Trgovinski rat Amerike i Evrope?

Američke sankcije protiv Rusije bi mogle da imaju dalekosežne posljedice po energetsko snabdjevanje zemalja Evropske unije. Zakon izglasan u američkom Kongresu vezuje ruke predsjedniku Donaldu Trampu – koji sankcije može ukinuti samo uz odobrenje Kongresa – ali i zateže odnose sa evropskim partnerima, prije svega Njemačkom.

Jer kongresmeni i senatori iz obje američke partije složili su se, uprkos lobiranju iz Evrope, da u sankcije uvrste i moguću finansijsku globu za sve firme koje bi sarađivale sa ruskim energetskim sektorom. Tako je pod znak pitanja doveden i prekobaltički gasovod Sjeverni tok 2, novi cjevovod koji bi ruski gas dovodio direktno u Njemačku i dalje u druge članice EU.

Kristijan Egenhofer, stručnjak za energetsku sigurnost briselskog Centra za istraživanje evropske politike, ipak vjeruje da će evropske firme naći način da zaobiđu američke sankcije. Recimo tako što bi promijenile vlasničku strukturu preduzeća koja učestvuju u izgradnji kako ova ne bi potpadala pod sankcije.

„Iskustvo mi govori da jeftini gas nađe put do tržišta ako takvog gasa ima, kao što ga ima u Rusiji“, navodi Egenhofer. „Ne vjerujem da će se EU poslije američkih sankcija okrenuti skupom američkom gasu.“ Ovaj stručnjak je kategoričan – samo ruski gas garantuje energetsku sigurnost Evrope.

Kakav će biti evropski odgovor?

Iako iz Berlina pljušte kritike na račun Vašingtona, bilo je i drugačijih glasova. Recimo političar demohrišćana Roderih Kizeveter rekao je za Dojčlandfunk da ne treba narušavati partnerstvo sa Amerikom te da sankcije opominju Evropu da treba da diverzifikuje izvore gasa. To je protumačeno kao poziv na kupovinu američkog tečnog gasa.

No, većina političara je drugačije raspoložena. Tako je ministarka ekonomije Brigite Cipris (SPD) oštro kritikovala zakon izglasan u Kongresu rekavši čak da prijeti opasnost „trgovinskog rata" Evrope i Amerike.

Glasni su zahtjevi za oštrim kontramjerama Evrope prema Americi. „Evropska energetska politika mora biti utvrđivana u Briselu, a ne u Vašingtonu“, kaže Simone Taljapjetra, stručnjak analitičkog centra BRUEGEL koji se bavi evropskom ekonomijom. Ovakve sankcije, smatra on, nisu prihvatljive prema međunarodnom pravu.

Izlaz iz ove zategnute situacije može se pronaći i na mala vrata – recimo tako što bi sankcije ostale na snazi, ali bi američki predsjednik bio zamoljen da ih praktično ne primjenjuje na infrastrukturne projekte od velikog značaja za EU. „Tako bivši američki predsjednik Barak Obama nije dirao u pitanje gasa jer je shvatao koliko je to važno pitanje za neke evropske saveznike", podsjeća Marko Đuli iz Evropskog političkog centra.

Šta kažu Poljaci?

Nuspojave ovog prekoatlantskog prepucavanja mogla bi da osjeti Ukrajina. Ta zemlja se takođe protivi Sjevernom toku 2 koji bi je učinio nebitnim za tranzit ruskog gasa što bi Kijev ostavilo bez velikih budžetskih prihoda, ali i političkog oružja u odnosima sa Moskvom. Ipak, problem za Ukrajince je što prijeti da se raspadne zajednički evropsko-američki paket sankcija protiv Rusije.

„Amerikanci su nove sankcije donijeli jednostrano. Dakle, nema više zajedničkog fronta što se tiče situacije u Ukrajini“, smatra Egenhofer. Moskvi će sada biti lakše da rascijepi američko-evropsko partnerstvo, makar oko ekonomskih pitanja", upozorava on.

Ali postoji mogućnost da pitanje gasovoda dublje podijeli i samu EU, ionako rastrzanu različitim stavovima o finansijskoj politici ili izbjegličkoj krizi. Jer, dok su zemlje poput Njemačke i Austrije veoma zainteresovane za ruski gasovo, Poljska i baltičke zemlje u njemu vide prijetnju po sopstvenu energetsku bezbjednost. Egenhofer kaže da se one ne libe da obustavu uvoza gas koriste kao oružje protiv Rusije.