Νέα αρχή στις σχέσεις Σόφιας-Σκοπίων

Μόλις 200 χιλιόμετρα χωρίζουν τα Σκόπια από τη Σόφια, αλλά για να καλυφθεί η απόσταση χρειάζονται τουλάχιστον τέσσερις ώρες οδήγησης σε κακοτράχαλους δρόμους και άπειρη υπομονή. Εγκλωβισμένοι σε οδυνηρές αντιπαραθέσεις περί ιστορικού παρελθόντος και εθνικής ταυτότητας επί 60 ολόκληρα χρόνια, οι πολιτικοί ηγέτες των δύο χωρών δεν έχουν ακόμη σκεφθεί να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις. Δεν υπάρχει σιδηροδρομική σύνδεση, ούτε τακτικό αεροπορικό δρομολόγιο ανάμεσα στις δύο γειτονικές πρωτεύουσες.

Και όμως, ο νέος πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Κίριλ Πέτκοφ υποσχέθηκε την Τρίτη, άρτι αφιχθείς στα Σκόπια, ότι μπορούν να γίνουν τις προσεχείς 60 ημέρες όσα δεν έγιναν τα προηγούμενα 60 χρόνια. Το αργότερο σε δύο μήνες λοιπόν εγκαινιάζεται η απευθείας αεροπορική σύνδεση ανάμεσα στη Σόφια και τα Σκόπια. Θα χρειαστούν τουλάχιστον δέκα χρόνια για να ολοκληρωθεί και η σιδηροδρομική σύνδεση των δύο πρωτευουσών.  Ο νέος πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας Ντίμιταρ Κοβάτσεφσκι ελπίζει ότι δεν θα περιμένει άλλα δέκα χρόνια για να επιτευχθεί ο κύριος στόχος του, που δεν είναι άλλος από την πλήρη ένταξη της χώρας στην ΕΕ.

Ορατός ο συμβιβασμός;

Μετά από θερμούς εναγκαλισμούς και μία ολόκληρη ημέρα εντατικών διαβουλεύσεων στα Σκόπια, Κοβάτσεφσκι και Πέτκοφ δήλωσαν από κοινού ότι ευελπιστούν να εγκαινιάσουν «ένα νέο κεφάλαιο» στις σχέσεις των δύο χωρών, οι οποίες έχουν εμπλακεί σε ιστορικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις. Η προηγούμενη βουλγαρική κυβέρνηση του Μπόικο Μπορίσοφ απαιτούσε από την κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας να αποδεχθεί ότι δεν υπάρχει ‘μακεδονικό', αλλά βουλγαρικό έθνος, ενώ το ίδιο ισχύει και για την ‘μακεδονική' γλώσσα. Τα Σκόπια απέρριπταν το τελεσίγραφο, λέγοντας ότι δεν συνάδει με τις θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αξίες, ούτε με το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης.

«Είμαι εξαιρετικά αισιόδοξος ότι μπορούμε να αναπτύξουμε μία νέα δυναμική στις σχέσεις μας και σας διαβεβαιώνω ότι τα αποτελέσματα θα γίνονται όλο και πιο ορατά» δηλωσε ο Κίριλ Πέτκοφ σε κοινή συνέντευξη τύπου με τον πρωθυπουργό της Βόρειας Μακεδονίας Ντίμιταρ Κοβάτσεφσκι, ο οποίος από την πλευρά του υποσχέθηκε άμεση βελτίωση των διμερών σχέσεων. Αντί να εστιάζουν σε ιστορικές έριδες, οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να συναντηθούν εκ νέου στη Σόφια, την επόμενη εβδομάδα, για να συστήσουν ομάδες εργασίας με στόχο την πιο στενή συνεργασία σε μία σειρά θεμάτων, όπως το εμπόριο, η εκπαίδευση, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, ο πολιτισμός και η ιστορία.

Λίγες ώρες πριν από την επίσκεψη Πέτκοφ η κυβέρνηση των Σκοπίων είχε ήδη κάνει ένα βήμα προς τον συμβιβασμό, ενημερώνοντας τα Ηνωμένα Έθνη ότι ο όρος «Βόρεια Μακεδονία», καθώς και η πιο μακροσκελής εκδοχή «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» αναφέρονται μόνο στη «χώρα» και όχι στην «ευρύτερη γεωγραφική περιοχή». Μέχρι σήμερα η κυβέρνηση της Σόφιας θεωρούσε ότι η πιο σύντομη ονομασία υποδηλώνει αλυτρωτικές διεκδικήσεις απέναντι στη Βουλγαρία και στη «Μακεδονία του Πιρίν». Ο Ιβάιλο Ντίτσεφ, πολιτικός αναλυτής και καθηγητής Ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο της Σόφιας, επισημαίνει ότι «ακούστηκε επιτέλους η λέξη ‘συμβιβασμός' και αυτό σημαίνει πως υπάρχει ελπίδα». Για τον Ντίτσεφ η επιμονή της Σόφιας να χρησιμοποιείται μόνον η επίσημη ονομασία «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» ήταν «μια από τις πιο βλακώδεις απαιτήσεις που προέβαλε η βουλγαρική κυβέρνηση».

Στα Σκόπια ο πολιτικός αναλυτής Σάσο Ορντανόσκι προβλέπει «πιθανό συμβιβασμό μέσα στους επόμενους μήνες, ο οποίος θα άνοιγε τον δρόμο για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, παράλληλα με τη συνέχιση των διμερών διαβουλεύσεων με τη Σόφια». Θετική αποτίμηση και από το Βερολίνο: κατά την επίσκεψή της στα Τίρανα, την Τρίτη, η νέα υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Άνα Λίρμαν έκανε λόγο για «θετικές ενδείξεις» από την πλευρά της Βουλγαρίας, ενώ επανέλαβε την επίσημη θέση της γερμανικής κυβέρνησης, ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία θα πρέπει να ξεκινήσουν «το συντομότερο δυνατόν».

Εθνικιστικές πιέσεις

Πάντως η Σόφια επιμένει στη «συνταγματική αναγνώριση» της βουλγαρικής μειονότητας, όπως και άλλων μειονοτήτων στη γειτονική χώρα. Όμως η κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας δέχεται πιέσεις από το υπερσυντηρητικό κόμμα της αντιπολίτευσης VMRO-DPMNE, αλλά και ένα μικρότερο φιλορωσικό κίνημα με αριστερές καταβολές, να μην ενδώσει σε συμβιβασμούς. Επιπλέον δεν διαθέτει την απαραίτητη πλειοψηφία δύο τρίτων στο Κοινοβούλιο για να τροποποιήσει το Σύνταγμα. Σε περίπτωση που επιτευχθεί ο συμβιβασμός, εκτιμά ο αναλυτής Σάσο Ορντανόσκι, οι εθνικιστικές δυνάμεις στα Σκόπια δεν θα καταφέρουν να αποτρέψουν την υλοποίησή του, θα μπορούσαν όμως να προκαλέσουν προβλήματα στη μελλοντική διακυβέρνηση της χώρας. «Υπάρχουν στη χώρα μας πολιτικές δυνάμεις που επιμένουν σε πολιτικές οπισθοδρόμησης, αλλά στη Βουλγαρία οι δυσκολίες είναι ακόμη περισσότερες», υποστηρίζει.

Στη Σόφια ο πρωθυπουργός Πέτκοφ ηγείται ενός κυβερνητικού συνασπισμού τεσσάρων κομμάτων, δύο εκ των οποίων απορρίπτουν τον συμβιβασμό με τη γειτονική Βόρεια Μακεδονία. Αντίθετος θεωρείται και ο πρόεδρος της Βουλγαρίας Ρούμεν Ράντεφ. Μία «εξασθένηση» των βουλγαρικών θέσεων θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη σταθερότητα της νέας κυβέρνησης, που ανήλθε στην εξουσία με μία φιλόδοξη ατζέντα μεταρρυθμίσεων στο εσωτερικοπολιτικό μέτωπο. «Είναι δύσκολη η πολιτική κατάσταση στη Βουλγαρία», επισημαίνει ο Ιβάιλο Ντίτσεφ. «Στο σκάκι θα μιλούσαμε για μία ‘αναγκαστική κίνηση'. Ο Πέτκοφ δεν έχει άλλη εναλλακτική λύση από αυτή που έχει αποφασίσει. Του εύχομαι καλή τύχη...»

Μπόρις Γκεοργκιέφσκι

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου