Αναζητώντας λύσεις στον ανυπόφορο καύσωνα

Σύμφωνα με έκθεση της ΜΚΟ Human Rights Watch οι ακραία υψηλές θερμοκρασίες στις ευρωπαϊκές χώρες το 2022 επηρέασε δυσανάλογα τα άτομα με αναπηρία, προκαλώντας έντονη σωματική, κοινωνική και ψυχική δυσφορία ή ακόμη και θανάτους. Τα άτομα με αναπηρία είναι πιο πιθανό να έχουν παθήσεις ή να χρησιμοποιούν φάρμακα που μπορούν να επηρεάσουν την αντίδραση του οργανισμού τους στη θερμότητα.

Πρόσφατες έρευνες διαπίστωσαν ότι 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα ζουν σε συνθήκες επικίνδυνης ζέστης μέχρι το τέλος του αιώνα, εάν δεν διαφοροποιηθεί η κλιματική πολιτική – πρόκειται δηλαδή για το 23% του προβλεπόμενου παγκόσμιου πληθυσμού.

Μελέτη του βρετανικού πανεπιστημίου Έξετερ και του κινεζικού πανεπιστημίου Νανζίνγκ, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Nature Sustainability, κατέληξε επιπλέον στο συμπέρασμα ότι 60 εκατομμύρια άνθρωποι εκτίθενται ήδη σε επικίνδυνα επίπεδα ζέστης, που έχουν μέση θερμοκρασία 29 βαθμών Κελσίου ή υψηλότερη.

Πώς επιβαρύνεται η ανθρώπινη υγεία;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), η ακραία ζέστη μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά ασθενειών, όπως η θερμοπληξία και η υπερθερμία, ή ακόμη και στον θάνατο. Ακόμη, επιδεινώνει τις χρόνιες παθήσεις και έχει έμμεσες επιπτώσεις στη μετάδοση ασθενειών, την ποιότητα του αέρα και τις κρίσιμες υποδομές.

Εάν επιτυγχανόταν ο χαμηλότερος στόχος που τέθηκε στη Συμφωνία του Παρισίου, εάν δηλαδή περιοριζόταν η άνοδος της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου συγκριτικά με τα προβιομηχανικά επίπεδα, 400 εκατομμύρια άνθρωποι θα ζούσαν σε επικίνδυνα επίπεδα ζέστης μέχρι το τέλος του αιώνα.

Όπως δηλώνουν οι ερευνητές, η μελέτη αυτή σπάει την τάση μοντελοποίησης των κλιματικών επιπτώσεων με οικονομικούς και όχι με ανθρώπινους όρους. Όπως δηλώνει στην DW ο Ασίς Γκαντιάλι, ακτιβιστής για το κλίμα και εκ των συντακτών της μελέτης, η μοντελοποίηση αυτή επικεντρώνεται στις περιοχές, στις οποίες συσσωρεύεται πλούτος, «δίνοντας μεγαλύτερη αξία σε μια ζωή στην πολιτεία της Νέας Υόρκης από ό,τι στο Μπαγκλαντές». Ο ίδιος προσθέτει ακόμη πως η κλιματική αλλαγή είναι «και παγκοσμίως κατανεμημένη, αλλά και διαγενεακή», γι αυτό και οι σχετικές μελέτες πρέπει να εστιάζουν στους μελλοντικούς και όχι τους σημερινούς πληθυσμούς.

Πώς μπορούν να προστατευτούν οι άνθρωποι;

Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι οι πόλεις είναι ιδιαιτέρως ευάλωτες σε μία τόσο επικίνδυνη αυξήση της θερμοκρασίας, λόγω του «φαινομένου της θερμικής νησίδας». Τα κτήρια, οι δρόμοι και οι υποδομές απορροφούν και εκπέμπουν τη θερμότητα του ήλιου περισσότερο από ό,τι το φυσικό περιβάλλον, αυξάνοντας τις αστικές θερμοκρασίες ακόμη και κατά 15 βαθμούς Κελσίου συγκριτικά με τις αγροτικές περιοχές.

Πόλεις ανά τον κόσμο ορίζουν «εντεταλμένους για την αντιμετωπιση της θερμότητας». Παράδειγμα αποτελεί η Κριστίνα Χουιντόμπρο στο Σαντιάγο της Χιλής. «Πολλές πόλεις στον κόσμο αντιμετωπίζουν ακραία ζέστη, όμως οι λύσεις και ο τρόπος προσέγγισης πρέπει να επιλέγονται με πολύ, πολύ τοπικά κριτήρια», λέει η Χουιντόμπρο στην DW.

Ετοιμότητα – ευαισθητοποίηση – προσαρμογή

Πάντως όλοι ακολουθούν σε γενικές γραμμές μια στρατηγική με τρεις άξονες - ετοιμότητα, ευαισθητοποίηση και προσαρμογή. Η ετοιμότητα περιλαμβάνει την κατηγοριοποίηση των κυμάτων καύσωνα όπως γίνεται με τις φυσικές καταστροφές ή τη θέσπιση ενός ορίου-συναγερμού, που συνεπάγεται μία συγκεκριμένη αντίδραση από τις αρχές. Όσον αφορά την ευαισθητοποίηση, η Χουιντόμπρο εξηγεί πως «η φροντίδα του εαυτού σας είναι πολύ απλή - πίνετε νερό, αναζητήστε σκιά και ξεκουράζεστε». Τέλος, η εκάστοτε πόλη μπορεί να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα των υψηλών θερμοκρασιών κυρίως με τη δημιουργία περισσότερων χώρων πρασίνου.

Το Σαντιάγο μόλις ξεκίνησε ένα πρόγραμμα αστικής αναδάσωσης για τη φύτευση 30.000 δέντρων σε όλη την πόλη και την ανάπτυξη στρατηγικών που θα αντιμετωπίζουν τα δέντρα ως μέρος της αστικής υποδομής. Όμως, η δενδροφύτευση δεν είναι τόσο εύκολη όσο νομίζουν πολλοί. «Τοποθετούμε δέντρα σε μεγάλους δρόμους, όπως στις κεντρικές λεωφόρους της πόλης, όπου υπάρχει πολύ τσιμέντο. Γι’ αυτό και χρειάζονται κάποια έργα οδοποιίας στα σημεία αυτά». Επίσης, τα δέντρα χρειάζονται χρόνο για να αναπτυχθούν, οπότε δεν αποτελούν άμεση λύση για την αστική ζέστη. «Η όλη ιδέα είναι να προσπαθήσουμε να φυτέψουμε τη σκιά που θα έχουμε στα επόμενα 20 ή 30 χρόνια», εξηγεί η Χουιντόμπρο.

Οι πόλεις των Η.Π.Α. πολεμούν τις ακραίες θερμοκρασίες

Στις Ηνωμένες Πολιτείες - όπου 12.000 άνθρωποι πεθαίνουν ετησίως πρόωρα λόγω της ζέστης - έχουν διοριστεί μέχρι στιγμής τρεις εντεταλμένοι για την αντιμετώπιση της θερμότητας: στο Φοίνιξ, το Μαϊάμι και το Λος Άντζελες.

Το Λος Άντζελες στην Καλιφόρνια, πόλη που θεωρείται η πιο ευάλωτη σε φυσικές καταστροφές, συμπεριλαμβανομένων των κυμάτων καύσωνα, ξεκίνησε πρόσφατα μια εκστρατεία για την κατασκευή περισσότερων «κόμβων ανθεκτικότητας» στον καύσωνα με σκιά και ψύξη που τροφοδοτούνται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Διαθέτει ήδη ένα δίκτυο «κέντρων ψύξης», κυρίως σε δημόσιες βιβλιοθήκες, όπου μπορούν να καταφεύγουν οι άνθρωποι.

Το Φοίνιξ της Αριζόνα, στη μέση της ερήμου Σονόραν, εργάζεται σε μια σειρά από προσαρμογές, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής δροσιστικών πεζοδρομίων με ένα ειδικό στεγανωτικό υλικό που αντανακλά τον ήλιο, μειώνει τη θερμοκρασία του πεζοδρομίου και κρατά τον νυχτερινό αέρα δροσερό.

Τέλος, το Μαϊάμι σχεδιάζει μεγάλες εκστρατείες δενδροφύτευσης και έχει δαπανήσει εκατομμύρια δολάρια για μονάδες κλιματισμού σε περιοχές κατοικίας, ενώ παρέχει οικονομική αρωγή για την κάλυψη των λογαριασμών ενέργειας των νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς