Krastev: Njemačko-poljski odnosi oblikovaće budućnost EU

„Čak i kada bi se rat (u Ukrajini) sutra završio, pravog mira u Evropi ne bi bilo. Samo energetska kriza trajaće još dvije-tri godine. Ovaj rat transformiše Evropu i Evropsku uniju", ocjenjuje Ivan Krastev. Taj poznati bugarski politikolog dao je opširan intervju koji je ovog vikenda objavio švajcarski list Noje cirher cajtung, čije dijelove prenosimo:

„Ukrajina je već sada dio Evropske unije i Zapada", smatra Krastev. „Bez Zapada, ta zemlja ne bi mogla da se bori, a pritom se ne radi samo o oružju – Ukrajina dobija pet do sedam milijardi dolara finansijske pomoći svakog mjeseca", podsjeća bugarski politikolog.

On ujedno naglašava da je Ukrajina neophodna za baltičke države i za Poljsku, jer njihova bezbjednost zavisi od te zemlje. „Činjenica je da je Evropa proširena na Ukrajinu, a da mi to nismo primjetili. Naravno, Ukrajina nema pravo glasa, ali baltičke zemlje i Poljaci glasaju za Ukrajinu."

To ujedno mijenja pogled Evropljana na svijet, ocjenjuje Krastev. „Poslije Drugog svjetskog rata, jedno je bilo jasno: nacionalizam je propao. Evropska unija je klasičan postnacionalni projekat. Evropska zastava vijorila se u mnogim zemljama u kojima su se dešavale revolucije, pokazujući koliko je evropska ideja uticajna: na Majdanu 2014, na protestima u Bjelorusiji i na mnogim drugim mestima. Odjednom vidimo evropske prijestonice sa okačenim ukrajinskim zastavama. Odjednom vidimo snagu tog građanskog nacionalizma. To je novo. Vidimo da suverenitet, nacionalni identitet i nacionalna kohezija mogu biti veoma privlačni."

Njemačka gubi moć

Ratnoj prijetnji izložene su prije svih baltičke države, a posebno Poljska, procjenjuje Krastev, ali ujedno naglašava da je u stvari Njemačka pod najvećim pritiskom da promijeni svoj politički i ekonomski model. „Nijemci su svoj model zasnovali na tome što su svoju bezbjednost mogli u potpunosti prepustiti Amerikancima i NATO, a rat u Ukrajini ih je natjerao da povećaju svoje odbrambene kapacitete za sto milijardi evra."

Istovremeno, „ekonomski uspjeh Njemačke zasnivao se na jeftinom ruskom gasu. To je omogućilo njemačkoj industriji da bude konkurentna, a ruski gas je takođe trebalo da posluži kao tranziciona energija na putu ka ekonomiji koja se u potpunosti oslanja na obnovljive izvore energije. To više nije moguće."

„Njemačka gubi moć", konstatuje bugarski politikolog. „Ranije su svi mislili da Nijemci moraju svima drugima da rješavaju krize, ali ta tvrdnja više ne stoji. Promijeniće se i dinamika unutar EU. Nijemci i Francuzi više neće biti jedini glasnogovornici (EU). Do sada je Njemačka govorila za Sjever, a Francuska za Jug. Sada važniju ulogu u Evropi igra podjela Istok-Zapad, a njemačko-poljski odnosi oblikovaće budućnost EU. To se može uporediti s njemačko-francuskim odnosima pedesetih godina."

Na podsjećanje da su njemačko-poljski odnosi danas „mizerni" i pitanje šta to znači za odnose Varšave i Berlina, Krastev odgovara: „Odnos će u narednih nekoliko godina oblikovati dva faktora: geopolitika i vladavina prava. Evropu je potrebno geopolitički ojačati, a Poljska je u tome izuzetno važna. Ta zemlja se masovno naoružava i mogla bi za nekoliko godina biti vojno sposobnija od Njemačke."

Tu, međutim, postoji i problem vladavine prava", podsjeća Krastev. „Poljska jeste dom za dva miliona Ukrajinaca, ali su tamo problemi koncentracija moći, marginalizacija opozicije i politizacija pravosuđa."

To znači da će rat u Ukrajini ojačati geopolitičku Evropu, ali ne i demokratsku, liberalnu Evropu. Ona će, procjenjuje Krastev „izgledati kao SAD 1960-ih i 1970-ih, kada je postojao neliberalni, de fakto jednopartijski režim na jugu i liberalni režim na istočnoj i zapadnoj obali."

Ko će da odlučuje u novom svjetskom poretku?

Ocjenjujući odnose Starog kontinenta sa SAD, Krastev kaže da konsenzus vlada jedino oko toga da je Amerika potrebna Evropi. „Ako je Putinov plan napada bio da oslabi američko prisustvo, onda je taj plan pošao užasno po zlu. Putin takođe nije uspio ni da podijeli Evropljane."

Na pitanje šta se može desiti ako republikanci ponovo osvoje Predstavnički dom u novembru i smanje sredstva za rat u Ukrajini, Krastev kaže da smatra da iza Ukrajine stoji većina republikanaca i većina republikanske elite. „Problem je Donald Tramp, koji i dalje dominira Republikanskom strankom. On je nepredvidljiv."

Bugarski politikolog osvrnuo se i na ponašanje država poput Saudijske Arabije: „Odlukom da smanji proizvodnju nafte, Rijad šteti Bajdenu na izborima na sredini njegovog mandata. Istovremeno, Saudijska Arabija tako Kinezima signalizira svoju nezavisnost od SAD. Oni svojom odlukom ne otuđuju Ruse, ali Rusija im nije prioritet."

„Za zemlje poput Saudijske Arabije, Indije, Izraela ili Turske, trenutno je prioritet pronalaženje mjesta u novom svjetskom poretku. Zato su sve te regionalne sile toliko aktivne. Turska svuda pokušava da se umiješa. Zemlje poput Izraela, uprkos bliskim vezama sa Amerikom, drže se na distanci i traže svoj put. Trenutno se dodjeljuju mjesta u novom svjetskom poretku, ali nisu Amerikanci i Kinezi ti koji odlučuju ko će gdje da sjedi", smatra bugarski politikolog.

Na obje strane vlada pesimizam – i vodi ka eskalaciji

Novinarka je u intervjuu podsjetila Krasteva i na njegovu nedavnu opasku da je Hladni rat između Sovjetskog Saveza i Sjedinjenih Država bio Hladni rat između dva optimista, a da je današnji sukob između SAD i Rusije, sukob između dva pesimista.

„SAD i Sovjetski Savez su uspjeli da ne dozvole da se Hladni rat previše zagrije. To je uglavnom bilo zbog činjenice da su obje supersile vjerovale da budućnost pripada njima. Komunisti su vjerovali da imaju najbolji politički sistem i da će komunizam zaživjeti najkasnije za 50 godina, a Amerikanci su vjerovali da komunizam nije dovoljno ekonomski efikasan i da su SAD u mnogo boljoj poziciji sa svojim kapitalizmom. Svako ko misli da je pred njim dobra budućnost, taj nije voljan da dozvoli eskalaciju sukoba."

Danas, međutim, kaže Krastev, „Putin ne vjeruje da je budućnost Rusije posebno svijetla. On ne vjeruje sopstvenom sistemu i zato pokušava da za svog života riješi sve probleme. Njegov pogled na svijet je apokaliptičan, on izgovara fraze poput: 'Svijet nema smisla ako u njemu nema mjesta za Rusiju'. To zvuči sablasno. Sovjeti to nikada ne bi tako rekli, jer ne bi mogli ni da zamisle svijet bez Sovjetskog Saveza."

Na Zapadu atmosfera nije tako apokaliptična, ali je i Zapad u godinama nakon 1989. i pada komunizma morao da se odrekne vlasti, kaže Krastev.

„Kao rezultat toga, Zapad je takođe doživio pad, čak i ako je on bio samo relativan. Apokaliptični strahovi, međutim, dolaze od mladih koji brinu o smaku svijeta zbog klimatskih promjena. Strahovi takođe potiču i iz našeg iskustva s pandemijom, koja nas je naučila nas da iznenada može da nas zadesi velika katastrofa."

Uz konstataciju da ga taj pesimizam veoma zabrinjava zbog moguće „logike eskalacije", politikolog Ivan Krastev na kraju intervjua za švajcarski list ocjenjuje:

„Soft Power" Rusije uvek je bio zasnovan na njenoj čvrstoj moći. Vjerovalo se da je Rusija siromašna, ali da joj je vojska jaka. A sada vidimo potpuni kolaps ruske vojske. Trenutno su iranski dronovi ti koji prave razliku na frontu. Nakon tih vojnih promašaja, ko će u budućnosti htjeti da kupuje rusko oružje? Putin bi stoga mogao da bude primoran da eskalira situaciju, čak i ako nije samoubilački tip. Isto važi i za Ukrajinu, koja zavisi od podrške Zapada. Ako Ukrajina mora da se plaši da Zapad odjednom više neće da plaća, ona će onda pokušati da svoj cilj postigne brzo. Tako i tu uočavamo 'logiku eskalacije'."

Priredio Ivan Đerković

Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu