Αναζητώντας τα αίτια του «δολοφονικού αμόκ»

Ήταν πριν από έναν μήνα όταν ένας 17χρονος εισέβαλε σε κατάσταση αμόκ στο σχολείο που είχε φοιτήσει, ανοίγοντας πυρ κατά μαθητών. 15 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Η δημόσια συζήτηση για τα αίτια συνεχίζεται, με τους περισσότερους επιστήμονες να εκτιμούν ότι η λεγόμενη «κατάσταση αμόκ» είναι μια επιστημονικά διαφιλονικούμενη έννοια. Η εν λόγω συμπεριφορά δεν περιγράφεται επαρκώς με επιστημονικούς όρους στη σχετική συζήτηση, αλλά στηρίζεται κυρίως στην περιγραφή της ροής των γεγονότων. O καθηγητής της Ψυχιατρικής στην Κλινική της Θουριγγίας, Λόταρ Άντλερ υποστηρίζει ότι υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ των δραστών. «Σε αυτά ανήκει το γεγονός ότι μετά από μια μακρά περίοδο πικρίας και απογοήτευσης, ο δράστης πέφτει σε μια φάση περισυλλογής και εσωστρέφειας, από την οποία βγαίνει με εκρηκτικό τρόπο. Αυτή η έκρηξη χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι θέτει τη ζωή του και τη ζωή των άλλων σε κίνδυνο. Θέλει να πεθάνει και να παρασύρει και άλλους στον θάνατο. Εάν τελικά δεν καταφέρει να ολοκληρώσει το σχέδιο του, δηλαδή εάν τον σταματήσουν πριν αυτοκτονήσει, συνήθως δεν θυμάται τίποτε ή θυμάται ελάχιστα πράγματα από την πράξη του».

Μια «δημόσια αυτοκτονία»

Ο ψυχίατρος Άντλερ περιγράφει το δολοφονικό αμόκ ως «δημόσια αυτοκτονία». Όποιος καταλήξει σε αυτό το είδος αυτοκτονίας είναι απεγνωσμένος και απελπισμένος. «Από την άλλη πλευρά», λέει ο Γερμανός καθηγητής, «ο δράστης αξιοποιεί την τελευταία αυτή «πράξη» της ζωής του για να «δείξει στους άλλους». Σκηνοθετεί ένα δράμα, στο οποίο είναι για μοναδική και τελευταία φορά ο πρωταγωνιστής. «Θέλει να τιμωρήσει τον περίγυρο του με το θάνατό του και με τον θάνατο άλλων με στόχο να προκαλέσει στο περιβάλλον του τύψεις», εξηγεί ο κ. Άντλερ.

Για «στοχευμένη βία» κάνει λόγο ο Γιενς Χόφμαν, επικεφαλής του Ινστιτούτου Ψυχολογίας και Ασφάλειας του Ασάφενμπουργκ. Προηγείται μια μακροχρόνια περίοδος που αρχίζει από τη βίωση μιας προσωπικής κρίσης, τονίζει και διευκρινίζει: «Αποκαλούμε αυτή την ψυχολογική διαδικασία «στοχευμένη βία». Είναι μια διαδικασία που διαρκεί πολλούς μήνες, ίσως και χρόνια. Στην αφετηρία της είναι η απόγνωση. Οι νέοι άνθρωποι αισθάνονται συχνά πικρία και απογοήτευση. Δεν είναι σε θέση να επεξεργαστούν συγκεκριμένες συγκρουσιακές καταστάσεις. Μένει πάντα ένα αγκάθι στο σώμα τους. Πολλοί δεν βρίσκουν διέξοδο. Ενίοτε οι νέοι που βιώνουν παρόμοιες καταστάσεις κάνουν συχνά λόγο για αυτοκτονία. Κάποια μέρα κυριαρχούνται από έναν «ψυχρό θυμό» και θέλουν να εκδικηθούν. Ξέρετε είναι πολλά τα παιδιά στην κοινωνία μας που βρίσκονται σε ένα παρόμοιο προστάδιο».

Ο ρόλος των ΜΜΕ και το «μιμητικό σύνδρομο»

Ο Γιενς Χόφμαν εκτιμά ότι τα ΜΜΕ, προβάλλοντας και αναπαράγοντας με συναρπαστικό τρόπο προηγούμενες περιπτώσεις δολοφονικών αμόκ, ενισχύουν τα «μιμητικά σύνδρομα». Άνθρωποι που βρίσκονται σε απόγνωση, αναγνωρίζουν στα ρεπορτάζ τον τρόπο που θα ήθελαν να «φύγουν». Η άποψη του Γερμανού καθηγητή θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ένδειξη «αντιμιντιακού μένους». Στην περίπτωση ωστόσο του μακελειού στο σχολείο του Βίνεντεν, φαίνεται ότι το «μιμητικό σύνδρομο» διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο. Μερικές ώρες πριν από την εισβολή στο σχολείο του 17χρονου που σκότωσε 15 ανθρώπους, είχε προηγηθεί το δολοφονικό αμόκ ενός Αμερικανού στην Αλαμπάμα.

Τέλος στα ηλεκτρονικά παιγνίδια βίας εντοπίζει έναν ιδιαίτερα επιβαρυντικό παράγοντα ο καθηγητής της Κοινωνιολογίας στην Αστυνομική Ακαδημία του Μίνστερ, Γιόαχιμ Κέρστεν. Εκεί οι δράστες ασκούνται στην κυριολεξία στην σκοποβολή, λέει και διευκρινίζει: «Έχει παρατηρηθεί ότι οι περισσότεροι δράστες έχουν τη δυνατότητα να σκοπεύουν με ακρίβεια τα θύματα τους. Και αυτό οφείλεται στη διαρκή άσκηση στα παιγνίδια του υπολογιστή και όχι σε πραγματικές ασκήσεις σε σκοπευτήρια».