5 χρόνια από την Επανάσταση των Γιασεμιών

Αφορμή των εξεγέρσεων στον αραβικό κόσμο ήταν τα όσα διαδραματίστηκαν στις 18 Δεκεμβρίου του 2010 στην πόλη Σιντί Μπουζίντ της Τυνησίας, όταν ένας πλανόδιος μικροπωλητής αυτοπυρπολήθηκε διαμαρτυρόμενος για την κατάσχεση των προϊόντων του από την αστυνομία ελλείψει άδειας. Ακολούθησε ένα κύμα εξεγέρσεων, το οποίο ήταν πρωτοφανές στον αραβικό κόσμο και κορυφώθηκε καταρχήν με την πτώση του Μπεν Αλί στις 14 Ιανουαρίου του 2011.

Οι κάτοικοι του Σιντί Μπουζίντ όμως, που θεωρείται η αφετηρία της εξέγερσης και των όσων επακολούθησαν, δεν έχουν σήμερα, πέντε χρόνια μετά, λόγους να πανηγυρίζουν και να γιορτάζουν. Αντιθέτως, τόσο εκεί όσο και σε άλλες περιοχές της Τυνησίας αλλά και γενικότερα του αραβικού κόσμου επικρατεί σήμερα μεγάλη απογοήτευση, καθώς οι προσδοκίες των περισσοτέρων δεν εκπληρώθηκαν. Πολλοί εκτιμούν ότι στην πραγματικότητα η αραβική άνοιξη δεν ήρθε ποτέ και πως οι εξεγέρσεις απέτυχαν. Αντί της ελευθερίας και της δημοκρατίας επικρατεί σήμερα στην Εγγύς Ανατολή και στις χώρες της βόρειας Αφρικής χάος και εμφύλιοι πόλεμοι.

Δραματική η κατάσταση στις περισσότερες χώρες

Ιδιαίτερα δραματική είναι η κατάσταση στη Συρία, τον Λίβανο και την Υεμένη, όπου μαίνονται ένοπλες συρράξεις και δεν υπάρχουν στην παρούσα φάση βάσιμες ελπίδες για τον τερματισμό τους. Στη δε Αίγυπτο μπορεί να απομακρύνθηκε ο Χόσνι Μουμπάρακ από την εξουσία, εντούτοις ο στρατός και η πολιτική ελίτ κατάφεραν να οικοδομήσουν μια διακυβέρνηση η οποία θεωρείται ακόμη πιο αυταρχική από την προηγούμενη. Στο Μπαχρέιν καταγράφονται κάθε τόσο διαδηλώσεις κατά της βασιλικής οικογένειας. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, τρομοκρατικές οργανώσεις όπως το Ισλαμικό Κράτος και η Αλ Κάιντα ελέγχουν πλέον μεγάλα τμήματα της ευρύτερης περιοχής.

Ακόμη και στις χώρες που δεν έζησαν την αραβική άνοιξη η κατάσταση είναι μόνον εκ πρώτης όψης φαινομενικά σταθερή.

Την άνοιξη του 2011 οργισμένοι διαδηλωτές πλημμύριζαν τους δρόμους του Μαρόκου. Ο βασιλιάς Μοχάμεντ ο ΣΤ΄ έβαλε τέλος στις διαμαρτυρίες με τη βία, την ίδια ώρα όμως απάντησε στην πράξη σε ορισμένα σημεία της κριτικής που διατυπώνονταν σε βάρος του. Έτσι μείωσε τις τιμές των τροφίμων και επέτρεψε την εκπόνηση ενός νέου Συντάγματος, το οποίο προσέδωσε μεγαλύτερη ανεξαρτησία στη δικαιοσύνη ενισχύοντας παράλληλα τον ρόλο των βουλευτικών εκλογών. Από το 2011 ο πρωθυπουργός δεν διορίζεται πλέον από τον μονάρχη, αλλά από το κόμμα που αναδεικνύεται πρώτη δύναμη στις εκλογές. Παρά ταύτα, το κύριο πρόβλημα παραμένει και αφορά την εξαιρετικά δύσκολη οικονομική κατάσταση, ιδιαίτερα για τους νέους. Σχεδόν το 50 % των αποφοίτων ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι άνεργοι που στερούνται ουσιαστικών προοπτικών.

Η κατάσταση στην Αλγερία, που συνεχίζει μέχρι και σήμερα να βιώνει τις συνέπειες του εμφυλίου τη δεκαετία του 1990, δεν είναι καλύτερη. Η οικονομία της χώρας εξαρτάται άμεσα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και το μεγαλύτερο μέρος των κρατικών εσόδων προέρχεται από τις εξαγωγές. H χαμηλή τιμή του πετρελαίου πλήττει σήμερα την οικονομία της χώρας με την κυβέρνηση να αναγκάζεται να προχωρήσει σε περικοπές.

Με το βλέμμα στην Ευρώπη η νεαροί Τυνήσιοι

Πλέον δραματική όμως είναι η κατάσταση στην Τυνησία. Μπορεί μετά κόπων και βασάνων η χώρα να πέτυχε τη μετάβαση στη δημοκρατία. Εντούτοις, ο εύθραυστος συμβιβασμός μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων της χώρας -του κυβερνώντος κοσμικού Νιντάα Τουνές και του μετριοπαθούς ισλαμικού Ενάχντα- δεν αφήνει περιθώρια ελπίδας για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, αναφέρει έκθεση του Ιδρύματος Επιστήμης και Πολιτικής του Βερολίνου (SWP). Την ίδια ώρα η οικονομία της χώρας έχει παραλύσει. Μετά από δυο τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον τουριστών, η σημαντικότερη πηγή εσόδων, ο τουρισμός, έχει καταρρεύσει.

Μια σύντομη βόλτα στο Σιντί Μπουζίντ επιβεβαιώνει την εικόνα αυτή. Η πόλη δεν έχει να προσφέρει ευκαιρίες στους νέους της, ούτε στο εργασιακό, αλλά ούτε και για την ψυχαγωγία και γενικότερα την απασχόλησή τους. Καθημερινά οι δρόμοι και τα καφέ είναι γεμάτα με νεαρούς άνδρες που «σκοτώνουν» τον χρόνο τους πίνοντας τσάι, παίζοντας χαρτιά και καπνίζοντας ναργιλέ. Ο στόχος των περισσοτέρων; Η φυγή προς την Ευρώπη, ελπίζοντας σε ένα καλύτερο μέλλον για τους ίδιους και τις οικογένειές τους.

Παρά τη δραματική κατάσταση σε πολλές χώρες της περιοχής πάντως, ειδικοί εκτιμούν ότι η σημερινή κατάσταση δεν θα πρέπει να εκλαμβάνεται και να αντιμετωπίζεται ως το τέλος μιας αποτυχημένης εξέγερσης. Ο επικεφαλής του SWP Φόλκερ Πέρτες εκτιμά ότι ο αραβικός κόσμος διανύει μια μεταβατική φάση. Σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε πέρσι υπό τον τίτλο «Το τέλος της Εγγύς Ανατολής έτσι όπως τη γνωρίζαμε», επισημαίνει ότι η περιοχή βρίσκεται στην απαρχή μιας μακράς φάσης αναταραχών και αλλαγών με αβέβαιη έκβαση.

Υποκινητές της αλλαγής αυτής θα είναι και πάλι η νέα γενιά, που κατέβηκε στους δρόμους το 2011. Σχεδόν σε όλες τις αραβικές χώρες το ήμισυ του πληθυσμού είναι κάτω των 30 ετών, αναφέρει ο Πέρτες. Πριν από πέντε χρόνια οι νεαρές γυναίκες και οι νεαροί άνδρες διαδήλωναν υπέρ της αξιοπρέπειας, της ελευθερίας και της ευημερίας. Καμία ελπίδα τους δεν ευοδώθηκε μέχρι σήμερα. Η απογοήτευση και οργή έγινε έτσι μόνιμος συνοδός τους.

Dpa, Κώστας Συμεωνίδης