Zaboravljene pouke Dana „D“
6. juni 2019
Kakav spektakl je bila manifestacija obilježavanja 75. godišnjice od Dana „D“! Ogromna kupola izgrađena je u britanskom Portsmutu, pravi multimedijalni i vojni šou. Tri stotine ratnih veterana koji su učestvovali u iskrcavanju u Normandiji od silne pompe su pali u drugi plan.
Pritom se na naboranim licima tih ljudi starih preko 90 godina najbolje može vidjeti koliko je važno sjetiti se nacionalsocijalizma, Drugog svjetskog rata i mira koji je potom uslijedio. I koji u Evropi traje sve do danas. Izreka „ne zaboraviti nikad" odnosi se naravno na ubilački režim Adolfa Hitlera koji je htio da iskorijeni sve što se nije uklapalo u usku ideju o superiornoj Njemačkoj rasi, što je neizbježno vodilo ka Drugom svjetskom ratu.
Potrebno je sjetiti se i miliona ljudi iz čitavog sveta koji su se ujedinili kako bi se suprotstavili tom režimu i koji su za to platili veliku cijenu. Kao i 150.000 savezničkih vojnika koji su prije 75 godina učestvovali u iskrcavanju u Normandiji – bez obzira na njihovu nacionalnost. Ili, kako je bivši francuski predsjednik Fransoa Oland rekao prilikom obilježavanja 70. godišnjice od završetka Drugog svjetskog rata: „Pobjeda 8. maja nije bila pobjeda jedne nacije nad drugom. To je bila pobjeda ideala nad totalitarnom ideologijom.“
„Pitanje rata i mira"
Ovih dana je zastrašujuće to da ponovo energično moramo da se prisjetimo stvari bez kojih mir ne bi bio moguć. To su bezuslovno poštovanje ljudskih prava, kao osnova svakog civilizovanog poretka, funkcionalno međunarodno pravo, multilateralna saradnja i odbacivanje svakog oblika nacionalizma.
Podrazumijeva se da to zahtijeva snažne nadnacionalne institucije. To je uvijek iznova ponavljao bivši njemački kancelar Helmut Kol, kao onda kada je rekao da Evropska unija nije samo ekonomski projekat, već da je to egzistencijalno pitanje rata i mira.
Ali ta svijest se gubi i to na sve strane. Pa tako i kod domaćina Velike Britanije koja smatra da je Ujedinjeno Kraljevstvo bolje pozicionirano nego što je savez sa partnerima unutar Evropske unije. I radikalni zagovornici Bregzita, koji zbog nacionalnog ponosa svjesno pristaju na ozbiljne ekonomske gubitke. U čitavoj Evropi se širi takva ideologija: nacionalizam ne cvjeta samo u Mađarskoj, Poljskoj ili Italiji, već i u Njemačkoj, gdje desničarsko populistička AfD u istočnim pokrajinama slavi izborne uspjehe.
Oličenje te svesti je svakako i predsjednik SAD Donald Tramp: to je skoro dio njegovog programa – da druge nacije vidi kao sredstvo ka ostvarenju cilja „učinimo Ameriku ponovo velikom“. Pritom ga ne zabrinjavaju ni ekonomske krize, ni ratni sukobi, ni neostvareni klimatski ciljevi.
Međutim, glavna pouka Dana „D“ ili 8. maja je sljedeća: tamo gdje se narodi ujedine, slave se uspjesi, a tamo gdje vlada nacionalizam, rat i nasilje nisu daleko.