Deutsche Welle, ένα παράθυρο στην Ευρώπη

Στις 13 Απριλίου 1964 ακούστηκε για πρώτη φορά, στα βραχέα, το σήμα της ελληνικής εκπομπής της Deutsche Welle. Ήταν μία επιβλητική μουσική υπόκρουση από την 5η συμφωνία του Μπετόβεν. Έδρα του διεθνούς ραδιοτηλεοπτικού οργανισμού, που είχε ιδρυθεί το 1953, ήταν η Κολωνία. Ο σημερινός διευθυντής της ελληνικής σύνταξης Σπύρος Μοσκόβου θυμάται: «Ψάχναμε στην μπάντα των βραχέων να εντοπίσουμε την Deutsche Welle και τι πανδαισία όταν την πιάναμε! Διότι η Deutsche Welle είχε εκείνες τις επιβλητικές φωνές, διαφορετικές από αυτές που κυριαρχούσαν τότε στη δημόσια σφαίρα στην Ελλάδα. Ήταν κάτι υπέροχο. Τα βραχέα δεν υπάρχουν βέβαια πια, αλλά το συνειδησιακό αποτύπωμα παραμένει μέχρι σήμερα...»

Ενωμένοι κατά της χούντας

Η μεγάλη στιγμή της ελληνικής εκπομπής θα έρθει λίγο αργότερα, στη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Υπό τη διεύθυνση του Κώστα Νικολάου- και μετά από μία αρχική περίοδο εσωτερικών ζυμώσεων- η Deutsche Welle θα γίνει μία ξεκάθαρη φωνή κριτικής προς το στρατιωτικό καθεστώς.

Χαρακτηριστικό το σχόλιο του Κώστα Νικολάου το 1970 για τη δίκη των «34» της Δημοκρατικής Άμυνας: «Οι επίορκοι κινηματίες, θέλοντας να εμπεδώσουν τη δύναμή τους, σέρνουν στις φυλακές και στα ξερονήσια του τόπου κάθε αντιφρονούντα, τις πιο πολλές φορές μάλιστα χωρίς να τον περάσουν καν από δίκη. Τα υπερήφανα μέλη της Δημοκρατικής Άμυνας κατηγορούνται ότι επιχείρησαν να ανατρέψουν δήθεν το κρατούν κοινωνικό καθεστώς, ενώ στην πραγματικότητα αγωνίστηκαν για την επαναφορά της Δημοκρατίας και της ομαλότητας στη χώρα. Οι παράνομες πράξεις, για τις οποίες ενάγονται, είναι παράνομες μόνο στα μάτια των κρατούντων».

Ιδιαίτερα αιχμηρά την εποχή εκείνη ήταν τα σχόλια του Αλέξανδρου Σχινά. Όπως οι αναφορές του στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, «όταν τα αφιονισμένα όργανα μιας ετοιμοθάνατης χούντας, με τη δολοφονική υστερία των πανικόβλητων, σκοτώνουν, τραυματίζουν, φυλακίζουν, βασανίζουν εκατοντάδες και χιλιάδες από τα ηρωϊκότερα παιδιά της μαχητικής πρωτοπορίας των Ελλήνων». 

Η ελληνική εκπομπή της Deutsche Welle θα δώσει μικρόφωνο σε μορφές του αντιδικτατορικού αγώνα, χωρίς να ταυτιστεί με συγκεκριμένο κομματικό χώρο. Στις 21 Απριλίου 1968, την ημέρα που οι χουντικοί προγαναδιστές θριαμβολογούσαν για την πρώτη επέτειο του καθεστώτος, η Ντόιτσε Βέλλε μετέδιδε την ομιλία του Ανδρέα Παπανδρέου στη Φρανκφούρτη. Λίγο αργότερα η Μελίνα Μερκούρη, μιλώντας στην Deutsche Welle, καλούσε τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις «να πάψουν την οικονομική και στρατιωτική βοήθεια εις τη χούντα, να βοηθήσουν τον σκλαβωμένο ελληνικό λαό». Μεγάλη έκταση έλαβαν όμως και οι επικριτικές για το καθεστώς δηλώσεις του αυτοεξόριστου στο Παρίσι Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο ίδιος μάλιστα, τον Μάιο του 1973, θα αποστείλει ευχαριστήρια επιστολή στην Deutsche Welle.

Τα «τρωκτικά της Deutsche Welle»

Όπως ήταν φυσικό, η εκπομπή έγινε «κόκκινο πανί» για τη χούντα των συνταγματαρχών, οι οποίοι εξέταζαν ακόμη και το ενδεχόμενο να ιδρύσουν δικό τους ραδιοφωνικό δίκτυο στο εξωτερικό. Βεβαίως, το εγχείρημα θα ήταν δαπανηρό. Έτσι προτιμήθηκε μία ...οικονομική λύση: Τα όργανα της χούντας επιχείρησαν να λοιδορήσουν την ελληνική σύνταξη της Deutsche Welle ως «αναξιόπιστη» και «ανθελληνική». Αποτελεί άλλωστε πάγια τακτική των ολοκληρωτικών καθεστώτων να ταυτίζονται με τη χώρα και, κατά συνέπεια, να θεωρούν ότι οποιαδήποτε κριτική στους κυβερνώντες συνιστά επίθεση εναντίον της ίδιας της χώρας. 

Αποκορύφωμα ήταν ένα πρωτοσέλιδο της Νέας Πολιτείας, του «δημοσιογραφικού» οργάνου της δικτατορίας, τον Ιούνιο του 1969: «Deutsche Welle ή τα τρωκτικά του ραδιοσταθμού Κολωνίας» ήταν ο τίτλος. Φυσικά η επιχείρηση λάσπης δεν πέτυχε τον στόχο της. «Δεν νομίζω- από ό,τι έμαθα σε αλλεπάλληλες συζητήσεις που είχα αργότερα με παλαιά στελέχη της εκπομπής- ότι τους τρομοκράτησε τόσο πολύ ο τίτλος ή η όλη δυσφορία της δικτατορίας, η οποία οδηγούσε σε παρεμβάσεις προς τη γερμανική κυβέρνηση να τιθασεύσει κάπως την Deutsche Welle», λέει σήμερα ο Σπύρος Μοσκόβου. «Νομίζω ότι ήταν και μία γενιά λίγο ...άμυαλη και αγνή, δηλαδή αυτές οι αντιδράσεις τους ενίσχυαν σε ό,τι έκαναν και ίσως τους 'άναβαν' κιόλας παραπάνω.

Για ένα κοινό ευρωπαϊκό μέλλον

Μετά την πτώση της χούντας σχεδόν όλοι επέστρεψαν στην πατρίδα, για να ακολουθήσει μία περίοδος εσωστρέφειας. Στη δεκαετία του '90 ξεκινούν οι συνεργασίες της Deutsche Welle με σημαντικά ΜΜΕ στην Ελλάδα, αρχής γενομένης από το «Ράδιο Παρατηρητής» στη Θεσσαλονίκη. Σήμερα ξεχωρίζουν οι συνεργασίες με το ραδιόφωνο και την τηλεόραση του ΣΚΑΙ, την οικονομική ιστοσελίδα Capital.gr και άλλα μέσα.

Την εποχή της ευρω-κρίσης και των μνημονίων το μικρόφωνο της Deutsche Welle βρέθηκε παντού: Στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στους επιχειρηματίες και στους συνταξιούχους που υπέφεραν, στους δρόμους και τις πλατείες των κινητοποιήσεων. Η κάλυψη των γεγονότων ήταν ψύχραιμη και ισορροπημένη, σε μία εποχή που πολλά μέσα ενημέρωσης εύκολα κατέφευγαν σε στερεότυπα ή αφορισμούς.

Σήμερα η κρίση της ευρω-ζώνης έχει παρέλθει, αλλά κάθε τόσο ανακύπτουν νέες κρίσεις. Ποιος μπορεί να είναι ο σημερινός ρόλος της Deutsche Welle;

«Έχουμε έναν συμπληρωματικό ρόλο, κατά κάποιον τρόπο», λέει ο διευθυντής της ελληνικής σύνταξης Σπύρος Μοσκόβου. «Παρουσιάζουμε σε ένα ελληνικό κοινό την κεντρο-ευρωπαϊκή προοπτική των πραγμάτων. Όταν είσαι μέλος στην ΕΕ και ανήκεις στον Νότο, δεν είναι άσχημο να έρχεσαι σε επαφή με τις πολιτικές αποφάσεις, αλλά και την πολιτική κουλτούρα του Βορρά. Είναι ένας ρόλος επεξηγηματικός και συμπληρωματικός. Είναι και μια μικρή ψηφίδα στο μακρινό όνειρο της δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής κοινής γνώμης εν τέλει, όπου ο Έλληνας θα ξέρει πώς σκέφτεται ο Γερμανός- αλλά και το αντίστροφο».

Γιάννης Παπαδημητρίου