Za spor SPC i MPC potrebni su „upućeni posrednici“
9. februar 2021
„Crkveni spor kao nasljeđe socijalističke države – to možda zvuči iznenađujuće." Sukob Srpske pravoslavne crkve (SPC) i Makedonske pravoslavne crkve (MPC) „nije, međutim, rezultat propasti Jugoslavije. On je nastao krajem 1960-ih i dio je nasljeđa Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i Socijalističke Republike Makedonije."
To je uvod u analizu koju je za Fondaciju Konrad Adenauer blisku njemačkim Demohrišćanima (CDU) sastavio dr Otmar Ering, koordinator Fondacije za internacionalni religijski dijalog. Kompletna analiza na engleskom jeziku može se pročitati OVDE.
- pročitajte i ovo: Makedonska pravoslavna crkva: Prvo ime, pa samostalnost?
„SFRJ – babica na rođenju MPC"
Autor najprije navodi istorijsku pozadinu – od dodjeljivanja autokefalnosti Ohridskoj arhiepiskopiji 1019. godine, preko ukidanja 1767, zatim uticaja Bugarske pravoslavne crkve tokom 19. vijeka i potpadanja teritorije današnje Sjeverne Makedonije, „vrijedne dva miliona zlatnih franaka", nakon balkanskih i Prvog svjetskog rada pod nadležnost Srpske pravoslavne crkve, a na osnovu tomosa (dekreta) koji je 1920. izdala Vaseljenska patrijaršija.
Tokom Drugog svjetskog rata teritorija je još jednom pod nadležnošću Bugarske, saveznice Sila osovine, da bi nakon toga na vlast u Jugoslaviji, a tako i u Makedoniji, došli komunisti. Njihov odnos prema pravoslavnoj crkvi autor detaljno opisuje kroz poglavlja pod nazivima „Stvaranje nacije i želja za samostalnom pravoslavnom crkvom" ili „Socijalistička Jugoslavija kao babica na rođenju Makedonske pravoslavne crkve".
Godine 1967, na dvjestotu godišnjicu ukidanja autokefalnosti, Ohridska arhiepiskopija proglašava autokefalnost. Srpska pravoslavna crkva to ne priznaje i taj raskol traje sve do danas.
- pročitajte i ovo: Patrijarh Irinej kao „advokat nacije“
Čeka se novi patrijarh SPC
Iako je u oktobru 2020. vaseljenski patrijarh odbio da potvrdi autokefalnost Makedonske pravoslavne crkve uz komentar da to „nije pitanje autokefalnosti", već je riječ o „iscjeljenju raskola", Vartolomej I ipak se ponudio da posreduje. On je predložio da se predstavnici SPC i MPC sastanu u Beogradu, što su iz Makedonske crkve odbili navodeći da se tamo ne osjećaju bezbjedno. Vaseljenski patrijarh je nakon toga dvije strane pozvao na sastanak u Istanbul, ali je u međuvremenu, 20. novembra 2020, patrijarh SPC Irinej preminuo, tako da se sastanak ne može održati do izbora novog poglavara SPC.
Izbor novog patrijarha Srpske pravoslavne crkve na Sinodu, koji je sazvan za 18. februar 2021, nesumnjivo će biti od velikog značaja i za unutrašnju, ali i za spoljnu politiku, ocjenjuje se u analizi njemačke fondacije: „Za unutrašnju politiku važno je pitanje da li će SPC u budućnosti imati patrijarha koji će podržati nacionalistički kurs predsjednika Srbije ili će on krenuti u drugom pravcu, čak možda demonstrirati nezavisnost u unutrašnjoj politici i pokazati se kao modernizator SPC. A što se tiče odnosa sa susjedima, izbor novog patrijarha takođe će biti veoma značajan za nastavak dijaloga i, u idealnom slučaju, rješavanje sukoba SPC i MPC."
Za kraj, u analizi Fondacije Konrad Adenauer se zaključuje: „Čak i da se kroz posredovanje Vaseljenske carigradske patrijaršije sukob između dvije crkve riješi, jedan veliki problem još uvijek ostaje: ogromna šteta nastala dugotrajnim sukobom između makedonske i srpske strane na političkom i socijalnom nivou mora se prevazići dijalogom. Da bi to uradile, objema stranama je sigurno potrebna podrška i razumijevanje upućenih moderatora i posrednika."