Gavrilo Princip podijelio i udžbenike

Povodom 96 godina od smrti Gavrila Principa u selu Obljaj kod Grahova biće obnovljena kuća u kojoj je rođen i odrastao. Poruka koja se iz Grahova šalje u svijet je da je Princip bio heroj koji je ponosno zastupao ideju slobode. Oko ovoga međutim ne slažu se svi, s obzirom da je za Srbe Gavrilo Princip heroj dok je za dobar dio javnosti terorista. Tome u prilog ide i činjenica da su Principa neki evropski i svjetski mediji, pred stogodišnjicu atentata, upoređivali sa Osamom Bin Ladenom.

Posljedica okupacije

Međutim, šta je to što se zapravo izučava kada je riječ o Gavrilu Principu, odnosno kako učenici, koji prate udžbenike u RS i Federaciji BiH vide Pripcipa.

„Član Mlade Bosne Gavrilo Princip je 28. juna 1914. godine u Sarajevu izvršio atentat na austrougarskog prestolonasljednika Franca Ferdinanda. Ovaj događaj je neposredan povod za izbijanje Prvog svjetsog rata a Austro- Ugarska ga je iskoristila da za njega optuži Srbiju“, piše u udžbeniku za 9. razred u izdanju Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva RS.

Učenik 9. razreda Osnovne škole „Vuk Karadžić“ iz Kozarske Dubice Vladan Sadžak kaže da je o Principu slušao i ranije od ukućana a da iz onoga što je učio može zaključiti da je bio heroj: „Učio sam da je je Gavrilo Princip ubio austrougarskog prestolonasljednika Franca Ferdinanda a smatram da je osnovni razlog jer smo tada bili pod okupacijom i jer je to možda bio jedan od načina da se pokaže stanje koje je tada bilo. Nakon toga Austrougarska je objavila rat Srbiji“.

“Mlada Bosna” podržana od Srbije

U sarajevskom udžbeniku historije za 9. razred osnovnog obrazovanja (autori Izet Šabotić i Mirza Čehajić) za G. Principa se kaže da je bio član Mlade Bosne. „Na sarajevskim ulicama 28. juna 1914. godine okupilo se mnoštvo ljudi, među kojima su bili i pripadnici organizacije Mlada Bosna. Podržani od Srbije, oni su isplanirali ubistvo prijestolonasljednika Austro-Ugarske monarhije“, navodi se u udžbeniku.

Učenik 9. razreda jedne sarajevske osnovne škole (A.H.) kaže da je gradivo iz tog perioda veoma oskudno, te da se na osnovu iznesenih činjenica ne može zaključiti da li je Gavrilo Princip bio heroj ili zločinac. „Možda je tada za neke koji su bili nezadovoljni stanjem u državi Princip bio heroj. Znam da je pucao na ulici gdje je bilo mnogo ljudi, što je sigurno ugrozilo živote nedužnih, a čuo sam i da je ubio trudnu ženu, Ferdinandovu suprugu“, kaže A.H.

Ni vijek kasnije nema jedinstvenog stava

Ni sto godina nakon ubistva nema jedinstvenog stava o tome ko je bio Gavrilo Princip, bar za narode sa Balkana. Za istoričare nema generalne razlike, odnosno bez obzira “čiju” istoriju izučava, ne može se generalno reći da je Princip bio heroj ili zločinac i terorista. Husnija Kamberović, istoričar iz Sarajeva kaže da je Princip klasični promjer kako je moguće različito ineterpretirati istoriju. Kada su u pitanju udžbenici bilo bi dobro kada bi se stavovi mogli uskladiti.

“U udžbenicima bismo trebali imati što manje takvih kvalifikacija poput teroriste ili heroja i što više se fokusirati na činjenice. Mislim da bi u udžbenicima i u RS i u Federaciji trebalo samo stajati da je riječ o atentatoru koji je pucao u Franca Ferdinanda i koji je svijet direktno odveo u rat”, smatra Kamberović.

Dati prostora u zavisnosti od istorijskog značaja

Ovdje i jeste problem da li je Princip uzrok Prvog svjetskog rata ili posljedica ranije okupacije teritorija Balkana od strane Austrougarske, kojoj je to bilo odličan povod da počne rat, smatraju istoričari u RS. Profesor na Filozofskom fakultetu u Banjaluci Željko Vujadinović podsjeća da nigdje u svijetu nema jednoobrazne istorije a ono što će se naći u udžbeniku rezultat je mnogo faktora: “Suštinski svaka istorijska ličnost ili događaj treba da zauzme u udžbenicima onoliko mjesta koliki je njegov značaj u istoriji te koliko je on uticao kasnije na neke istorijske procese. To je suština priče”.

Proći će i obilježavanje stotinu godina od atentata a neće biti odgovora na pitanje da li je Princip bio terorista, heroj, žrtva ili nešto četvrto. Cilj mu je bio oslobađanje Bosne od austrougarske vlasti a s obzirom na različita mišljenja i stavove onih koji su htjeli zajedničku državu na Balkanu i onih koji su se tome protivili, jasno je da postoje i različita viđenja na njegov čin. Istoričari upozoravaju da bi kao doprinos trebalo dati više prostora činjenicama a analize prepustiti nekom drugom, ukoliko su opšte i potrebne.