Rat u Ukrajini podijelio njemačke ekstremne desničare

Organizacije ekstremne desnice u Nemačkoj nikako da nađu zajednički stav o ruskoj intervenciji u Ukrajini. Jedni podržavaju autoritarnog vladara na čelu Rusije i njegovo odbacivanje Sjevernoatlanskog pakta, drugi iskazuju solidarnost sa ekstremnim desničarima iz puka Azov.

Nešto više od polovine njemačkih neonacista pokazuje sklonosti ka ukrajinskoj strani, kaže Niklas Poter, novinar i istraživač pri Fondaciji Amadeu Antonio, jednoj od vodećih njemačkih organizacija koja se bavi istraživanjem neonacizma. Međutim, postoji bitna razlika između većine ukrajinskih boraca i desnih ekstremista, tvrdi on i dodaje: „Te partije, pojedinci, pokreti nisu uvjerene demokrate koje vjeruju u nezavisnost Ukrajine i podržavaju vladu jevrejskog predsjednika Zelenskog. Bilo bi pogrešno tvrditi da se oni bore za iste ideale kao većina Ukrajinaca."

Johanes Kis je ekspert za desni ekstremizam na Institutu Elze Frenkel-Brunsvik pri Univerzitetu Lajpcig. On kaže da njemački neonacisti podržavaju Ukrajinu prvenstveno zbog povezanosti sa tamošnjim ekstremističkim desničarskim grupama: „U borilačkim sportovima i na huliganskoj sceni, kao i u neonacističkom miljeu postoje veze širom Evrope. I u Poljskoj. To nije samo njemačko-ukrajinska stvar."

Proukrajinski nacisti

Relativno otvorenu podršku Ukrajini pruža ekstremno desničarska partija „Treći put" (Der III. Weg), mala partija koju su 2013. osnovali militantni neonacisti. Ima svega nekoliko stotina članova. Njemačka Služba ustavne zaštite označila je otprilike 13.000 njemačkih neonacista kao osobe spremene da primjene nasilje. Oktobra 2021. partija je dospjela na naslovne strane jer je pozvala na „hod granicom“ na njemačko-poljskoj granici kako bi hvatala migrante. Policija je brzo spriječila njihovu namjeru.

Ta grupa nije pozivala samo govornike iz redova tada paravojnog ukrajinskog bataljona Azov, već su njeni članovi učestvovali u vježbama Azova. Na sajtu partije zapisano je da ona „odbija ruski imperijalizam čiji je cilj ponovno uspostavljanje Sovjetskog Saveza" i da traži smještaj za ukrajinske nacionaliste i njihove porodice. Prema Poteru, „Treći put" posmatra Evropu kao savez bijelih nacija. Ukrajina po tom tumačenju ima kao nacija bijelih ljudi pravo na samopredjeljenje. Osim toga, njemački neonacisti često sa zavišću posmatraju snagu ukrajinskog pokreta ekstremnih desničara i njihovih paravojnih jedinica.

Pored svega ovog, njemačka ekstremna desnica ima istorijske predrasude o Rusiji. Mada Rusija očito više nije komunistička zemlja, Poter ukazuje na to da antikomunizam igra zanimljivu ulogu: „To je skoro bizarno. Kao da doslovno vjeruju Putinovoj propagandi. On kaže da hoće da provede denacifikaciju Ukrajine, a oni ga posmatraju kao neku vrstu lijeve, antifašističke opasnosti."

Poznavaocima ovog miljea pada u oči da se na društvenim mrežama često govori o mogućnosti da se ode u Ukrajinu da bi se borilo, po mogućnosti u redovima puka Azov.

Bataljon Azov je nastao 2014. kao dobrovoljačka milicija koja se borila na istoku Ukrajine protiv proruskih separatista. Uprkos optužbama za sklonost neonacizmu kao i za mučenja i ratne zločine, bataljon je novembra 2014. poslije ruske aneksije Krima, primljen u ukrajinsku Nacionalnu gardu.

U godinama koje su uslijedile formirao se politički pokret Azov, koji nije imao značajne uspjehe na izborima. Međutim, još ne postoje čvrsti dokazi da su se njemački neonacisti priključili Azovu. Prema saznanjima njemačkog Ministarstva unutrašnjih poslova, od svih poznatih neonacista koje opservira Služba ustavne zaštite, samo njih 27 su izrazili spremnost da otputuju u Ukrajinu kako bi se borili. Pretpostavlja se da je manje od pet njih u Ukrajini, ali se ne zna da li učestvuju u borbama i u kojim su jedinicama.

Alijansa za Putina

I ruski predsjednik Vladimir Putin može da računa na podršku s krajnje desnice u Njemačkoj. Na društvenoj mreži Telegram jedan član desničarske virtuelne grupe „Slobodni Tirinžani“ naveo je da su pod sadašnjim šefom Kremlja muškarci opet muškarci, troškovi energije se smanjuju, „islamizacija“ prestaje, a ljevičare zatvaraju.

Grupacija „Slobodni Saksonci" je najotvorenije stala na Putinovu stranu. Ona je osnovana prošle godine i naziva se krovnom organizacijom koja dopušta članstvo i u drugim organizacijama. Ima sličnost sa pokretom protivnika vakcinacije i protivpandemijskih mjera. Za njih je NATO dio globalne zavjere, koja je podstakla rat.

„Sasvim je jasno da ova grupacija ideološki sastoji od Putinovih partnera. Ali to bih rekao za ukupnu scenu teoretičara zavjere", kaže Johanes Kis.

Ekstremno desničarski mejnstrim u dilemi

I veće ekstremno desne partije u Njemačkoj su u dilemi. Alternativa za Njemačku (AfD) ima poteškoća da pronađe zajedničku poziciju. Vodeće figure partije kao što je Tino Hrupala su se na početku pridružili osudi ruske intervencije u Ukrajini, na pokrajinskom nivou su političari te partije znatno manje odlučni. Bjern Heke, lider stranke u Tiringiji je Ukrajince opisao kao „žrtve geopolitičkog sukoba na globalnom nivou između NATO-a (Zapad) i Rusije (Istok)".

„Oni su ideološki veoma bliski Putinu. Žele jakog lidera, oni su protiv moderne demokratije i rodne ravnopravnosti", objašnjava Kis. „To je naravno izuzetno teško, kada javno mnjenje i najveći broj ljudi u Njemačkoj veoma jasno vide ko je poveo rat i da je taj rat strašan."

Alternativa za Njemačku tradicionalno podržava Putina. Njeni funkcioneri – kao i najveći broj političara ekstremne desnice u Evropi – imaju bliske odnose sa Putinom i on ih aktivno podržava. Putinovo odbijanje zapadnih institucija kao što su NATO ili EU poklapaju se sa mišljenjem mnogih građana na istoku Njemačke. Oni su skeptični prema članstvu u Evropskoj uniji, a u istorijsku povezanost sa istokom spada i ostatak kulturne empatije za Rusiju.

Kis smatra da će Alternativa za Njemačku upotrebiti ovu krizu za retoriku protiv vlasti: „Smatram da će Alternativa za Njemačku kad-tad pokušati da umanji značaj rata i da ga potisne, čim se dabata u Njemačkoj premjesti na teren energetske bezbijednosti i cijene energenata."

Pratite nas i na Facebooku, na Twitteru, na YouTube, kao i na našem nalogu na Instagramu