Τι είναι οι απαγορευμένες βόμβες διασποράς;

Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν το βράδυ της Παρασκευής ότι θα στηρίξουν τον ουκρανικό στρατό περαιτέρω, με την αποστολή «πυρομαχικών διασποράς». Εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου υπογράμμισε ότι ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν είχε συζητήσει ήδη το θέμα με τους συμμάχους, αναγνωρίζοντας τους κινδύνους που εγκυμονεί ο συγκεκριμένος, αμφιλεγόμενος τύπος πυρομαχικών για τον άμαχο πληθυσμό. Δικαιολόγησε ωστόσο την απόφαση της Ουάσιγκτον λέγοντας ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί ήδη αυτόν τον τύπο εκρηκτικής ύλης στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία. Και το Κίεβο εδώ και καιρό ζητούσε άλλωστε την παράδοση πυρομαχικών διασποράς.

Από γερμανικής πλευράς, ο εκπρόσωπος της καγκελαρίας Στέφεν Χέμπεστραϊτ εμφανίστηκε  πολύ προσεκτικός στις δηλώσεις τους, τονίζοντας ότι πρόκειται για μια απόφαση της αμερικανικής κυβέρνησης, η οποία κατά την εκτίμησή του «δεν ελήφθη εύκολα». Μάλιστα όπως σημειώνει σε δήλωσή του: «Η Ουκρανία χρησιμοποιεί πυρομαχικά για να προστατεύσει τον πληθυσμό της. Πρόκειται για χρήση τους από την κυβέρνηση της χώρας για την απελευθέρωση των εδαφών της».

Τι λένε οι Γερμανοί Πράσινοι

Ο επικεφαλής της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Γερμανικής Βουλής από τους Πρασίνους, Άντον Χοφράιτερ, αναφέρει στο γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων dpa ότι «τα πυρομαχικά διασποράς δικαίως απαγορεύονται», καλώντας τη γερμανική κυβέρνηση να επανεξετάσει το θέμα της αποστολής πυραύλων κρουζ στην Ουκρανία, όπως έχει ήδη πράξει η Μεγάλη Βρετανία. Ο ίδιος θεωρεί επίσης ότι και η Γερμανία θα πρέπει να συνδράμει στη «συμμαχία μαχητικών αεροσκαφών», με την Δανία και την Ολλανδία να ηγούνται ήδη σχετικών προσπαθειών.

Από την πλευρά της η υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Αναλένα Μπέρμποκ εδώ και καιρό αντιτίθεται στην παράδοση τέτοιων όπλων στην Ουκρανία. «Η Συμφωνία του Όσλο δεσμεύει τη γερμανική κυβέρνηση» έχει δηλώσει η Μπέρμποκ. Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τα Πυρομαχικά Διασποράς, από το 2010 απαγορεύεται η παραγωγή, αποθήκευση και χρήση πυρομαχικών διασποράς από τις 110 συμβαλλόμενες χώρες, ενώ 13 ακόμη κράτη έχουν υπογράψει τη Σύμβαση, δίχως όμως να την επικυρώσουν – οπότε δεν υποχρεούνται να την εφαρμόσουν.

Ποιοι δεν έχουν απαγορεύσει τα πυρομαχικά διασποράς;

Ωστόσο η Ρωσία, οι HΠΑ, η Κίνα, η Ινδία, αλλά και η Ουκρανία δεν εντάσσονται στη Σύμβαση του Όσλο. Την ίδια στιγμή, αριθμός των θυμάτων έχει αυξηθεί σημαντικά, ιδίως τα τελευταία χρόνια, λόγω της νέας χρήσης αλλά και της πιο εμπεριστατωμένης καταγραφής δεδομένων. Οι μισές απώλειες καταγράφηκαν στη Συρία - τόσο από επιθέσεις, όσο και από πυρομαχικά που δεν εξεράγησαν. Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW), οι Ρώσοι έχουν χρησιμοποιήσει σε μεγάλη κλίμακα πυρομαχικά διασποράς κατά την εισβολή στην Ουκρανία. Ως αποτέλεσμα, πολλοί πολίτες σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν. Οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις είχαν επίσης χρησιμοποιήσει πυρομαχικά διασποράς, σύμφωνα με το HRW.

«Εκτός από τις άμεσες επιπτώσεις αυτών των όπλων, υπάρχουν σοβαρές συνέπειες για τους αμάχους» δήλωσε στην DW ο ερευνητής του HRW Ριχ Βάιρ. «Πολλά από αυτά τα πυρομαχικά δεν εκρήγνυνται και εκθέτουν τους πολίτες σε κίνδυνο για δεκαετίες».

Σύμφωνα με στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες, τα πυρομαχικά διασποράς θα μπορούσαν να βοηθήσουν την Ουκρανία στην αντεπίθεσή της κατά των ρωσικών στρατευμάτων που έχουν ταμπουρωθεί σε χαρακώματα. Από την άλλη πλευρά, η Ουκρανία θα μπορούσε να επισπεύσει με άλλους τρόπους το τέλος του πολέμου, χωρίς να καταφύγει σε αυτές τις βόμβες, υποστηρίζει ο Βάιρ, προσθέτοντας ότι και η Ρωσία θα πρέπει να απέχει από τη χρήση βομβών διασποράς.

Τι ακριβώς είναι τα πυρομαχικά διασποράς;

Τα πυρομαχικά διασποράς ρίπτονται ως βόμβες από αεροσκάφη ή εκτοξεύονται από οβιδοβόλα και πυροβόλα. Περιέχουν εκατοντάδες μικρές βόμβες που διασκορπίζονται σε ιδιαίτερα μεγάλες εκτάσεις, σκοτώνοντας όχι μονάχα στρατιώτες, αλλά κυρίως αμάχους, συμπεριλαμβανομένων πολλών παιδιών. Έχουν χρησιμοποιηθεί σε πολλούς πολέμους, όπως στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και στον πόλεμο του Βιετνάμ. Άλλοτε η χρήση τους ήταν ακόμη πιο μαζική – για παράδειγμα, οι ΗΠΑ είχαν εκτοξεύσει περίπου 260 εκατομμύρια μικρές βόμβες πάνω από το Λάος, καθιστώντας το την πιο «μολυσμένη» χώρα στον κόσμο.

Ακόμη και δεκαετίες αργότερα, οι βόμβες που δεν έχουν εκραγεί μπορούν να αποτελέσουν θανάσιμη απειλή, καθώς μόνο το 40% εκρήγνυται κατά την πρόσκρουση, σύμφωνα με την οργάνωση Handicap International. Τα πυρομαχικά παραμένουν ικανά να εκραγούν και μπορούν να ακρωτηριάσουν ή να σκοτώσουν ένα άτομο ανά πάσα στιγμή, έχοντας παρόμοια καταστροφικά αποτελέσματα με τις νάρκες και αναγκάζοντας ενίοτε τους κατοίκους να εγκαταλείψουν τις πληγείσες περιοχές.

Η Handicap International αναφέρει επιπλέον ότι το 97% των θυμάτων κατά το 2022 ήταν άμαχοι και το 66% των τραυματιών και των νεκρών ήταν παιδιά. Από τον Αύγουστο του 2022, η Ουκρανία είναι σήμερα η μόνη χώρα όπου χρησιμοποιούνται πυρομαχικά διασποράς.

Ποιοι κατασκευάζουν πυρομαχικά διασποράς;

Σύμφωνα με το Cluster Munitions Monitor 2022, 16 χώρες εκτιμάται ότι εξακολουθούν να παράγουν πυρομαχικά διασποράς ή σχεδιάζουν να το πράξουν στο μέλλον, όπως η Βραζιλία, η Κίνα, η Αίγυπτος, η Ελλάδα, η Ρωσία, η Τουρκία, οι ΗΠΑ και άλλες.

Σχετικά με την πιθανή προμήθεια πυρομαχικών διασποράς στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις, ο εκτελεστικός διευθυντής της αμερικανικής ΜΚΟ Arms Control Association, Ντάριλ Κίμπαλ, είχε ήδη δηλώσει πριν από λίγες μέρες πως «θα προκαλούσε κλιμάκωση, θα ήταν αντιπαραγωγική και θα αύξανε τους κινδύνους για τους αμάχους που έχουν παγιδευτεί σε εμπόλεμες ζώνες ή που μια μέρα θα επιστρέψουν στις πόλεις και τα αγροκτήματά τους».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς/ Δήμητρα Κυρανούδη