Provjera činjenica: Krši li NATO „Ugovor dva plus četiri“?

Njemački ministar odbrane Boris Pistorijus 21. oktobra 2024. svečano otvara novo pomorsko taktičko sjedište NATO u Rostoku, saopštio je prethodno Centar za štampu i informacije njemačke mornarice. To znači da će Njemačka ratna mornarica, poznata i kao „DEU MARFOR", ubuduće preuzeti novu ulogu za NATO u regionu Baltičkog mora. Pored Njemačke, u projekat je uključeno još jedanaest zemalja: Danska, Estonija, Finska, Francuska, Velika Britanija, Italija, Letonija, Litvanija, Holandija, Poljska i Švedska.

Na društvenim mrežama mnogi izražavaju ogorčenost zbog toga i šire netačne tvrdnje. DW tim za provjeru činjenica istražio je jednu posebno viralnu tvrdnju.

Tvrdnja: „Ovo je veliko kršenje Ugovora dva plus četiri, jer on jasno propisuje da NATO trupe ne smiju biti stacionirane u istočnoj Njemačkoj“, piše jedan korisnik na platformi Iks u postu koji je pregledan više od 340.000 puta i koji je podijeljen više od 1.900 puta. Korisnik takođe citira naslov njemačkog lista Ostze cajtung: „NATO otvara novo sjedište u Rostoku.“

Ugovor dva plus četiri su 12. septembra 1990. godine potpisale četiri pobjedničke države iz Drugog svjetskog rata: SAD, Sovjetski Savez, Francuska i Velika Britanija („četiri”) sa Saveznom Republikom Njemačkom i Njemačkom Demokratskom Republikom („dva”). Ugovorom je utvrđeno da će Savezna Republika Njemačka obuhvatati postojeću teritoriju obje njemačke države kao i da u budućnosti neće polagati prava na teritorije drugih zemalja. Istovremeno je utvrđena i gornja granica njemačkih oružanih snaga, kao i obaveza ujedinjene Njemačke da odustane od nuklearnog oružja.

Pored toga, sporazum predviđa povlačenje sovjetskih trupa i pravo Njemačke da pristupi savezima. U članu 5, stav 1. ugovora piše da, dok se sve sovjetske oružane snage ne povuku, oružane snage drugih država ne smiju biti stacionirane na toj teritoriji niti se na njoj mogu vršiti druge vojne aktivnosti. Taj stav se, dakle, odnosi isključivo na to vrijeme.

DW provera činjenica: netačno

Spomenuti post korisnika na platformi Iks sugeriše da NATO gradi novu bazu u Rostoku pod svojom komandom i sa svojim trupama, što bi bilo kršenje Ugovora dva plus četiri. Međutim, ova tvrdnja je netačna. U Rostoku se ne uspostavlja novo NATO sjedište. Već postojeći štab u Komandi mornarice u Rostoku, koji već sarađuje sa različitim zemljama, ubuduće će obavljati dodatne zadatke za NATO, saopštio je portparol Ministarstva odbrane Njemačke na upit DW-a.

Prema navodima njemačkog Ministarstva odbrane, ta nova funkcija, nazvana „Commander Task Force Baltic" (CTF Baltic), predviđa da njemačka mornarica, zajedno sa vojnicima iz partnerskih zemalja, prikuplja vojne i civilne podatke u regionu Baltičkog mora i stavlja ih na raspolaganje NATO-u.

Nema stacioniranja NATO trupa

Dakle, nije riječ o NATO štabu, već o mornaričkom štabu sa multinacionalnim učešćem, potvrđuje politikolog Frank Zauer sa Univerziteta Bundesvera u Minhenu u intervjuu za DW. „Pored njemačkih oficira, tamo će služiti i nekoliko oficira iz NATO zemalja. To nije stacioniranje vojnih snaga", kaže Zauer.

Komandni centar je njemačka inicijativa sa državama Baltičkog mora koja nije integrisana u NATO strukture i nije podređena NATO komandantu, kaže u intervjuu za DW Karlo Masala, direktor Centra za obavještajne i bezbjednosne studije Univerziteta Bundesvera u Minhenu.

Da li je Ugovor dva plus četiri ugrožen?

Prema mišljenju stručnjaka, tom novom funkcijom se ne krši Ugovor dva plus četiri, kako se netačno tvrdi na društvenim mrežama.

Bernhard Blumenau, predaje međunarodnu istoriju i politiku na Univerzitetu Sent Endrjuz u Velikoj Britaniji. U razgovoru za DW on ističe istorijski kontekst Ugovora dva plus četiri i njegov cilj: „U to vrijeme se radilo o bezbjednosnim garancijama za istočnoevropske države i SSSR. Godine 1990. istočna granica Nemačke je bila spoljna granica NATO. Da su tamo bile stacionirane NATO trupe, to bi predstavljalo znatno veći nivo prijetnje za tadašnji SSSR. Istočna Njemačka je stoga trebalo da služi kao tampon zona i da SSSR poštedi 'sramote' da ima zapadne trupe na „svojoj" bivšoj teritoriji. istočna granica NATO prolazi kroz Finsku, Poljsku i Baltik", kaže Blumenau.

Komandni centar u Rostoku ne krši Ugovor dva plus četiri

„U osnovi, Ugovor dva plus četiri, omogućava Njemačkoj da bude suverena država, što znači da može da raspolaže sa svojim oružanim snagama na svojoj teritoriji kako želi, uz nekoliko izuzetaka u vezi sa nuklearnim oružjem“, dodaje Blumenau. Pošto se radi o nacionalnom njemačkom štabu, to ni na koji način ne krši ugovor.

Što se tiče stacioniranja NATO trupa ili raketa u istočnoj Njemačkoj, član 5, stav 3 jasno kaže: „Strane oružane snage i nuklearno oružje ili njihovi nosači neće biti stacionirani niti prebačeni u ovaj dio Njemačke".

To takođe nije slučaj sa novom funkcijom komandnog centra u Rostoku. Dakle, on ne krši Ugovor dva plus četiri.

Ovaj tekst je najprije objavljen na njemačkom jeziku. 

Pratite nas i na Facebooku, na X-u, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu