Sancta: Μια όπερα που προκαλεί αναγούλα σε κάποιους

«Τους πέταξα το ουρητήριο στα μούτρα ως πρόκληση και αυτοί τώρα το θαυμάζουν για την αισθητική του ομορφιά», έλεγε ο κορυφαίος Γάλλος καλλιτέχνης Μαρσέλ Ντυσάν το 1917. Το έργο του με τον τίτλο «Κρήνη» είναι η ιδέα που έθεσε το θεμελιώδες ερώτημα τι είναι έργο τέχνης και τι όχι. Το «Ουρητήριο» του Ντυσάν, όπως είναι ευρύτερα γνωστό, ανακηρύχθηκε μάλιστα το 2004 από 500 ανθρώπους της βρετανικής τέχνης, ως το πιο επιδραστικό έργο του 20ού αιώνα. Θαυμάστηκε και αμφισβητήθηκε όσο λίγα. Κάποιοι ομότεχνοι του Ντυσάν μάλιστα, πολλά χρόνια αργότερα, δεν δίστασαν να ουρήσουν και να αφοδεύσουν σε αντίγραφα που είχε διαθέσει ο ίδιος ο καλλιτέχνης μετά το 1964, αφού το πρωτότυπο είχε μυστηριωδώς εξαφανιστεί.

Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι και η έννοια του έργου τέχνης διευρύνθηκε πολύ. Τόσο πολύ μάλιστα που νομίζω πως κανείς πλέον δεν είναι σε θέση να πει με βεβαιότητα τι είναι όντως τέχνη και ποια είναι τα όριά της. Στη ζωγραφική, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, η βία και το σεξ χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον για να προκαλέσουν. Θα νόμιζε μάλιστα κανείς πως τίποτα πλέον δεν θα μπορούσε να σοκάρει τον σύγχρονο Δυτικοευρωπαίο θεατή.

Δυσφορία και οι πρώτες βοήθειες

Κι όμως η περφόρμανς της Αυστριακής χορογράφου και σκηνοθέτιδος Φλορεντίνα Χόλτσινγκερ στην Όπερα της Στουτγάρδης στάθηκε αφορμή για να παρασχεθούν οι πρώτες βοήθειες σε 18 άτομα που παρακολούθησαν τις δυο πρώτες παραστάσεις της. Κάποιοι θεατές αισθάνθηκαν δυσφορία και ορισμένοι έκαναν εμετό. Μόνο σε τρεις περιπτώσεις πάντως χρειάστηκε να επέμβει γιατρός. Οι θεατές δεν άντεξαν τις σεξουαλικές περιπτύξεις μεταξύ γυναικών, περιττώματα, αίμα ανθρώπινο αλλά και τεχνητό, τη βία και τους δυνατούς ήχους στην παράσταση.

Κανείς πάντως δεν μπορεί να κατηγορήσει την Όπερα της Στουτγάρδης για απρονοησία. Η παράσταση επιτρεπόταν σε άτομα άνω των 18 ετών, ενώ οι αρμόδιοι είχαν εγκαίρως προειδοποιήσει στην ιστοσελίδα της Όπερας για σκηνές βίας.

Η παράσταση με τον τίτλο Sancta είναι μια επικριτική φωνή απέναντι στην Καθολική Εκκλησία και την καταπίεση που άσκησε διαχρονικά στις γυναίκες και τη σεξουαλικότητά τους. Η 38χρονη καλλιτέχνις Φλορεντίνα Χόλτσινγκερ που σπούδασε χορογραφία στο Άμστερνταμ είναι γνωστή για την αιχμηρότητά της. Η Ελβετίδα πρωταγωνίστρια της παράστασης, Ανίνα Μάσαζ υποδύεται τον Ιησού και τον Αδάμ και εμφανίζεται εντελώς γυμνή όπως πολλές από τις 23 συμπρωταγωνίστριές της. Ο Ιησούς παρουσιάζεται σαν άστεγος ναρκομανής που μοιράζει αυτόγραφα.

Ξεπουλήθηκαν όλα τα εισιτήρια

Το έργο «Sancta Susanna» είναι μια όπερα που βασίζεται στο μονόπρακτο του Γερμανού συνθέτη Πάουλ Χίντεμιτ. Αναφέρεται στη θρησκευτική και ερωτική έκσταση της μοναχής Σουζάνας όταν βλέπει στον κήπο ένα ζευγάρι δυο γυναικών σε θερμές περιπτύξεις. Ο πόθος την κάνει να επιθυμεί τον Ιησού και να σκίζει τα ρούχα της. Το ενδιαφέρον είναι πως η πρεμιέρα του έργου είχε προγραμματιστεί να γίνει στη Στουτγάρδη πριν από περίπου εκατό χρόνια. Επειδή όμως οι τότε αρμόδιοι φοβήθηκαν το σκάνδαλο παίχτηκε στη Φρανκφούρτη.

Η παράσταση που διαρκεί 2 ώρες και 45 λεπτά χωρίς διάλειμμα, μετά το θόρυβο που ξέσπασε στα ΜΜΕ ξεπούλησε τα 7.000 εισιτήρια για τις πέντε ακόμα παραστάσεις στη Στουτγάρδη αλλά και για τις δυο που έχουν προγραμματιστεί τον Νοέμβριο στο Βερολίνο. Πολλοί από αυτούς που αγόρασαν εισιτήριο είναι νέοι, ενώ το trailer της παράστασης μέσα σε λίγες μόνο ώρες κατέγραψε 90.000 θεάσεις στο Youtube.

Ο Κρίστιαν Χέρμες, εκπρόσωπος της Καθολικής Εκκλησίας στη Στουτγάρδη έκανε λόγο για μια κιτς παράσταση που «παίζει με την ψυχική υγεία των θεατών». Παράλληλα όμως εξέφρασε τον σεβασμό του στη δημιουργό, λέγοντας πως δεν διστάζει να αγγίξει την πληγή μιας θρησκευτικής και πατριαρχικής κυριαρχίας παραδεχόμενος μια μακρά ιστορία ενοχών της Καθολικής Εκκλησίας. 

Η παράσταση, από όσα γράφτηκαν στο Τύπο, φαίνεται ότι δίχασε κοινό και κριτικούς, αλλά ένα στόχο της τέχνης τον εκπλήρωσε. Προβλημάτισε και μάλιστα έντονα.