Španija: Najavljena katastrofa
28. oktobar 2017
Dva voza u Španiji jure jedan prema drugom i kao da niko ne može da ih zaustavi. Tu sliku o tvrdoglavosti i nepopustljivosti, kako Madrida, tako i Barselone tokom ove krize, mediji su prethodnih sedmica širili do iznemoglosti. Sada su se vozovi sudarili punom brzinom. Katalonija je proglasila nezavisnost, a španski Senat je odobrio ozloglašeni paragraf 155, koji predviđa razvlašćenje katalonske vlade i ukidanje autonomije.
Bez sumnje je to istorijski dan u istoriji Španije. Ili da neutralnije formulišemo, dan koji označava jedan duboki rez. U istoriji tog regiona četiri puta je bilo proglašavano nešto poput „Katalonske Republike" ili „Katalonske države". Prvi put u 17. vijeku za vrijeme ustanka žetelaca, pa onda za vrijeme prve španske republike 1873. godine, i zatim dva puta u vrijeme druge španske republike, uoči španskog građanskog rata, 1931. i 1934. godine. U svim tim slučajevima nije se radilo u proglašenju potpune nezavisnosti, već o proglašenju samostalne katalonske države unutar federalno zamišljene Španije. Većina tih katalonskih „nezavisnosti" nije trajala duže od nekoliko dana.
Rahoj dao doprinos zaoštravanju krize
Utoliko je više začuđujuće ovo aktuelno, prvo pravo proglašenje nezavisnosti Katalonaca. Čovjek se pita kako je to moguće. Zašto baš sada, 2017. godine, u okviru jedne demokratske, pravne države, koja garantuje široka autonomna prava i koja Kataloncima osigurava – unutar Evropske unije – mir i blagostanje?
Da bi se odgovorilo na to pitanje potrebno je najprije baciti pogled na Španiju, ali ne isključivo na nju. Način na koji vladajuća konzervativna stranka u Madridu, koju predvodi Marijano Rahoj, bez imalo smisla za empatiju i osjetljivost diplomatije, isključivo paragrafima pokušava da zaustavi tu jedinstveno krizu u Španiji, svjedoči o zastrašujućem nedostatku mašte. Rahoj nije dorastao svojoj funkciji. Najkasnije od 2010. godine, kada je španski Ustavni sud na njegov nagovor oborio aktuelizovani status katalonske autonomije iz 2006. godine, u velikoj mjeri je dao doprinos zaoštravanju krize.
Mediteranska Sjeverna Irska?
Kada se traže uzroci problema i odgovorni, naravno da mora da se pogleda i Barselona. Katalonski političar Luis Rabel nedavno je osvrćući se na referendum u Škotskoj upozorio: „Da ne zaspemo sa snom o Škotskoj, a onda se probudimo u Sjevernoj Irskoj". Narednih dana će se vidjeti da li će populistički propagandisti jednostrane i ilegalne nezavisnosti, Kataloniju pretvoriti u mediteransku Sjevernu Irsku. Tome se niko ne nada, ali toga bi se trebalo pribojavati.
Najkasnije na ovom mjestu, uspavanim političarima EU bi trebalo da postane jasno da se ovdje više ne radi o isključivo španskom problemu. Nova vrsta „španske groznice" u formi jednostrano proglašene nezavisnosti, mogla bi da utiče i na druge zemlje EU. EU ne može stalno da okreće glavu, kao u slučaju Škotske i sada Katalonije. Konačno bi morala da otvori „kutiju za prvu pomoć“ i da konstruktivno doprinese rješavanju problema, kada je, kao u slučaju Španije, centralna vlada potpuno preopterećena.