Ιδιοφυής ή πολεμοκάπηλος; Ο Κίσινγκερ γίνεται 100 ετών

Ο Χένρι Κίσινγκερ γίνεται 100 ετών. Για τους υποστηρικτές του αποτελεί μια διπλωματική ιδιοφυΐα, που δύναται να διακρίνει το πολιτικά εφικτό όσο κανένας άλλος. Για τους επικριτές του είναι ένας εγκληματίας πολέμου. Για τους περισσότερους, ο ίδιος και η πολιτική του κληρονομιά βρίσκονται κάπου στο ενδιάμεσο.

Με το βλέμμα στο μέλλον

Κατά τη διάρκεια της θητείας του, αρχικά ως σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής και αργότερα ως υπουργός Εξωτερικών, ο Κίσινγκερ συνέβαλε στον τερματισμό του πολέμου του Βιετνάμ, στην εκτόνωση της ψυχροπολεμικής έντασης με τη Σοβιετική Ένωση, στο άνοιγμα των σχέσεων με την Κίνα, στην ανατροπή δημοκρατικά εκλεγμένων ηγετών και στην επαναχάραξη των συνόρων πολλών χωρών. Μετά την αποχώρησή του συνέχισε να προσφέρει «γεωπολιτικές συμβουλές» σε δεκάδες διεθνείς ηγέτες, που παραμένουν άγνωστοι, μέσω της συμβουλευτικής εταιρείας Kissinger Associates.

Ακόμα και στα 100 του χρόνια, ο Κίσινγκερ θεωρείται βαρύ χαρτί της διεθνούς εξωτερικής πολιτικής και συμβάλλει με τις απόψεις του σε γεωπολιτικά ζητήματα. Προσφάτως συνυπέγραψε μια επιστολή αναφορικά με τους κινδύνους που εγκυμονεί η τεχνητή νοημοσύνη για τον κόσμο, υποστηρίζοντας πως οι κίνδυνοι είναι εφάμιλλοι με εκείνους των πυρηνικών όπλων.

«Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα»

Σχετικά με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ο Κίσινγκερ προκάλεσε σάλο, ζητώντας την ειρηνική επίλυση μέσω διαπραγματεύσεων, μία έκκληση που διατυπώθηκε τη στιγμή που οι δυτικοί σύμμαχοι μόλις είχαν αρχίσει να αυξάνουν ουσιαστικά τη στρατιωτική τους βοήθεια προς το Κίεβο. Ενώ ο Κίσινγκερ υποστήριξε ότι οι επικείμενες συνομιλίες ήταν απαραίτητες για να αποφευχθεί ένας άλλος καταστροφικός παγκόσμιος πόλεμος, το Κίεβο αντέδρασε οργισμένα.

Ο Κεν Λίμπερταλ, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Κίσινγκερ αρκετές φορές, δήλωσε ότι ο εκατοντάχρονος έχει «σαφή άποψη για το τι πρέπει να γίνει», εξηγώντας πως η προσέγγιση του Κίσινγκερ απαιτεί «μια μη συναισθηματική αξιολόγηση των δεδομένων». Ο ίδιος ο Κίσινγκερ, αφοσιωμένος υποστηρικτής της ρεάλ-πολιτίκ, περιέγραψε τη σκέψη του για τις συγκρούσεις με έναν ακόμη πιο απλό τρόπο: «Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα».

Όσον αφορά στην αντιμετώπιση της Ρωσίας ο Κίσινγκερ, ο οποίος σχεδίασε την αμερικανική πολιτική αποκλιμάκωσης τη δεκαετία του '70, μπορεί να υπενθυμίζει ότι ο ίδιος βρέθηκε στα πρόθυρα του πολέμου με τη Ρωσία. Αργότερα, περιέγραψε την κατάσταση ως «μια στρατηγική για τη διεξαγωγή της σύγκρουσης με τη Σοβιετική Ένωση», η οποία εξασφάλιζε και στις δύο πλευρές χρόνο για τη διπλωματία και την αποφυγή μίας ανοιχτής σύγκρουσης.

Σε μια σπάνια αλλαγή γνώμης ο Κίσινγκερ υποστηρίζει τώρα τη μελλοντική ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι «η ιδέα μιας ουδέτερης Ουκρανίας υπό αυτές τις συνθήκες» δεν έχει πλέον νόημα.

Όμως, η προθυμία του να θεωρεί τις αρχές του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όχι πρωταρχικές, αλλά απλώς έναν παράγοντα διαμόρφωσης της πολιτικής του, έχει φέρει τους υπερμάχους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο απέναντί του. Ο Αμερικανός γερουσιαστής Μπέρνι Σάντερς, ηγέτης της Αριστεράς, δήλωσε ότι είναι «περήφανος που ο Χένρι Κίσινγκερ δεν είναι φίλος μου», αποκαλώντας τον «τον πιο καταστροφικό υπουργό Εξωτερικών στη σύγχρονη ιστορία» για τις πολιτικές του στην Ασία τη δεκαετία του 1970.

Η ηγεσία είναι «σχοινοβασία»

Ο Κίσινγκερ έχει περιγράψει τη στρατηγική ηγεσία ως «σχοινοβασία» σε σχοινί που «αιωρείται μεταξύ των σχετικών βεβαιοτήτων του παρελθόντος και των αμφιβολιών του μέλλοντος». Ο Κίσινγκερ είχε ως στόχο να εξασφαλίσει μια κατάπαυση πυρός που θα τερμάτιζε τον πόλεμο του Βιετνάμ. Τόσο αυτός, όσο και ο Βορειοβιετναμέζος ομόλογός του, Λε Ντουκ Το, τιμήθηκαν με το Νόμπελ Ειρήνης για το σχέδιό τους. Μόνο ο Κίσινγκερ αποδέχθηκε το βραβείο και επεδίωξε να το επιστρέψει, όταν οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις απέτυχαν παταγωδώς με την πτώση της Σαϊγκόν, ενώ οι αποφάσεις που έλαβε κόστισαν τελικά δεκάδες χιλιάδες ζωές.

Ακόμη, έγγραφα του Εθνικού Αρχείου από τη δεκαετία του '70, που δημοσιεύτηκαν 40 χρόνια αργότερα, αποδεικνύουν ότι είχε πιέσει τον πρόεδρο Νίξον να ανατρέψει τον δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο της Χιλής Σαλβαδόρ Αλιέντε το 1973, επειδή θεωρούσε ότι το μοντέλο της Χιλής θα υπονόμευε συμφέροντα των Η.Π.Α. στην περιοχή. Με τον τρόπο αυτό, ο Κίσινγκερ επέτρεψε ουσιαστικά την άνοδο του Χιλιανού δικτάτορα Πινοσέτ, η κυβέρνηση του οποίου σκότωσε και βασάνισε χιλιάδες ανθρώπους.

Αποσκοπώντας σε μία εξισορρόπηση δυνάμεων ο Κίσινγκερ μεσολάβησε επίσης στην ιστορική αναγνώριση της Κίνας από τον Νίξον το 1972, μια πολιτική που συνεχίζει να δεσμεύει τις ΗΠΑ στο ότι «η Ταϊβάν είναι μέρος της Κίνας».

Οι εντάσεις που διαδραματίζονται σήμερα στο Στενό της Ταϊβάν αντανακλούν την επίδραση της εξωτερικής πολιτικής του Κίσινγκερ από τη δεκαετία του '70 μέχρι σήμερα. Ο Κίσινγκερ μπορεί να ισχυριστεί ότι αναγνώρισε την ανέλιξη της Κίνας σε μια παγκόσμια δύναμη, δεκαετίες πριν από τους περισσότερους ομολόγους του.

Σήμερα, ενώ ο Κίσινγκερ γιορτάζει τα 100α γενέθλιά του το Σάββατο, πολιτικοί και μελετητές συζητούν ακόμη για τη σημασία και τον αντίκτυπο των πολιτικών ενός αμερικανικού θρύλου.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς