10 χρόνια AfD: Τo ακροδεξιό κόμμα που λέει πάντα «Όχι»

Από τη σκοπιά της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) υπάρχουν πολλοί λόγοι για να γιορτάσει τα πρώτα δέκα έτη της δραστηριότητάς της. Το κόμμα βρίσκεται στη Μπούντεσταγκ, την Ομοσπονδιακή Βουλή της Γερμανίας, από το 2017 και τώρα εκπροσωπείται στην τοπική Βουλή σε 15 από τα 16 ομόσπονδα κρατίδια της Γερμανίας. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, η AfD έχει κερδίσει σήμερα το 13% των ψηφοφόρων. Σε ορισμένα κρατίδια της ανατολικής Γερμανίας το ποσοστό είναι πολύ υψηλότερο.

Το ιδρυτικό συνέδριο του κόμματος έγινε στις 14 Απριλίου 2013. Η AfD έγινε τόπος συγκέντρωσης ανθρώπων με δεξιές ιδέες, που έβρισκαν τα ακροδεξιά πολυδιασπασμένα κόμματα πολύ ακραία, αλλά σε κάθε περίπτωση είχαν γυρίσει την πλάτη στους Χριστιανοδημοκράτες. Έκτοτε, η AfD εξελίχθηκε από ένα «κόμμα καθηγητών» σε ένα «συνολικά δεξιό εξτρεμιστικό κόμμα» που σήμερα είναι «εξτρεμιστικό, αντισημιτικό και ρατσιστικό», λέει η πολιτική επιστήμονας Ούρσουλα Μουνχ σε συνέντευξή της στη DW.

Στις πρώτες μέρες του ήταν ένα ευρω-σκεπτικιστικό κόμμα που επέκρινε έντονα την πολιτική διάσωσης του ευρώ της καγκελαρίου Μέρκελ εκείνη την εποχή. Τον Σεπτέμβριο του 2012 ιδρύθηκε το «Wahlalternative 2013» ως πρόδρομος της AfD. Ο καθηγητής Οικονομικών Μπερντ Λούκε, ο δημοσιογράφος Κόνραντ Άνταμ και το πρώην μέλος του CDU Αλεξάντερ Γκάουλαντ σχημάτισαν τελικά την Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD).

Ριζοσπαστικοποίηση από το 2015

Η AfD ξεκίνησε αρχικά με ένα φιλελεύθερο οικονομικό πρόγραμμα της αγοράς. Η ριζοσπαστικοποίηση του κόμματος άρχισε όταν εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες κατέφυγαν στη Γερμανία από το 2015, επειδή αναζητούσαν προστασία από τον πόλεμο στη Συρία. Το ιδρυτικό μέλος Αλεξάντερ Γκάουλαντ αποκάλεσε κάποτε αυτή την εξέλιξη «δώρο» για το κόμμα. Ο τόνος κατά της κυβέρνησης της Άνγκελα Μέρκελ γινόταν όλο και πιο σκληρός. Η μετέπειτα αρχηγός του κόμματος, Φράουκε Πέτρι, τάχθηκε υπέρ της χρήσης όπλων, ώστε οι πρόσφυγες να μην εισέλθουν στη Γερμανία.

Στις αρχές Ιουνίου 2018 ο τότε αρχηγός της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος, Αλεξάντερ Γκάουλαντ, φάνηκε να υποτιμά τις οδυνηρές επιπτώσεις του ναζιστικού καθεστώτος, που στοίχισε τη ζωή σε έξι εκατομμύρια Εβραίους. Σε μια εκδήλωση είπε, δήθεν με χιούμορ: «Ο Χίτλερ και οι ναζί είναι απλά μια κουτσουλιά σε περισσότερα από 1.000 χρόνια επιτυχημένης γερμανικής ιστορίας». 

Τέτοιες και παρόμοιες δηλώσεις κάλεσαν τις γερμανικές αρχές ασφαλείας σε δράση. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος χαρακτήρισε ολόκληρο το κόμμα τον Μάρτιο του 2021 «ύποπτη υπόθεση ακροδεξιού εξτρεμισμού». Σύμφωνα με την υπηρεσία, μια εθνικιστική υποομάδα της AfD, γνωστή ως «Der Flügel», έχει ήδη αποδειχθεί ότι είναι δεξιοί εξτρεμιστές. Έκτοτε, οι εκπρόσωποί της έχουν επιτραπεί να παρακολουθούνται από την υπηρεσία πληροφοριών. Αυτό σημαίνει ότι επιτρέπονται μυστικοί ανακριτές, καθώς και υποκλοπές τηλεφωνικών συνομιλιών στον συγκεκριμένο χώρο. Πρόκειται για «προφανή κομματική εργαλειοποίηση της εγχώριας μυστικής υπηρεσίας», είπε, διαμαρτυρόμενη, ο αρχηγός της AfD Αλίς Βάιντελ στην DW.

Το ινστιτούτο ερευνών κοινής γνώμης Infratest dimap ρώτησε τους Γερμανούς για την άποψή τους με αφορμή την επέτειο 10 ετών της AfD. Τρεις στους τέσσερις ερωτηθέντες είναι της άποψης ότι το κόμμα δεν αποστασιοποιείται επαρκώς από δεξιές εξτρεμιστικές θέσεις.

Το AfD – και η στάση απέναντι στη Ρωσία

Η ξενοφοβία, ο αντισημιτισμός και η τάση για αποδοχή των αυταρχικών καθεστώτων είναι πολύ πιο διαδεδομένα στους ψηφοφόρους του AfD, παρά στους υποστηρικτές άλλων κομμάτων. Παράδειγμα η στάση απέναντι στη Ρωσία, η οποία διεξάγει έναν βίαιο επιθετικό πόλεμο κατά της Ουκρανίας τον τελευταίο χρόνο. Η συμπρόεδρος της AfD Άλις Βάιντελ είναι αντίθετη στην καταδίκη του Βλαντιμίρ Πούτιν για εγκλήματα πολέμου ή ακόμη και στην επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία. Το κόμμα είχε εκφράσει από την αρχή την αντίθεσή του κατά της αποστολής όπλων στην Ουκρανία. 

Η στάση της AfD στον πόλεμο της Ουκρανίας ενδιέφερε και τους δημοσκόπους από το Infratest dimap. Το αποτέλεσμα δείχνει ότι οι απόψεις στην Ανατολική και Δυτική Γερμανία διαφέρουν ιδιαίτερα σε αυτό το θέμα. Μόνο το 13% των Δυτικογερμανών πιστεύει ότι είναι καλό που η AfD δείχνει κατανόηση για τις ρωσικές θέσεις στον πόλεμο της Ουκρανίας. Στα ανατολικά κρατίδια είναι σχεδόν διπλάσιο, δηλαδή 25%.

Στόχος: Βγείτε από την αντιπολίτευση - σε μια πολιτειακή κυβέρνηση

Το AfD αγωνίζεται για την εξουσία. Ωστόσο, δεν συμμετείχε ακόμη σε κυβέρνηση. Τώρα θέλει επιτέλους να ξεφύγει από τον ρόλο της αντιπολίτευσης στα Κοινοβούλια. Αυτό μάλλον δεν θα το πετύχει στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Βερολίνου. Αλλά η AfD αναμένει ευκαιρίες στα κρατίδια της ανατολικής Γερμανίας. Εκεί επιτυγχάνει εκλογικά αποτελέσματα άνω του 20 τοις εκατό, ειδικά στις αγροτικές περιοχές. Σύμφωνα με έρευνες, είναι ίσως το ισχυρότερο κόμμα σε δύο κρατίδια της ανατολικής Γερμανίας, τη Σαξονία και τη Θουριγγία. Εκεί – και επίσης στο Βρανδεμβούργο – θα γίνουν εκλογές του χρόνου. Η Αλίς Βάιντελ διαισθάνεται την ευκαιρία. «Η συμμετοχή στον σχηματισμό κυβερνήσεων θα είναι το επόμενο λογικό βήμα», είπε στην DW. Το CDU θα μπορούσε τότε να γίνει εταίρος του κυβερνητικού συνασπισμού. Ωστόσο, οι Συντηρητικοί έχουν αποκλείσει τέτοιους συνασπισμούς. 

Αυτή είναι η μια πλευρά, λέει η πολιτική επιστήμονας Μουνχ. Η άλλη όψη είναι ότι σε ορισμένες τοπικές ομάδες των Χριστιανοδημοκρατών (CDU), οι άνθρωποι αναρωτιούνται ήδη «φωναχτά και σιωπηρά» τι είναι στην πραγματικότητα «τόσο κακό» σε αυτή την AfD. Σε περίπτωση που πραγματικά προκύψει μια συμμαχία AfD-CDU, «θα είναι μια πολύ μεγάλη σύγκρουση για το CDU», είπε η Μουνχ στην DW.

Φόλκερ Βίτινγκ

Επιμέλεια: Ευθύμης Αγγελούδης