60 χρόνια Διεθνής Αμνηστία

«Είναι προτιμότερο να ανάψεις ένα κερί από το να καταριέσαι το σκοτάδι», έγραφε το 1961 ο βρετανός δικηγόρος Πίτερ Μπένενσον σε άρθρο του στον Observer με αφορμή τη σύλληψη δύο πορτογάλων φοιτητών, οι οποίοι συνελήφθησαν επειδή σε εστιατόριο έκαναν πρόποση «στην ελευθερία». Ο δικηγόρος προέτρεπε στο άρθρο με τίτλο «Οι ξεχασμένοι φυλακισμένοι» τους αναγνώστες να στείλουν επιστολές  διαμαρτυρίας στην πορτογαλική κυβέρνηση ζητώντας την άμεση απελευθέρωση των φοιτητών. Ο Μπένενσον χρησιμοποίησε τον όρο «κρατούμενοι συνείδησης» για να περιγράψει άτομα που εμποδίζονται με τη βία να εκφράσουν ελεύθερα την άποψή τους. Το άρθρο θεωρείται προάγγελος της οργάνωσης Διεθνής Αμνηστία.

Στη δεκαετία του ΄70 η οργάνωση υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ασχολήθηκε με τις τύχες κρατουμένων σε διάφορα δικτατορικά καθεστώτα της Λατινικής Αμερικής και ξεκίνησε τις πρώτες εκστρατείες κατά τωνβασανιστηρίων και της θανατικής ποινής. Το 1977 τιμήθηκε για τη προσφορά της με το Νομπέλ Ειρήνης. Η δεκαετία του ΄80 έφερε νέες προκλήσεις μεταξύ των οποίων οι πολιτικές δολοφονίες και οι βίαιες εξαφανίσεις αντιφρονούντων, αλλά και οαυξανόμενος αριθμός προσφύγων σε πολλές περιοχές του πλανήτη.

Στη δεκαετία του ΄90 η Διεθνής Αμνηστία επικεντρώθηκε στις ένοπλες συγκρούσεις αποκαλύπτοντας εγκλήματα στο ανατολικό Τιμόρ, τη Ρουάντα και την πρώην Γιουγκοσλαβία. Από το 2000 και πέρα, η οργάνωση δίνει ιδιαίτερο βάρος στις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες ως αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης παγκοσμιοποίησης.

Δεν είναι εύκολο να παραμένεις ουδέτερος

Τα πρώτα 30 χρόνια, η αποστολή της Διεθνούς Αμνηστίας ήταν εντελώς διαφορετική από ότι σήμερα, λέει η Άνγα Μιρ πρώην επικεφαλής του γερμανικού παραρτήματος της οργάνωσης: «Αρχικά ο κύριος στόχος ήταν η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης μέσω αποστολής επιστολών σε διάφορες κυβερνήσεις ανά την υφήλιο. Για το λόγο αυτό δεν είχε τόσο σημασία αν οι εκστρατείες μας έκαναν τις κυβερνήσεις να υποχωρήσουν ή να αλλάξουν στάση».

Οι πρώτες έξι δεκαετίες δεν κύλησαν χωρίς προβλήματα και για την ίδια την Διεθνή Αμνηστία. Η οργάνωση ισχυρίζεται ότι δεν ασπάζεται κάποια πολιτική ιδεολογία. Οι επικριτές της όμως της επιρρίπτουν ακριβώς αυτό κάνοντας μεταξύ άλλων λόγο για μονομερή πληροφόρηση.

Ο Στέφεν Χόπγκουντ καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο SOAS του Λονδίνου, το οποίο εξειδικεύεται στη διεθνή πολιτική και τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι ο συγγραφέας του βιβλίου «Κατανοώντας την Διεθνή Αμνηστία». Κατά την άποψή του στη σημερινή εποχή είναι ολοένα και δυσκολότερο για μια οργάνωση να τηρεί ίσες αποστάσεις: «Πάρτε για παράδειγμα τον πρόσφατο πόλεμο Χαμάς-Ισραήλ. Όταν λες ότι είσαι ουδέτερος, όσοι είναι ξεκάθαρα υπέρ του Ισραήλ ή των Παλαιστινίων απαντούν ότι  αφού δεν είσαι υπέρ μας είσαι εναντίον μας».

Η αυτοθυσία των μελών έχει επιπτώσεις

Μια έκθεση του 2019 διαπιστώνει ότι πολλά μέλη της Διεθνούς Αμνηστίας εργάζονται υπό αντίξοες συνθήκες και βρίσκονται αντιμέτωποι με mobbing, ταπεινώσεις και διακρίσεις. Στο βιβλίο του ο καθηγητής Χόμπγκουντ σημειώνει ότι η αυτοθυσία πολλών μελών ενδέχεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις: «Υπάρχουν για παράδειγμα μέλη που περνούν δύο μήνες μαζί με ένα άτομο που βασανίστηκε για να καταγράψουν τι ακριβώς συνέβη. Και όλα αυτά κάτω υπό υπερβολικά δύσκολες συνθήκες. Κανείς όμως στη διοίκηση της οργάνωσης δεν θέλει να το ακούσει αυτό».

Πως θα εξελιχθεί η Διεθνής Αμνηστία τις επόμενες δεκαετίες; Η πρώην επικεφαλής της οργάνωσης στη Γερμανία Άνγα Μιρ δηλώνει: «Πώς θα διασφαλίσουμε τη μέγιστη δυνατή επιρροή; Είναι ακόμα αποστολή μας να ευαισθητοποιούμε την κοινή γνώμη και να απευθύνουμε εκκλήσεις σε κυβερνήσεις; Πιστεύω πως όχι. Ο κόσμος γύρω μας έχει αλλάξει. Άρα θα πρέπει και εμείς να προσαρμόσουμε τις μεθόδους και τη στρατηγική της Διεθνούς Αμνηστίας στα νέα δεδομένα».

Ρόμπερτ Ματζ

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος