H μεγάλη διεύρυνση του 2004

Η Πρωτομαγιά του 2004 ήταν διπλή γιορτή από τη Μάλτα μέχρι την Πολωνία κι από την Κύπρο μέχρι τη Λιθουανία. Ήταν η μέρα που οκτώ χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ (Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία, Τσεχία, Ουγγαρία) μαζί με τη μικρή Μάλτα και την Κύπρο προσχώρησαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σηματοδοτώντας μία νέα αρχή εντός του ευρωπαϊκού πολιτικού οικοδομήματος.

Η δήλωση του τότε γερμανού υπουργού Εξωτερικών Γιόσκα Φίσερ ήταν χαρακτηριστική: «Σήμερα οικοδομείται η νέα Ευρώπη, ένας χώρος ειρήνης. Απόψε τίθενται τα θεμέλια για μία Ευρώπη, η οποία είναι συνώνυμη με το μέλλον όλων μας».

Επρόκειται όμως όντως για τα «εγκαίνια» μίας νέας φάσης στην πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ή απλά για πολιτικές θριαμβολογίες χωρίς αντίκτυπο στην τρέχουσα ευρωπαϊκή πραγματικότητα;

Τα όρια της διεύρυνσης

Παρά τους εορτασμούς στα νέα κράτη-μέλη, δεν συμμερίστηκαν την ίδια χαρά και οι παλιοί ευρωπαίοι εταίροι. Ειδικά στη Γερμανία, την ίδια περίοδο πολλοί έβλεπαν με σκεπτικισμό τον φθηνό ανταγωνισμό εξ ανατολών. Ο τότε γερμανός σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ είχε επισημάνει σχετικά: «Tα προβλήματα που σχετίζονται με την αγορά εργασίας, τον τομέα των υπηρεσιών, την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας ή της παράνομης μετανάστευσης υπήρχαν και πριν την ευρωπαϊκή διεύρυνση και ίσως δίχως αυτήν να ήταν οξύτερα».

Tόσο η Γερμανία όσο και άλλα κράτη-μέλη είχαν πάρει στην αρχή κάποια πρόσθετα μέτρα κατά της απόλυτα ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων από τα νέα κράτη-μέλη. Αν και οι φόβοι απέναντι στους νέους εταίρους αποδείχθηκαν σταδιακά υπερβολικοί, η μεγάλη αυτή διεύρυνση προκάλεσε κατά γενική ομολογία θεσμική και πολιτική κόπωση στους κόλπους των Βρυξελλών.

Mία Ευρώπη χωρίς ενθουσιασμό;

«Ξέρω ότι υπάρχουν όρια στην ικανότητα αρμονικής αφομοίωσης νέων κρατών-μελών στην ΕΕ. Και ακριβώς γι' αυτό πιστεύω πως το ζήτημα της αφομοίωσης θα παίξει σημαντικό ρόλο στο μέλλον », είχε πει ο πρώην αυστριακός καγκελάριος Βόλφγκανγκ Σούσελ το 2006.

Το 2007 άλλες δύο χώρες, η Βουλγαρία και η Ρουμανία, προσχώρησαν στην ΕΕ. Η διεύρυνση της ΕΕ, τόσο αυτή του 2004 όσο και αυτή του 2007, αποτέλεσε αν όχι ιστορική αναγκαιότητα σίγουρα μία αδιαμφισβήτητη πολιτική πραγματικότητα.

Εντούτοις ο ενθουσιασμός πολλών φιλοευρωπαίων ηγετών εν έτει 2004 για ολοκλήρωση του κοινού ευρωπαϊκου οράματος, φαίνεται να έχει χαθεί προ πολλού.