Ο Κρητικός στο Τολέδο

Τετρακόσια χρόνια συμπληρώνονται φέτος από το θάνατο του Ελ Γκρέκο. Η Ισπανία τιμά τον μεγάλο ζωγράφο με μια σειρά εκθέσεων και εκδηλώσεων που διαρκούν όλο το χρόνο. Την αρχή έκανε το μουσείο Santa Cruz στο Τολέδο με την έκθεση «Ο Έλληνας από το Τολέδο» που διαρκεί μέχρι τις 14 Ιουνίου. Το ίδιο μουσείο από τις 8 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 9 Δεκεμβρίου παρουσιάζει μια ακόμα έκθεση με τον τίτλο «Ελ Γκρέκο: καλλιτέχνης και χειρώνακτας». Στο επίκεντρο βρίσκεται το εργαστήριό του, ο τόπος που απασχολούσε τους βοηθούς του, πολύτιμους συνεργάτες, ώστε να μπορέσει να φέρει εις πέρας τις πολλές παραγγελίες που δεχόταν από την Εκκλησία αλλά και από ιδιώτες.

Δεν είναι όμως μόνο το Τολέδο που τιμά τη μνήμη του. Είναι και το περίφημο μουσείου Prado στη Μαδρίτη, το οποίο από τις 24 Ιουνίου μέχρι τις 5 Οκτωβρίου παρουσιάζει την έκθεση «Ο Ελ Γκρέκο και η μοντέρνα ζωγραφική». Μια παρόμοια έκθεση παρουσίασε το μουσείο Kunstpalast στο Ντίσελντορφ πριν από δυο χρόνια.

Για πρώτη φορά μετά από εκατό χρόνια οι Γερμανοί έρχονταν σε επαφή με τον μεγάλο δάσκαλο και για πρώτη φορά μια έκθεση έδειχνε την επιρροή του Ελ Γκρέκο στη μοντέρνα ζωγραφική, παρόλο που το θέμα είχε απασχολήσει συχνά τους ιστορικούς τέχνης. Η έκθεση τότε στη Γερμανία ήταν καταπληκτική, ο κόσμος συνέρρεε κατά χιλιάδες και ο τύπος την είχε χαρακτηρίσει την έκθεση της χρονιάς.

Η αδιάκοπη γοητεία

Φέτος, δυο χρόνια αργότερα, ο τύπος ασχολείται και πάλι με τον «Κρητικό στο Τολέδο» όπως τον αποκαλεί η Süddeutsche Zeitung, η οποία δεν φείδεται επαίνων : «Η γοητεία από τη ζωγραφική του Γκρέκο είναι αδιάκοπη. Το Τολέδο παραμένει πάντα ένας τόπος προσκυνήματος για τους ιστορικούς της τέχνης». Και λίγο παρακάτω συνεχίζει: «Πριν από 400 χρόνια πέθανε ο Ελ Γκρέκο. Πριν από περίπου 100 χρόνια ο μοντερνισμός ανακήρυξε τον Ελ Γκρέκο ως προφήτη του και προκάλεσε ένα κύμα ενθουσιασμού. Σήμερα το έργο του Γκρέκο μας δείχνει, πόσα πολλά η ιστορία οφείλει στις εξαιρέσεις και σε αυτούς που ακολουθούν μοναχικούς δρόμους, όπως ο Κρητικός στο Τολέδο».

Και πράγματι, η ζωγραφική του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, ο οποίος έζησε 37 ολόκληρα χρόνια στη μικρή ισπανική πόλη, ήταν πρωτοποριακή. Ήταν μοντέρνος στο χρώμα, τη φόρμα, τη χειρονομία. Ήταν βαθιά ποιητικός αλλά και ρωμαλέος. Οι εξπρεσιονιστές ζωγράφοι του «Γαλάζιου Καβαλάρη» αλλά και αργότερα άλλοι σπουδαίοι καλλιτέχνες, όπως ο Κοκόσκα ή ο Πικάσο ή αργότερα ο Πόλοκ, βρήκαν έναν πρόδρομο στο πρόσωπό του.

H Berliner Zeitung κάνει μάλιστα συγκεκριμένες αναφορές στην επιρροή που άσκησε ο Ελ Γκρέκο στους σύγχρονους γερμανούς ζωγράφους και γράφει: «Η παλιά σχολή της Λειψίας -οι ζωγράφοι της οποίας την εποχή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας ανακάλυψαν «την επικαιρότητα των μύθων» και προκαλούσαν ενθουσιασμό έξω από τα σύνορα της χώρας- έβρισκε στο πρόσωπo του Άρνο Ρινκ τον ζωγράφο που ανακάλυπτε και πάλι τον μανιερισμό του «Έλληνα». Αλλά και σήμερα, αν κάποιος νεότερος συνεχίζει να εμπνέεται, αυτός είναι ο Ντάνιελ Ρίχτερ. Ο αφηρημένος – πραγματικός κόσμος του μοιάζει με του Ελ Γκρέκο- περιέχει μια απειλή, ένα μυστικό, μια ομολογία».

400 χρόνια αργότερα το έργο του Ελ Γκρέκο συνεχίζει να προκαλεί όχι μόνο τον θαυμασμό αλλά και να εμπνέει νεότερους συναδέλφους του σε ολόκληρο τον κόσμο.

Μαρία Ρηγούτσου

Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης