Vodeća uloga Njemačke u priznavanju nezavisnosti

Koncepcija koja bi predstavljala riješenje za sve države – nasljednice Jugoslavije propala je u besplodnim taktičkim borbama unutar Evropske zajednice.

Članice Evropske zajednice podijelile su se prije svega oko priznavanja nezavisnosti republika koje su željele da izađu iz Jugoslavije, naročito Slovenije i Hrvatske. Zemlje koje su i same imale problema sa regionalnim pokretima – Francuska, Velika Britanija i Španija – žejele su da se očuva status kvo, dok se Njemačka energično zalagala za priznavanje nezavisnosti.

Tadašnji njemački ministar spoljnih poslova Hans Ditrih Genšer (Hans-Dietrich Genscher ) smatrao je da, nakon što ostale članice nisu prihvatile uvođenje ekonomskih sankcija protiv Srbije, priznavanje nezavisnosti ostaje jedino političko sredstvo pritiska na srbijanskog predsjednika Slobodana Miloševića. Genšerov cilj je bio da se zaustave borbe na hrvatskoj teritoriji, a pretpostavka za to bilo je povlačenje JNA. U suverenoj Hrvatskoj prisustvo JNA nije više bilo legitimno.

Pošto se Njemačka tako energično zalagala za priznavanje Slovenije i Hrvatske, Berlin je optuživan da je jednostrano i preuranjeno podsticao razdvajanje jugoslovenskih republika. Kritičari tvrde da je time samo ubrzan raspad Jugoslavije. Međutim, raspad Jugoslavije podsticali su prvenstveno regionalni akteri. Ipak, kritički bi trebalo posmatrati činjenicu da je Njemačka priznala nezavisnost Hrvatske i Slovenije prije nego što su bili poznati rezultati rada nezavisne komisije eksperata koju je imenovala Evropska zajednica i na čijem je čelu bio sudija francuskog ustavnog suda Rober Badenter. To je narušilo kredibilitet Evropske zajednice.

Odluka Berlina donijela je Nemačkoj velike simpatije u Hrvatskoj, u srbijanskim medijima kritikovana je kao udarac Beogradu. U Evropskoj zajednici njemačka politika priznavanja nezavisnosti podsticala je podozrivost da ujedinjena Njemačka, pomoću politike prema Jugoslaviji, želi ponovo da preuzme vodeću ulogu među evropskim silama. Koliko je u Evropskoj zajednici bilo malo razumijevanja za zbivanja u bivšoj Jugoslaviji pokazuje i datum izabran za priznavanje nezavisnosti BiH: 6. april. Na taj dan je Njemačka 1941. godine, u Drugom svjetskom ratu, bombardovala Beograd i to je bio početak raspada prve jugoslovenske države.

Prvo njemačko učešće u ratnim operacijama poslije Drugog svjetskog rata

Kada je nešto kasnije, u maju 1992. godine, u BiH počeo rat, još nije bilo na vidiku zajedničke politike bezbijednosti Evropske zajednice. Umjesto političkih ili vojnih akcija uslijedila je humanitarna pomoć. Ujedinjene nacije bile su potpuno nemoćne i vojnom intervencijom SAD poslije tri i po godine okončan je sukob. Međutim, time još nije bio riješen i sukob na Kosovu koje je takođe željelo nezavisnost. Srbijanske vlasti na čelu sa Slobodanom Miloševićem nastojale su svim snagama suzbiti te težnje i počele su protjerivati Albance.

NATO je 1999. godine odlučio da se vojno umiješa u sukob. Njemačko učešće u intervenciji predstavljalo je pravu prekretnicu u njemačkoj spoljnoj politici od osnivanja Savezne Republike nakon Drugog svjetskog rata. Prvi put od 1949. godine, Njemačka je učestvovala u jednom vojnom sukobu i to pod crveno-zelenom vladom na čelu sa kancelarom Gerhardom Šrederom (Gerhard Schröder).

Ustavne pretpostavke za učešće Bundesvera u oružanim sukobima van teritorije NATO stvorene su 1994. godine odlukom Ustavnog suda o angažovanju aviona-radara AWACS. Pretpostavka je bila da se saglasi parlament, Bundestag. Intervencija NATO saveza protiv Srbije sa međunarodno-pravnog stanovišta bila je problematična: međunarodnim pravom nije predviđena vojna intervencija iz humanitarnih razloga na području suverene države. U skladu sa tim, bile su burne i reakcije u njemačkoj javnosti. S druge strane, za zagovornike učešća u intervenciji to je bila samo logična posljedica veće političke težine Njemačke u Evropi nakon ujedinjenja. U Srbiji njemačko učešće u intervenciji NATO bilo je samo dio tradicije navodne antisrpske politike Berlina.

Njemačka kao motor evropskog povezivanja

U javnosti onih zemalja čiju je nezavisnost podržavala, Njemačka i danas uživa velike simpatije. Države-nasljednice bivše Jugoslavije poštuju ulogu Njemačke kao privredne sile u EU i kao pokretačke snage evropske integracije. Čak i u medijima u Srbiji slabiji su antinjemački tonovi. Imajući u vidu cilj – ulazak u EU – danas se cijeni angažovanje Njemačke da za sve jugoslovenske države-nasljednice otvori evropsku perspektivu.

Autor: Verica Spasovska

Odgovorni urednik: Mehmed Smajić