«Ασθενεί βαρέως» η ισπανική γεωργία

Η επαρχία Μούρθια της Ισπανίας, που βρέχεται από τη Μεσόγειο, ανήκει στις πιο ξηρές περιοχές της Ιβηρικής Χερσονήσου. Η περιοχή ανάμεσα στη Βαλένθια και την Ανδαλουσία ζει από τον τουρισμό και τη γεωργία, Ωστόσο, αυτό το κομμάτι της ισπανικής γεωργίας δεν σέβεται τις περιβαλλοντικές νόρμες, βλάπτει το περιβάλλον και τον τουρισμό. Κι αυτό όχι μόνο σε αυτήν την περιοχή. Παρά την εικόνα ερήμου, στη Μούρθια γύρω από την παραθαλάσσια πόλη Καρθαγένη, ευδοκιμούν πολλά είδη μήλων και λαχανικών, που μάλιστα εξάγονται και στη Γερμανία. Στις τεράστιες φάρμες με χοίρους γίνεται εκτροφή κρέατος. Αυτό που πολλοί αγνοούν είναι ότι η περιεκτικότητα του εδάφους και των υπόγειων υδάτων σε νιτρικά άλατα υπερβαίνει πολύ τα ανώτατα όρια που έχει θέσει η ΕΕ. Και όχι μόνο στη Μούρθια αλλά σε πολλές άλλες περιοχές της Ισπανίας.

Ανάληψη ευθύνης, δύσκολη υπόθεση για Ισπανούς

«Γίνεται χρήση πολλών λιπασμάτων» παραπονιέται ο Ράφεαλ Αλβαρέζ, γεωπόνος από τη Μαδρίτη. Εκτός αυτού οι αποχετεύσεις και η διαχείριση των λυμάτων λειτουργούν ελλιπώς. Η ΕΕ έχει επιπλήξει πολλές φορές την Ισπανία. Αλλά και η Greenpeace έχει προειδοποιήσει από καιρό για τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που οφείλονται στην υπερεντατική δραστηριότητα των κτηνοτροφικών μονάδων. Όταν πριν από μερικές εβδομάδες βρέθηκαν νεκρά χιλιάδες ψάρια να επιπλέουν στη μεγαλύτερη λιμνοθάλασσα της Ευρώπης, στο μεσογειακό Mαρ Μενόρ της Ισπανίας, έγινε πλέον σαφές ότι οι ισπανικές αρχές έκλειναν για καιρό τα μάτια. Πολλοί στη Μούρθια κι αλλού καλλιεργούσαν και εξέτρεφαν ζώα χωρίς άδεια. Περιβαλλοντικές ενώσεις υπολογίζουν ότι μόνο στο Mαρ Μενόρ αρδεύονταν ανάμεσα στα 8.500 και 10.000ν εκτάρια γης. 

Εδώ και δεκαετίες ο Αλβαρέζ προσπαθεί να πείσει τους Ισπανούς ότι δεν μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν με το πότισμα και τα λιπάσματα, αλλά ότι πρέπει να ελέγχουν τις ανάγκες τους. «Το ισπανικό έδαφος είναι εντελώς εξουθενωμένο, τα  φυτά βρίσκονται υπό τεράστιο στρες και το νερό είναι ένα σπάνιο αγαθό». Ο Ραφαέλ Αλβαρέζ πιστεύει ωστόσο ότι δεν φταίνε οι γεωργοί. Στην περίπτωση της Μούρθια οφείλεται στην περιβαλλοντική καταστροφή που προκάλεσε η μαζική τουριστική εκμετάλλευσης της λωρίδας 22 χιλιομέτρων με σπίτια, γήπεδα του γκολφ και ξενοδοχεία, που οδήγησε στο να μην μείνει τίποτα από τον βιότοπο και να μεταμορφωθεί σε μια βρωμερή λάσπη, στην οποία φυτρώνουν μόνο φύκια.

Βέβαια πέφτει βαρύ σε Ισπανούς πολιτικούς και επιχειρηματίες να αναγνωρίσουν λάθη τους. Η συντηρητική περιφερειακή κυβέρνηση στη Μούρθια, που κατηγορήθηκε για διαφθορά, ζήτησε από τον σοσιαλδημοκράτη πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσες, να κηρύξει την περιοχή σε ζώνη καταστροφής για να εξυγιανθεί με χρήματα των φορολογουμένων, παρά το ότι καταστράφηκε από την ιδιωτική οικονομία. Αλλά η υπουργός Περιφερειακής Πολιτικής Ιζαμπέλ Ροντρίγκεζ αντέδρασε. «Αυτό που συνέβη στη Μούρθια δεν είναι φυσική καταστροφή αλλά το αποτέλεσμα απάθειας και ολιγωρίας». Παρόλα αυτά η υπουργός Περιβάλλοντος Τερέζα Ριμπέρα υποσχέθηκε στους ανθρώπους της Μούρθια ποσό 317 εκατομ. ευρώ για τον καθαρισμό της Mαρ Μενόρ και τον περιορισμό των επιπτώσεων στον τουρισμό. Στο μεταξύ ο υπουργός Γεωργία Λούις Πλάνας κρύβεται στη σιωπή. Κανείς δεν θέλει να τα βάλει με το ισχυρό πολιτικά λόμπι των γεωργών. 

Χρειάζονται πιέσεις από τις Βρυξέλλες

 Όταν ένα μέλος της κυβέρνησης από τον αριστερό εταίρο Podemos τον περασμένο Ιούλιο έγραψε στο twitter ότι όλοι θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από την αύξηση της κατανάλωσης κρέατος, αντέδρασε ο πρωθυπουργός Σάντσες με την παρατήρηση ότι εκτιμά μια καλή μπριζόλα στο πιάτο. Η διευθύντρια του κρατικού Ινστιτούτου Αγροτικής Τεχνολογίας της Παμπλόνας, Νατάλια Μπελόστας, πιστεύει ωστόσο ότι είναι σαφές ότι «θα πρέπει να μειώσουμε την κατανάλωση κρέατος». Υποστηρίζει δε μια ποικιλόμορφη και μικρής κλίμακας γεωργία. «Δεν μπορεί να είναι θετικό, για παράδειγμα στην περιοχή μου, τη Ναβάρα, που παλαιότερα υπήρχαν 1000 γαλακτοκομικές εκμεταλλεύσεις να υπάρχουν σήμερα 100». Η Μπαλόστας τάσσεται κατά του εκβιομηχανισμού της αγροτικής εκμετάλλευσης και πιστεύει ότι γι αυτό χρειάζεται αύξηση της τιμής σε φρέσκα προϊόντα ποιότητας. Άλλοι πιστεύουν ότι θα πρέπει να γίνονται περισσότεροι εθνικοί και ευρωπαϊκοί έλεγχοι στη γεωργία. «Μόνο όταν ενταθούν οι πιέσεις από τις Βρυξέλλες, ο κόσμος αντιδρά», λέει ο Χοσέ Πόρτας, κτηνοτρόφος από την Γαλικία, όπου η κατάσταση είναι διαφορετική από ότι στη Μούρθια.

Η Μπεατρίθ Μπερνάτ ανήκει ανάμεσα στους Ισπανούς που έχουν μπουχτίσει. «Η βρωμιά από τις φάρμες χοίρων είναι ανυπόφορη» λέει. Η ίδια έχει συμμετάσχει σε πολλές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας. Η ευαισθητοποίηση των νοικοκυριών για χρήση βρόχινου νερού και κομποστοποίηση προχωρά με βήμα σημειωτόν. Ιδιωτική πισίνα σε συγκρότημα κατοικιών ή σε ιδιωτικές βίλες θεωρείται κανονικότητα.

«Την ώρα που έχουμε λειψυδρία» διαμαρτύρεται η Αλβαρέζ. Αλλά για να γίνει πράξη η γνώση, θα χρειαστεί πολύς χρόνος, πιστεύει. «Χρειάζεται εθνικό πρόγραμμα και επενδυτές, που να επενδύσουν στον μετασχηματισμό της ισπανικής αγροτικής εκμετάλλευσης». Από δικές της παρατηρήσεις ο Μπεατρίθ Μπερνάτ διαπιστώνει ότι κοινοτικές επιδοτήσεις γίνονται χωράφια με ηλιοτρόπια που κανείς δεν χρειάζεται και κανείς δεν φροντίζει. Αυτή η κατάσταση πρόκειται να αλλάξει. Στις 7 Οκτωβρίου περιβαλλοντικές ενώσεις και σύνδεσμοι στη Μούρθια έχουν δώσει ραντεβού για μαζικές διαδηλώσεις. «Στην πραγματικότητα το κρίμα βαραίνει όλους, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν πρόκειται για κακή πρόθεση, αλλά για άγνοια συσχετισμών και επιπτώσεων» πιστεύει ο γεωπόνος Αλβαρέζ.

Στέφανι Μίλερ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου