Bivša njemačka kolonija proglasila nezavisnost
13. decembar 2019
Na referendumu, na ostrvu Bugenvil u jugoistočnom Pacifiku ubjedljiva većina građana se izjasnila za otcjepljenje od Papue Nove Gvineje. Prema podacima izborne komisije, u do sada autonomnoj pokrajini, više od 180.000 birača, blizu 98 odsto ukupnog broja stanovnika, glasalo je za nezavisnost. Stoga će, vrlo vjerovatno, Bugenvil postati najmlađa država svijeta. Rezultate referenduma još mora da ratifikuje parlament Papue Nove Gvinije. Tako ubjedljiva pobjeda zagovornika nezavisnosti svakako predstavlja dodatni pritisak na vladu u Port Morsbiju.
Zbog geografskih posebnosti referendum se protegao na više od dvije sedmice. Riječ je o regionu veličine blizu 9.000 kvadratnih kilometara. On se sastoji od glavnog ostrva Buganvil, ostrva Buka i nekoliko manjih grupa ostrva. Pokrajina je dobila ime po francuskom admiralu i naučniku Luju Antoanu de Bugenvilu. Od 1880-tih do Prvog svjetskog rata bila je dio Njemačke Nove Gvineje, zatim ju je zauzela Australija, a 1975. godine je postala dio Papue Nove Gvineje. Buganvil ima velika nalazišta bakra i zlata, ali je stanovništvo veoma siromašno.
Najveći broj referenduma i pokreta za nezavisnost
Iako se, prije svega u zapadnom svijetu, velika pažnja poklanja pokretima za nezavinost u Kataloniji ili Škotskoj, na području Okeanije u jugozapadnom Pacifiku je trenutno najveći broj pokreta za nezavisnost i najveći broj referenduma. U tom regionu je i Istočni Timor, država koja je prva stekla nezavisnost u 21. vijeku.
„Postoji nešto što povezuje sve pacifičke ostrvske države, zaista bez izuzetaka. Sve te zemlje iza sebe imaju kolonijalnu eru. Neke od njih su čak imale posla sa više kolonijalnih sila", kaže za Dojče vele Herman Mikler, profesor Instituta za kulturnu i socijalnu antropologiju na Univerzitetu u Beču. Holandija, Australija, Njemačka, Japan, Španija, Portugal, Francuska, SAD – nema velike sile koja nije ostavila svoj trag u jugozapadnom Pacifiku.
Kolonijalna prošlost i geostrateški značaj
Sve do danas region Okeanije je geopolitički zanimljiv za svjetske sile poput SAD ili Kine. Posebno tokom Hladnog rata Sjedinjene Američke Države su nastojale da prošire svoj uticaj u Pacifiku. Međutim interesi Amerikanaca se sve više kose za interesima Kine, koja preko mikrokredita nastoji na svoju stranu da pridobije pacifičke ostrvske države. Važnu ulogu pritom ima i to da pojedine ostrvske države priznaju Tajvan kao nezavisnu državu – činjenica koju Kina teško može da prihvati. Kolonijalna prošlost i geostrateški značaj sve do danas su izvor sukoba i zavisnosti u pacifičkom regionu.
Druga stvar koja je zajednička za taj region je izostala privredna samostalnost, dodaje Mikler. „Sve te ostrvske države same jedva da mogu da opstanu. Zavisne su od novca koji trenutno najvećim dijelom dolazi iz Australije, SAD, EU i sve više iz Kine." Razlog je taj što su ostrva veoma udaljena i jedva da imaju svojih sirovina. Čak i ako se nešto proizvodi, to nije konkuretno na svjetskom tržištu zbog visokih cijena transporta. Tako ove države i decenijama nakon kolonijalne ere ostaju zavisne od velikih sila.
Ugnjetavanje manjina
Ali ipak mnogi regioni streme ka nezavisnosti, što ima veze i sa nepoštovanjem prava manjina i sa tim da se pojedine grupe naroda osjećaju zapostavljeno. To nigdje nije tako jasno izraženo kao u Zapadnoj Papui. Zapadna polovina velikog ostrva Nova Gvineja jedna je od rijetkih oblasti bogatih miniralnim sirovinama, prije svega bakrom.
Po završetku kolonijalne ere taj region je 1961. godine priključen muslimanskoj Indoneziji, koja je pokrenula surove pohode protiv hrišćanske manjine. „Tamo već decenijama pred očima svjetske javnosti bukti građanski rat (za manjinska prava Zapadnih Papuanaca, prim. red.)", ističe Mikler. Šanse da Indonezija dozvoli nezavisnost sirovinama bogate Zapadne Papue su veoma male.
Uticaj na druge regione?
Duga kolonijalna istorija, geopolitički interesi i nepoštovanje prava manjina: pacifičke ostrvske države pokazuju pod kojim sve uslovima mogu da se razviju pokreti za nezavisnost. Ali ipak iskustva iz Okeanije teško mogu da se prenesu na druge regione svijeta, smatra Mikler. Jer svaki pokret za nezavisnost je drugačiji. Jedni nastaju zbog aktuelnih sukoba, drugi uzrok imaju u vijekovima proizvoljnom povlačenju granica tokom kolonijalnog vremena.
Istovremeno ovaj region pokazuje da su pokreti za nezavisnost često povezani sa iluzijama. „Postoji dobar razlog za brojne referendume koji se održavaju širom svijeta", kaže Herman Mikler, profesor sa Univerziteta u Beču. On međutim dodaje da te referendume često zloupotrebljavaju pojedine harizmatične ličnosti, „za svoje lične interese". Stare zavisnosti onda zamjenjuju nove, a očekivana sloboda i nezavisnost, pristalica pokreta, izostaje.