Εγγύς Ανατολή: Ουτοπική η λύση των δύο κρατών;

Από πού προήλθε η ιδέα της λύσης των δύο κρατών;

Η λύση των δύο κρατών συζητήθηκε για πρώτη φορά στη Βρετανική Βασιλική Επιτροπή για την Παλαιστίνη με επικεφαλής τον Λόρδο Γουίλιαμ Πιλ. Αυτή η επιτροπή ιδρύθηκε όταν η Παλαιστίνη βρισκόταν υπό Βρετανική Εντολή (1922-1947). Στις 7 Ιουλίου 1937 πρότεινε για πρώτη φορά τη διαίρεση της Παλαιστίνης σε εβραϊκό και αραβικό κράτος.

Εκείνη την εποχή τα μέλη της επιτροπής έθεσαν το ερώτημα σε περισσότερους από εκατό Εβραίους και Παλαιστίνιους - για να καταλήξουν σε ένα απογοητευτικό αποτέλεσμα: ότι υπάρχει μια «ανυπέρβλητη σύγκρουση» μεταξύ δύο ομάδων που ζουν σε έναν τόσο μικρό γεωγραφικό χώρο. Οι ομάδες δεν έχουν τίποτα κοινό, «οι εθνικές ελπίδες τους είναι ασύμβατες». Γι' αυτό η χώρα έπρεπε, σύμφωνα με την Επιτροπή, να χωριστεί στα δύο.

Αν και το σχέδιο παρέμεινε στο συρτάρι, αποτέλεσε το προσχέδιο για όλες τις περαιτέρω προσπάθειες σχετικά με την εξάλειψη της σύγκρουσης μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Το 1947 αναφέρθηκε σε αυτό και η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, αλλά απέτυχε λόγω αντίστασης από τα αραβικά κράτη.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου το 1948 και οι δύο πλευρές προσπάθησαν να εξασφαλίσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επικράτεια. Στην πραγματικότητα όμως ο πόλεμος έθεσε τα θεμέλια για τον εκτοπισμό των Παλαιστινίων. Σχεδόν 20 χρόνια αργότερα, το 1967, ξέσπασε ο λεγόμενος «Πόλεμος των έξι Ημερών», κατά τον οποίο το Ισραήλ κατέλαβε τη Δυτική Όχθη και την Ιερουσαλήμ. Η αρχική λύση των δύο κρατών πλέον φάνταζε μη πραγματοποιήσιμη.

Πότε αναγνωρίστηκε το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού των Παλαιστινίων;

Το σχέδιο επέστρεψε στην ημερήσια διάταξη το 1980, όταν η Ευρωπαϊκή Κοινότητα μίλησε υπέρ του δικαιώματος αυτοπροσδιορισμού των Παλαιστινίων, προτείνοντας τη λύση των δύο κρατών. Ωστόσο, χρειάστηκαν περισσότερες από δύο δεκαετίες για την έγκρισή του από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο επικύρωσε το δικαίωμα των Παλαιστινίων τον Μάρτιο του 2002.

Το 2003 Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι διαπραγματευτές υιοθέτησαν επίσης το σχέδιο στη λεγόμενη "Συμφωνία της Γενεύης". Βάση για την προσέγγιση ήταν το γεγονός ότι η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) δεν είχε αναγνωρίσει ρητά το Ισραήλ το 1988, αλλά σιωπηρά. Αποχαιρετώντας το μέχρι τότε σχέδιο ίδρυσης ενός παλαιστινιακού κράτους σε ολόκληρη την περιοχή της βρετανικής εντολής, τα σύνορα του 1967.

Με το σχέδιο συμφώνησε και η Χαμάς -τουλάχιστον με μεμονωμένες δηλώσεις ηγετών, όπως ο πρωθυπουργός Ισμαήλ Χανίγια. Άλλοι υψηλόβαθμοι πολιτικοί της Χαμάς έθεσαν ως βασική προϋπόθεση ένα δημοψήφισμα των Παλαιστινίων για να συμφωνήσουν με τη θέση αυτή.

Λύση δύο κρατών ή λύση ενός κράτους;

Με την αλλαγή της χιλιετίας, τόσο οι Ισραηλινοί όσο και οι Παλαιστίνιοι φάνηκαν να συμφωνούν σε μια λύση δύο κρατών. Ωστόσο, εξαιτίας της συνεχιζόμενης επέκτασης των εβραϊκών εποικισμών, οι Παλαιστίνιοι επαναπροσδιόρισαν τη στάση τους. Το 2014 πάνω από το 50% των Παλαιστινίων τοποθετήθηκε κατά μιας τέτοιας λύσης – μία τάση που συνεχίστηκε και κατά τα επόμενα χρόνια. Πολλοί από τους ερωτηθέντες δήλωσαν μάλιστα ότι εξαιτίας των εποικισμών κατά του παλαιστινιακού λαού η λύση δύο κρατών δεν είναι πλέον εφικτή.

Η έγκριση του σχεδίου από πλευράς του Ισραήλ κατέρρευσε εξαιτίας της παλαιστινιακής τρομοκρατίας. Το 2015 λιγότερο από το 50% των Ισραηληνών τασσόταν υπέρ μιας λύσης δύο κρατών. Ωστόσο, το ερώτημα σχετικά με το ποια θα μπορούσε να είναι μία άλλη, εναλλακτική λύση παραμένει αναπάντητο. Η πλειοψηφία των Ισραηλινών αντιτίθεται και σε ενδεχόμενη λύση ενός κράτους, καθώς, όπως υποστηρίζουν, ένα τέτοιο σενάριο θα υπονόμευε την εβραϊκή ταυτότητα του Ισραήλ.

Κέρστεν Κνιπ

Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου