H Ρουμανία, ο Πούτιν και η εκδίκηση της ιστορίας

H απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Ρουμανίας να ακυρώσει τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, δύο ημέρες πριν τον προγραμματισμένο δεύτερο, δικαιολογεί σε μεγάλο βαθμό το γιατί η Ευρώπη έχει στρέψει με ανησυχία το βλέμμα της προς τις πολιτικές εξελίξεις στην χώρα, παρακολουθώντας αυτή την εκλογική μάχη και απευχόμενη το χειρότερο. Για μια ακόμα φορά πάντως δείχνει να εστιάζει περισσότερο στο απειλούμενο «κακό» και λιγότερο στις ρίζες του. Ο τρόμος πηγάζει από το ενδεχόμενο να επικρατήσει ο ακροδεξιός Καλίν Γκεοργκέσκου, εκμεταλλευόμενος το κλίμα από τη γενικότερη άνοδο της εθνικιστικής Δεξιάς, που καταγράφηκε και στις βουλευτικές εκλογές της περασμένης εβδομάδας. Η απόφαση του Δικαστηρίου επιβεβαιώνει όμως ότι το πρόβλημα είναι πολύ βαθύτερο και έχει δομικά χαρακτηριστικά. Δεν μπορεί άλλωστε να αποτελεί καύχημα για την ΕΕ η ακύρωση εκλογών σε μια χώρα μέλος της.

Αυτό που ανησυχεί ωστόσο περισσότερο τα «κεντρικά» της ΕΕ και του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες είναι το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος πολιτικός θεωρείται φιλορώσος και πιθανή εκλογή του θα μπορούσε να επηρεάσει σημαντικά  τη στάση της χώρας στον πόλεμο της Ουκρανίας τόσο πολιτικά όσο και επιχειρησιακά, σε μια στιγμή μάλιστα που οι διεργασίες για αυτή τη σύγκρουση τρέχουν.

Καταγγελίες και αφορισμοί

Οι φόβοι ίσως είναι δικαιολογημένοι, αλλά για την αντιμετώπισή τους, ειδικά σε ό,τι αφορά τις συνέπειές τους δεν αρκούν οι αφορισμοί και οι καταγγελίες για τις παρεμβάσεις της Μόσχας. Ο Γκεοργκέσκου, η περίπτωση της Ρουμανίας, η ηχηρή ανάδυση ενός υποφώσκοντα εθνικισμού δεν είναι μοναδικό φαινόμενο. Δεν μπορεί να ξεχνά κανείς τον Όρμπαν στην Ουγγαρία, τον Φίκο στη Σλοβακία ή τον Κατσίνσκι στην Πολωνία, με τη διαφορά ότι στον τελευταίο δε μπορεί να προσάψει κανείς φιλορωσισμό.

Όλοι αυτοί όμως δεν έπεσαν από τον ουρανό. Η αφέλεια, με την οποία η Δύση θεώρησε ότι η πρώην Ανατολική Ευρώπη μετά την πτώση των καθεστώτων το 1989/1990 θα υιοθετούσε «ένα προς ένα» το δυτικό πολιτικό σύστημα και θα μετατρεπόταν σε μια «κοιλάδα νεαρών, λειτουργικών δημοκρατιών», τιμωρείται εδώ και χρόνια. Πολύ συχνά ένα... ανάποδο εκλογικό αποτέλεσμα δημιουργεί ανησυχίες για τον προσανατολισμό μιας «ατίθασης» χώρας και τη συνοχή της ΕΕ. Ωστόσο η συζήτηση δεν φτάνει σε τέτοιο βάθος, που θα επέτρεπε να αναγνωριστούν λάθη του παρελθόντος και να υπάρξει μια στρατηγική αναχαίτισης.

Η αντιμετώπιση «παραστρατημάτων» με απειλές ή αποφάσεις για περικοπές ευρωπαϊκών κονδυλίων δεν θα φέρει στον ίσιο δρόμο τους παραστρατημένους. Απλώς ενισχύει στις περισσότερες ανατολικοευρωπαϊκές κοινωνίες την αντίληψη, που δεν είναι άλλωστε ξένη και σε χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, ότι η ΕΕ είναι μια Ενωση ευκαιριών, ένας μεγάλος κουμπαράς, μια αγελάδα για άρμεγμα.

Τα σημάδια υπήρχαν

Η κολοβή δημοκρατία, οι αυταρχικές αντιλήψεις, ο εθνικιστικός λαϊκισμός θα έπρεπε να έχουν αντιμετωπιστεί πολύ νωρίτερα. Τα σημάδια υπάρχουν εδώ και δεκαετίες, αλλά στη Δύση προτιμούσαν να κάνουν ότι δεν τα βλέπουν. Ισως γιατί δεν ήθελαν να παραδεχτούν πόσο καιροσκοπική ήταν τελικά η βιασύνη για διεύρυνση, σε χώρες που αντιμετωπίστηκαν πρωτίστως ως παρθένες αγορές. Ισως πάλι γιατί η τάση για εθνικιστική περιχαράκωση ανθίζει πλέον με εμφατικό τρόπο και σε όλες σχεδόν τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Είχε ξεκινήσει πολύ πριν οι Ευρωπαίοι διαγνώσουν την υπόγεια προσπάθεια της Μόσχας να προκαλέσει ρωγμές στη συνοχή τους.

Ακόμα και αν δεχτούμε όλες τις συχνά μη τεκμηριωμένες καταγγελίες για τις «βρώμικες μεθόδους« του Πούτιν, το πρόβλημα δεν είναι δικό του δημιούργημα. Αυτός απλώς εντόπισε αδύνατα σημεία, χτύπησε σε υπάρχουσες ρωγμές, που είχαν δημιουργήσει υπερφίαλες προφητείες και ανομολόγητα λάθη της εποχής που κάποιοι κουνούσαν το λάβαρο για το «Τέλος της Ιστορίας». Μιας Ιστορίας που της αρέσει καμιά φορά να εκδικείται.