Αποχωρεί ο Ερντογάν από την πολιτική;

Αίσθηση προκάλεσαν στη Δύση οι τελευταίες δηλώσεις του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ενόψει Αυτοδιοικητικών Εκλογών: «Εργάζομαι με όλες μου τις δυνάμεις, αυτές οι εκλογές θα είναι για μένα οι τελευταίες». Τα ειδησεογραφικά πρακτορεία μεταδίδουν ότι ο Ερντογάν «προαναγγέλλει την αποχώρησή του» ή ότι «σκέπτεται να σταματήσει».

Στην ίδια την Τουρκία ακούστηκαν μάλλον σκωπτικά σχόλια. «Πάλι θέλει να σταματήσει;» γράφουν κάποιοι στα social media και διερωτώνται πόσες φορές μέχρι σήμερα ο Τούρκος πρόεδρος έχει προαναγγείλει την αποχώρησή του. Δύο ή τρεις; Μήπως τέσσερις;

Αποχωρεί από το ...2009

Ο Χακί Τας, συνεργάτης του Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών Σπουδών (GIGA) με έδρα το Αμβούργο, υπενθυμίζει ότι ο Τούρκος πρόεδρος «το 2009 έκανε λόγο για τις τελευταίες εκλογές στις οποίες θα συμμετείχε. Το 2012 έλεγε ότι διεκδικεί την ηγεσία του κόμματός του για τελευταία φορά. Το 2023 υποσχόταν ότι επιδιώκει λαϊκή εντολή για μία τελευταία φορά».

Μετά από κάθε «τελευταία φορά» ο Ερντογάν φρόντιζε να προωθήσει την ατζέντα του και να διευρύνει τις εξουσίες του. Σήμερα είναι πιο ισχυρός από ποτέ. Είναι ο πρώτος ανώτατος άρχων που ασκεί ταυτόχρονα την προεδρία της κυβέρνησης, επιπλέον δε παραμένει επικεφαλής του κυβερνώντος κόμματος AKP. Κατά συνέπεια, ο Χακί Τας θεωρεί ότι οι τελευταίες δηλώσεις μάλλον αποτελούν τακτικό ελιγμό για έναν Ερντογάν που απευθύνεται στο συναίσθημα των ψηφοφόρων, εκμαιεύει την εμπιστοσύνη τους, θέλει να τους κινητοποιήσει ενόψει εκλογών.  

Τα τελευταία δέκα χρόνια η Τουρκία βρίσκεται σε μόνιμη προεκλογική εγρήγορση. Κάθε τόσο διεξάγονται δημοψηφίσματα, βουλευτικές, αυτοδιοικητικές ή προεδρικές εκλογές. Τώρα ο Ερντογάν ελπίζει ότι εάν βγει ενισχυμένος από τις Αυτοδιοικητικές Εκλογές, μπορεί να δρομολογήσει μία αναθεώρηση του Συντάγματος, ρυθμίζοντας τα της διαδοχής του. Προς το παρόν πάντως θέλει να κερδίσει το κόμμα του τις τέσσερις μεγάλες πόλεις της χώρας (Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα, Σμύρνη, Αττάλεια), που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 50% του τουρκικού ΑΕΠ.

Μάχη για τις μεγάλες πόλεις

Η πιο κρίσιμη αναμέτρηση αναμένεται στην Κωνσταντινούπολη. Οι δημοσκοπήσεις υποδεικνύουν μονομαχία «στήθος με στήθος» ανάμεσα στον εκλεκτό του κυβερνώντος κόμματος AKP, Μουράτ Κουρούμ, και τον σημερινό δήμαρχο Εκρέμ Ιμάμογλου, ο οποίος είχε πρωτοεκλεγεί το 2019, στηρίζεται από το αντιπολιτευόμενο κεμαλικό κόμμα CHP και επιδιώκει μία δεύτερη θητεία. Είναι γνωστός στην Τουρκία και διεξάγει έναν επιτυχημένο προεκλογικό αγώνα.

Αντιθέτως, ο Κουρούμ θεωρείται άχρωμος ή και άγνωστος, παρότι έχει διατελέσει υπουργός Χωροταξίας και Περιβάλλοντος επί πέντε χρόνια. Άλλωστε, αφότου ο Ερντογάν εγκαθίδρυσε ένα σύστημα εκτελεστικής «υπερπροεδρίας», ο ίδιος παραμένει συνεχώς στο προσκήνιο, ενώ οι υπουργοί διαδραματίζουν δευτερεύοντα ρόλο. Αλλά και στην Άγκυρα η επικράτηση του AKP δεν θα είναι περίπατος. O σημερινός δήμαρχος Μανσούρ Γιαβάς, που υποστηρίζεται από την κεμαλική αντιπολίτευση, προηγείται στις δημοσκοπήσεις έναντι του «προεδρικού» υποψηφίου Τουργκούτ Αλτινόκ.

Έτσι ο Ερντογάν αναγκάζεται να παρέμβει στον προεκλογικό αγώνα. Στα 70 του χρόνια «οργώνει» την Τουρκία εκφωνώντας προεκλογικές ομιλίες, ωσάν να συμμετείχε και ο ίδιος στα ψηφοδέλτια. Μία νίκη στις μεγάλες πόλεις θα του έδινε την ευκαιρία να διευρύνει εκ νέου την επιρροή του. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά την «αλλαγή φρουράς» σε πολλά δημαρχεία το 2019 έγινε γνωστό ότι το AKP διόριζε δικούς του ανθρώπους στην αυτοδιοίκηση. Παράλληλα ανέθετε έργα σε όσους τιμούσαν την κομματική νομιμοφροσύνη και διασφάλιζε προνόμια σε φιλοκυβερνητικές αδελφότητες με ισλαμιστικό και εθνικιστικό προσανατολισμό.

Ποιος προαλείφεται για διάδοχος;

Εάν όμως ο Ερντογάν αποφάσιζε όντως να αποσυρθεί, ποιος μπορεί να τον διαδεχθεί; Καθώς ο μεγαλύτερος σε ηλικία γαμπρός του, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, μάλλον απέτυχε ως υπουργός Οικονομικών, πολλοί πιστεύουν ότι προαλείφεται για τη διαδοχή είτε ο γιος του, Μπιλάλ Ερντογάν, είτε ο έτερος γαμπρός του, Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ.

Το ερώτημα είναι, εάν μπορεί ένας από αυτούς να ηγηθεί του κόμματος με την ίδια επιτυχία, όπως ο Ερντογάν. Για τον πολιτικό επιστήμονα Χακί Τας, η απάντηση είναι σαφής: «Ουσιαστικά δεν υπάρχει πλέον κόμμα. Υπάρχει μόνο Ερντογάν».

(Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου)