Eπιλέξτε λογοτεχνία!

«Η ανάγνωση βιβλίων είναι σαν να πίνεις νερό και να τρως. Το πνεύμα που δεν διαβάζει, ατροφεί, ακριβώς όπως και το σώμα που δεν τρέφεται σωστά» είχε πει κάποτε ο κλασικός Γάλλος συγγραφέας Βικτώρ Ουγκό. Δίχως καμία αμφιβολία τις προηγούμενες μέρες η Φρανκφούρτη προσέφερε ουκ ολίγη πνευματική τροφή στους φίλους της λογοτεχνίας από όλον τον κόσμο. Και μάλιστα της γαλλικής και γαλλόφωνης λογοτεχνίας, δεδομένου ότι φέτος τιμώμενη χώρα, για δεύτερη φορά μετά το 1989, ήταν η Γαλλία. Tότε αφορμή ήταν τα 200 χρόνια από τη Γαλλική Επανάσταση, που άλλαξε καθοριστικά τον ρου της ιστορίας, αλλά και ευρύτερα της διανόησης, των γραμμάτων και των τεχνών.

Φέτος σίγουρα δεν υπήρξε μια τέτοια ιστορική αφορμή. Η επιλογή της Γαλλίας να είναι η τιμώμενη χώρα έχει να κάνει περισσότερο με τη συμβολή του σύγχρονου γαλλικού βιβλίου στην ανανέωση της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Πράγματι, μια βόλτα στον κεντρικό εκθεσιακό χώρο της 69ης Διεθνούς Έκθεσης της Φρανκούρτης αλλά και στα επιμέρους περίπτερα των γαλλικών εκδοτικών οίκων ήταν αρκετή για να πάρει κανείς μια πρώτη γεύση από την πλούσια λογοτεχνική παραγωγή στη σύγχρονη Γαλλία. Όλοι οι μεγάλοι γαλλικοί εκδοτικοί οίκοι ήταν παρόντες, όπως και μικρότεροι, ενώ επίσης δυναμική ήταν και η παρουσία νέων Γάλλων εκδοτών, ιδίως από τον χώρο των κόμικ και της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους. Από τους παλιούς του χώρου, όπως τους εκδοτικούς οίκους Gallimard, Seuil, Flammarion, Αctes Sud μέχρι τους νεότερους εξειδικευμένους οίκους, όπως οι εκδόσεις L'Ecole des Loisirs, αλλά και πολλές περιφερειακές εκδόσεις από τη Νορμανδία, την Ακουιτανία, τη Λοραίνη και την Αλσατία μαζί με πλήθος νεότευκτων μικρών εκδόσεων, όλοι ανεξαιρέτως βρέθηκαν από τις 11 ως τις 15 Οκτωβρίου στη γερμανική μεγαλούπολη.

Το γαλλικό βιβλίο ζει και βασιλεύει

Παρά τις «Κασσάνδρες» για το τέλος του έντυπου βιβλίου, 500 χρόνια μετά την εφεύρεση του Γουτεμβέργιου, και την επέλαση του ηλεκτρονικού, αυτό που έγινε αντιληπτό ήταν ότι η Γαλλία, ως χώρα που παραδοσιακά κατέχει μια από τις κορυφαίες θέσεις στην παγκόσμια αγορά βιβλίου, επιμένει στην κλασική οδό των τυπωμένων βιβλίων, επιδεικνύοντας αστείρευτη δημιουργικότητα και διαρκή διάθεση για ανανέωση. Τα νούμερα του Γαλλικου Συνδικάτου Εκδοτών, όπως παρουσιάστηκαν στη γερμανική έκθεση, είναι ενδεικτικά. Ο τζίρος στη γαλλική αγορά βιβλίου από το 2005 έως σήμερα είναι σταθερά ανοδικός, αγγίζοντας το 2016 σχεδόν τα 5 δις ευρώ, ενώ σύμφωνα με την Livre Hebdo η παραγωγή νέων εκδόσεων μέσα στο 2016 είναι η μεγαλύτερη από το 1995, ξεπερνώντας τις 68.000. Δεν θα ήταν έτσι υπερβολή να κάνει κανείς λόγο για μία νέα «belle époque» του γαλλικού βιβλίου, το οποίο δείχνει να ανθίσταται με επιτυχία στις πιέσεις που δέχεται στην εποχή του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία ωθούν πολλούς μακριά από τις παλιές, αναγνωστικές συνήθειες.

Σε αυτό τουλάχιστον συμφώνησαν πολλοί εκπρόσωποι του κλάδου της γαλλικής και γαλλόφωνης βιβλιοπαραγωγής αυτές τις μέρες στην Φρανκφούρτη, οι οποίοι θεωρούν ότι πολύ περισσότερο σήμερα από ό,τι παλαιότερα αξίζει κανείς να στραφεί όχι μόνο στη γαλλική λογοτεχνία, αλλά στη λογοτεχνία γενικότερα. «Ζούμε σήμερα σε μια δύσκολη και περίπλοκη ιστορική συγκυρία στον εικοστό πρώτο αιώνα. Παντού κυριαρχούν αρνητικά συναισθήματα όπως ο φόβος, η ανησυχία. Συχνά νιώθουμε ότι δεν ξέρουμε προς τα πού βαδίζουμε. Σε αυτό ακριβώς το σημείο έρχεται η λογοτεχνία, τα βιβλία, οι συγγραφείς για να περιγράψουν όλα αυτά τα φαινόμενα και να προσπαθήσουν ίσως να δώσουν κάποιες απαντήσεις. Δεν χρειάζεται κανείς να επιλέξει συγκεκριμένα γαλλική λογοτεχνία, αρκεί να στραφεί προς τη λογοτεχνία. Αυτό είναι το μήνυμα που εκπέμπει η φετινή έκθεση της Φρανκφούρτης», δήλωσε στη DW o Πασκάλ Μανζάν, πρόεδρος της Επιτροπής Τεχνών και Γραμμάτων της περιφέρειας Grand Est που απαρτίζεται από τις περιφέρειες Καμπανίας-Aρδεννών, Αλσατίας και Λοραίνης. Ειδικότερα σε ό,τι έχει να κάνει με τη γαλλική λογοτεχνία, «οι προσδοκίες του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου κοινού ήταν ανέκαθεν μεγάλες», ανέφερε επίσης στη DW o Φλοράν Γραντέν, διευθυντής των προσεγμένων παιδικών εκδόσεων Le Père Fouettard, και για τον λόγο αυτό η επιλογή της Γαλλίας να είναι φέτος τιμώμενη χώρα στη Φρανκφούρτη υπήρξε μια επιταγή για τη χώρα προκειμένου να προβάλει τον καλύτερο εαυτό της σε όλους τους κλάδους της λογοτεχνικής παραγωγής.

Η γαλλοφωνία στο επίκεντρο

Σε κάθε περίπτωση η γαλλική παρουσία στην Φρανκφούρτη πρόσφερε πληθώρα ποιοτικών επιλογών, είτε ο αναγνώστης επέλεγε τη νουάρ αστυνομική λογοτεχνία, το γαλλικό μυθιστόρημα, την ποίηση, το σύγχρονο δοκίμιο ή τα ευφάνταστα εικονογραφημένα γαλλικά κόμικ, ακόμη όμως και τα μπεστ σέλερ της μόδας ή ακόμη και τα κομψά βιβλία γαλλικής κουζίνας. Βέβαια, τέλος, πρέπει να γίνει και μια ακόμη σημαντική σημείωση. Ναι μεν τιμώμενη χώρα ήταν η Γαλλία, ωστόσο στο επίκεντρο βρέθηκε συλλήβδην η γαλλόφωνη λογοτεχνία, είτε αυτή προέρχεται από τις γαλλόφωνες πρώην αποικίες στην Αφρική, τον Καναδά ή φυσικά τη γειτονική Ελβετία και το Βέλγιο, χώρες που κατέχουν τη δική τους θέση στο λογοτεχνικό στερέωμα.

Από τον μοντερνιστή Ελβετό συγγραφέα και ποιητή Μπλεζ Σαντράρ μέχρι τον «πατέρα» του θρυλικού επιθεωρητή Μαιγκρέ, τον βέλγο μετρ του αστυνομικού μυθιστορήματος Ζωρζ Σιμενόν, η συμβολή πολλών γαλλόφωνων συγγραφέων στην ανανέωση της παγκόσμιας λογοτεχνίας είναι δεδομένη. Εντούτοις, όπως ανέφερε στη DW η Βαλερί Μεϋλάν, συντονίστρια της ελβετικής αντιπροσωπείας στην έκθεση της Φρανκφούρτης, η γαλλόφωνη λογοτεχνία που παράγεται εκτός των γαλλικών συνόρων, για παράδειγμα στην Ελβετία, το Βέλγιο ή την Αφρική, «αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα ως προς την εξαγωγή της στον κόσμο. Κι αυτό γιατί θεωρείται πάντα ως η μικρή αδερφή της λογοτεχνίας που παράγεται στη Γαλλία». Η ίδια πιστεύει ότι η φετινή Διεθνής Έκθεση της Φρανκφούρτης υπήρξε «μια μεγάλη ευκαιρία» για την προώθηση συνολικά της γαλλόφωνης λογοτεχνίας και όχι μόνο της γαλλικής. «Το κοινό αυτές τις μέρες έδειξε ενδιαφέρον, είναι περίεργο να μάθει τι γράφεται σε άλλες χώρες, ψάχνει και ψάχνεται», σημειώνει η ίδια.

Δήμητρα Κυρανούδη