Borba protiv nacionalizma na prvom mjestu

Prije sto godina počeo je Prvi svjetski rat, koji je donio veliko razaranje evropskog kontinenta i na koncu odnio 15 miliona života. Dnevno, na frontovima širom Evrope, ginulo je i po šest hiljada ljudi. U Evropi danas na Veliki rat gledaju i kao na prvi evropski građanski rat.

„Njemačka imperija, Austrougarska, Belgija, Francuska, Luksemburg, Portugal, Velika Britanija, kraljevine Bugarske, Italije, Grčke i Rumunije, Rusko i Otomansko carstvo, Srbija, Crna Gora su se kao evropske zemlje sukobile u strašnom ratu. Divljaštvo koje je tako počelo u Evropi prelilo se na čitav svijet“, podsjeća predsjednik Evropske komisije, Žoze Manuel Barozo.

U debati o lekcijama naučenim iz Velikog rata, koja je povodom obilježavanja 100 godina od početka Prvog svjetskog rata održana u Evropskom parlamentu, u EU na prvo mjesto stavljaju borbu protiv nacionalizma, poštovanje vladavine prava, odgovornost i solidarnost, ali i nepostojanje pobjednika u sukobu koji, uvijek i svuda, prvenstveno uništava ljudske živote. Iako u današnjim državama EU narodi imaju različita sjećanja na Prvi svjetski rat, koji je nekima donio pobjedu i uspon, a drugima poraz i pad, zajednički je trenutak velike promjene u istoriji i puta u nove sukobe i pustošenja koja je donio Drugi svjetski rat. „Nikada više! To su dvije jednostavne riječi koje sažimaju istoriju i sadrže nadu u budućnost“, poručuje nekadašnji premijer Belgije, a današnji lider evropskih liberala i demokrata, Gaj Verhofstad.

Rat u BiH podsjećanje na lekciju evropske prošlosti

EU vidi svoj nastanak kao direktan odgovor na vremena ratova i smrti tokom 20. vijeka. Obilježavajući skoro sedam decenija mira, iz Unije evropskih zemalja dolazi i upozorenje da se mir nikada ne smije uzeti „zdravo za gotovo“, kao i da su nasilje i opasnost od egoizma i nacionalizma i dalje prisutni na evropskom kontinentu.

„Mnogo nas je radilo na tome da zajednički život u zajedničkoj Evropi ponovo bude moguć na Balkanu“, kaže lider evropskih socijaldemokrata u Evropskom parlamentu, Hanes Svoboda i dodaje: „Sarajevo je grad crkava, sinagoga i džamija. U Sarajevu, kao simbolu suživota religija i kultura, zbog neodgovornih političara i njihovog govora mržnje i nacionalizma, i danas možemo vidjeti posljedice, kako od opsade i bombardovanja 90-ih, tako i od metaka Gavrila Principa.“

Rat u Bosni i Hercegovini je, prema riječima lidera evropske Alijanse zelenih, Danijela Kon-Bendita, bila prilika da se Evropa podsjeti na još jednu lekciju iz svoje turbulentne prošlosti, a to je da ne postoji nacionalni interes koji se može svesti na zajednički: „ Francuska i Velika Britanija bile su, tradicionalno, na strani Srbije. Njemačka, poslije Drugog svjetskog rata, tradicionalno na strani Hrvatske, dok bh. muslimani nisu imali svoje 'zastupnike'. I tako smo na početku rata u BiH dopustili stvaranje koncentracionih logora na samo sat vremena leta od Pariza ili Berlina. Bili smo u mogućnosti da reagujemo tek kada smo shvatili da zajednički evropski interes nije jednak zbiru pojedinačnih interesa Francuske, Njemačke ili Velike Britanije.“

Šta je nauk za budućnost EU?

Rat, odnosno nepostojanje rata, danas ipak nije jedini argument za Evropu i evrointegracije kontinenta. Sto godina poslije Prvog svjetskog rata Evropa je, prema riječima njenih najviših zvaničnika, uspjela da ostvari jedan dostojanstveniji svijet i zaštiti ono „ljudsko u ljudskom rodu“.

Među Evropljanima svakako ima i onih koji smatraju da stvaranje evropske porodice nije ispunilo obećanja data poslije velikih ratova i da su nacionalizam, ksenofobija i rastuće socijalne podjele u velikoj mjeri i dalje prisutne. U cilju zaštite mira i saradnje, kao osnovnih principa EU, usvojenih nakon velikih žrtava i stradanja, najveći dio evropskih zvaničnika zalaže se za još dublju saradnju, čvršće povezivanje i integraciju unutar Unije.

Tako će, prisjećajući se priče, prema kojoj je neposredno pred ubistvo prestolonasljednika Austrougarske u Sarajevu jedan britanski admiral njemačkim mornarima u Kilu (njemački lučki grad) rekao: „Prijatelji danas, prijatelji sutra i zauvijek!“, evroentuzijasti poručiti da prijateljstvo nije dovoljno i da su za mir i saradnju potrebne jače evropske institucije. Sa druge strane, evroskeptici će reći da je „ukidanje nacionalnih država“ i „federalizacija Evrope“ potpuno pogrešan i opasan put.

„To je urađeno upravo poslije Prvog svjetskog rata na Balkanu“, naglašava Najdžel Feridž, poslanik britanske opozicione Partije nezavisnosti. „Hajde da im damo jednu zastavu, jednu himnu i jednog predsjednika, i da ih nazovemo Jugoslavija. Upravo to je dovelo do strašnih ratova 90-ih godina prošlog vijeka i desetina hiljada mrtvih. EU i sama čini istu grešku.“

Autorka: Marina Maksimović

Odgovorna urednica: Marina Martinović