TikTok: Εθισμένοι νέοι στα πλοκάμια του αλγορίθμου

Αστεία βίντεο με ζωάκια, διαδικτυακές προκλήσεις, πιασάρικες μελωδίες: Η κινεζική εφαρμογή Tiktok χρησιμοποιείται από περίπου 1,6 δισεκατομμύριο χρήστες παγκοσμίως. Ιδιαίτερα δημοφιλής είναι στη Γερμανία με περισσότερους από 20 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες κάθε μήνα.

Η ΕΕ επικρίνει στο TikTok την ανεπαρκή προστασία ανηλίκων, ενώ ψυχολόγοι κάνουν λόγο για αυξημένο κίνδυνο εθισμού.Στο επίκεντρο της κριτικής βρίσκονται οι απειλητικές για τη ζωή διαδικτυακές προκλήσεις, γνωστές και ως δοκιμασίες τόλμης, που έχουν ήδη οδηγήσει στο θάνατο ανηλίκων. Τον περασμένο Απρίλιο ένα 13χρονο κορίτσι από το Κάσελ έχασε τη ζωή του κατά τη διάρκεια μιας δοκιμασίας τόλμης «μπλακάουτ». Σύμφωνα με την εφημερίδα Ηessisch-Niedersächsische Allgemeine αυτοστραγγαλίστηκε μέχρι θανάτου στο δωμάτιό της, ενώ παράλληλα βιντεοσκόπησε τον εαυτό της.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας πολλά αγόρια και κορίτσια αφιέρωσαν πολύ περισσότερο χρόνο στον ψηφιακό κόσμο του Instagram, του Tiktok και των άλλων μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Σχεδόν το 25% των νέων ηλικίας 10 έως 17 ετών χρησιμοποιούν σήμερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά τέτοιον τρόπο που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία τους, δείχνει έρευνα του γερμανικού ταμείου υγείας DAK και της Πανεπιστημιακής Κλινικής Αμβούργου-Έπεντορφ. Πριν από την πανδημία, το 2019, το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπερνούσε το 8%. Κατά μέσο όρο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούνται από ανηλίκους για 2,5 ώρες τις καθημερινές και πάνω από 3,7 ώρες το Σαββατοκύριακο.

60% των νέων νιώθει άβολα με το περιεχόμενο

Ας σημειωθεί ότι πολλοί νέοι δεν χαρακτηρίζουν το περιεχόμενο καν ως θετικό. Έρευνα για λογαριασμό της Αρχής Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, δείχνει ότι πάνω από το 60% των ανήλικων χρηστών του Tiktok στη Γερμανία αισθάνονται συχνά άβολα

με το περιεχόμενο που βλέπουν στην πλατφόρμα. Παρ' όλα αυτά, η εφαρμογή συνεχίζει να είναι εξαιρετικά δημοφιλής μεταξύ των νέων.

Πως εξηγείται ωστόσο η διαφορά; Ο ψυχολόγος Κρίστιαν Μόνταγκ θεωρεί ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι που εξηγούν πώς από τη μια οι νέοι ενοχλούνται από το περιεχόμενο και από την άλλη παραμένουν φανατικοί χρήστες της εφαρμογής. «Οι εφαρμογές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν αναμφίβολα ισχυρή έλξη στις μικρότερες ηλικίες», εξηγεί ο γερμανός επιστήμονας: «Επιπλέον, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της νεανικής κουλτούρας και βοηθούν τους νέους στην αναζήτηση της ταυτότητάς τους».

Ο αλγόριθμος κρατά σε εγρήγορση τον εγκέφαλο

Είναι ωστόσο δύσκολο να προσδιοριστούν εμπειρικά οι λόγοι, για τους οποίους το Tiktok εμπεριέχει μεγαλύτερο κίνδυνο εθισμού από άλλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, λόγω της έλλειψης πρόσβασης στα απαραίτητα σχετικά δεδομένα. «Τα σύντομα βίντεο, συχνά κάτω των 30 δευτερολέπτων, προκαλούν συνεχώς αντιδράσεις στον εγκέφαλό κρατώντας τεταμένο το ενδιαφέρον των χρηστών». Καθοριστική εδώ είναι η επιτυχημένη λειτουργία του αλγορίθμου, ο οποίος επιλέγει το περιεχόμενο για τους χρήστες βασιζόμενος στις προτιμήσεις τους.

Ο ειδικός Κρίστιαν Μόνταγκ θεωρεί διάφορα μέτρα κατάλληλα, προκειμένου να περιοριστούν οι κίνδυνοι που απορρέουν για τους χρήστες από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κατά την άποψή του, θα ήταν σημαντικό να εισαχθούν αποτελεσματικοί έλεγχοι ηλικίας κατά την είσοδο στην εφαρμογή. «Απαιτούνται συγκεκριμένοι κανόνες όσον αφορά το περιεχόμενο, αλλά και τον συνολικό σχεδιασμό της πλατφόρμας έτσι ώστε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να αναλαμβάνουν την ευθύνη που τους αναλογεί». Ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Digital Services Act) θα μπορούσε να συμβάλει στην επίτευξη αυτού του στόχου.

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος