Savremeni tokovi u bh. psihijatriji

U Ključu više od deset godina djeluje Centar za mentalno zdravlja u kome se po najsavremenijim svjetskim metodama pristupa osobama sa psihičkim poteškoćama. U ovoj ustanovi se, bez obzira da li su osigurani ili ne, klijentima pruža pomoć. Poseban napredak je postignut tokom grupnih terapija i uključivanja osoba sa poremećejima ove vrste u svakodnevne društvene tokove.

Zahvaljujući poznanstvu primarijusa dr. Behzada Hadžića sa poznatim italijanskim psihijatrom primarijusom dr. Lorenzom Toresinijem i pomoći Autonomne pokrajine Bolzano, u Ključu je u aprilu 2004. u sklopu Doma zdravlja osnovan Centar za mentalno zdravlje. U fokusu interesa ove ustanove je mentalno zdravlje pojedinca, a ne, kao što je još uvijek praksa u psihijatriji, njegova bolest, ističe neuropsihijatar Behzad Hadžić.

„To što je po meni bio nedostatak klasične psihijatrije, a to je što tražeći psihopatologiju pojedinca i tražeći kriterije da bi njegov poremećaj stavili u neki dijagnostički entitet, mi često zaboravimo na preostale mentalne resurse pacijenta koji su jako veliki,“ kaže Hadžić.

Bolesnici su ranije smještani u zatvorenim klinikama u kojima su posve gubili identitet i ljudska prava, jer su bili izolovani od ostatka svijeta. Međutim, metoda "basaglia house" zasniva se na ponovnoj uspostavi najčešće izgubljenog identita klijenata, odnosno, korisnika usluga Centra za mentalno zdravlje. Ovo je takozvana „nova psihijatrija“ u kojoj se odnos prema pacijentu humanizira.

Grupnom terapijom do socijalizacije

Rad Centra za mentalno zdravlje u Ključu je baziran na individualnom pristupu i u fokusu nije bolest, već preostali kapaciteti, zdravlje, želje i potrebe korisnika. U cilju pružanja pomoći klijentima, uz nužne medikamente, koriste se savremene individualne i grupne metode rada. Grupne metode se ogledaju u različitim vrstama popratnih terapija. To su art terapija, ekoterapija i rekreativni treninzi, koje prate i klasična biološka, psihološka i socioterapija. Na taj način korisnici usluga preuzimaju nove uloge u društvu.

„S ciljem jačanja socijalne mreže mi korisnicima dajemo mogućnost da tri puta sedmično učestvuju u radu grupa. Grupe su otvorenog tipa i njih posjećuju građani i volonteri. Kroz kreiranje različitih suvenira sam korisnik otkriva u sebi preostale resurse, kojim se jača njegovo samopouzdanje, a pravimo i promocije tih radova tokom nekih bitnih datuma, kao što su Svjetski dan mentalnog zdravlja, 8. mart...“, naglašava Elma Hadžić, psiholog i rukovodilac Centra za mentalno zdravlje.

Prilikom pripreme izložbi radova članovi grupa se brinu za organizaciju istih i imaju mogućnost da se prezentiraju u društvu u sasvim drugom svjetlu. Osnovano je i Udruženje za zaštitu mentalnog zdravlja „Tunel-Ključ" u kome su sami korisnici ponovo preuzeli ulogu u društvu koju su izgubili pojavom simptoma mentalnog poremećaja i stigme. Psihijatar Hadžić smatra da se jedino timski može doći do integrativne dijagnoze. Sudionici projektnih aktivnosti Centra su uglavnom osobe sa težim oblicima mentalnih poremećaja poput depresije, PTSP-a i šizofrenije.

Jasmina Turkanović je već četiri godine korisnica usluga Centra za mentalno zdravlje i jedan je od najaktivnijih članova u grupama art terapije.

„Ja sam prošla razne okupacione terapije i to mi je pomoglo da se još bolje osjećam. Redovno dolazim ovdje. Trenutno izrađujem suvenire od starih flaša. Ranije sam dosta vezla stolnjake, pravila svijećnjake i stolice od iskorištenih štipaljki. Učesnik sam različitih seminara posvećenih osobama sa mentalnim poteškoćama, kao i druženja sa klijentima iz drugih sličnih centara u BiH“, kaže Turkanović.

Nerijetko se uposlenicima Centra za pomoć obraćaju i roditelji djece sa poremećajima u ponašanju ili problemima sa učenjem i koncentracijom. U sve procese pomoći klijentima stručnjaci uključuju i članove porodice, društvene zajednice i uposlenike škola, jer su oni prirodni saveznici u terapiji, odnosno, to su prirodne terapijske sredine u kojima se jedino i može uraditi prava i potpuna resocijalizacija.

Bolest kao i svaka druga

Jedan od najvećih problema psihički oboljelih osoba i dalje je odnos društva i psihijatara prema njima. Takvo odbacivanje od zajednice i izopštenost iz društvenih tokova, samo pogoršavaju stanje ovih bolesnika. To nije nikakva stramota i potrebno je u prvom redu promijeniti svijest stanovništva u BiH, jer je kod većine još uvijek uvriježeno mišljenje da su bolesti ove vrste nešto čega se treba stiditi. Ako neko nema manifestni mentalni poremećaj ne mora značiti da je potpuno mentalno zdrav ili obratno, ako neko ima neke simptome bolesti, uvijek se mora imati u vidu kontekst i psihopatologije i okolnosti u kojima se on nalazi, ističe Behzad Hadžić i dodaje:

„Mi nastojimo kroz aktivnosti promocije mentalnog zdravlja dovesti mentalne bolesti u istu ravan kao i somatski poremećaj. Želimo stvoriti percepciju kod građanstva da je mentalni poremećaj isti kao i svako drugo oboljenje. Nastojimo stvoriti klimu da je odlazak psihijatru i psihologu isto što i odlazak stomatologu i liječniku porodične medicine. U principu, najviše bolesnike stigmatizira psihijatar. To je transgeneracijski čip protiv koga se mi moramo boriti.“

Ukoliko bi se promijenio odnos društva prema psihičkim oboljenjima, svakako bi bilo i manje samoubistava, kojih se u BiH godinšnje u prosjeku dogodi oko 500. Smanjili bi se i drugi negativni trendovi kao što je nasilničko ponašanje u porodici, na ulici i slične pojave. Godišnje u prosjeku više od 3.000 osoba zatraži pomoć u Centru za mentalno zdravlje u Ključu i broj se, usljed sve više stresova koje sa sobom nosi savremeni način života, ističe Behzad Hadžić, iz godine u godinu stalno povećava. Stoga je najvažnije prepoznati simptome i obratiti se za pomoć stručnjaka u najbližem okruženju.

Autor: Faruk Šabanović

Odgovorni urednik: Svetozar Savić