Βερολίνο: Σε δοκιμασία οι σχέσεις με το Ισραήλ;

Φαίνονταν σαν μια κίνηση ρουτίνας ανάμεσα σε φιλικές κυβερνήσεις, όταν ο καγκελάριος Σολτς συνεχάρη γραπτώς τον νέο Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπένιαμιν Νετανιάχου επί τη αναλήψει των καθηκόντων του. «Για τα μελλοντικά καθήκοντα σάς εύχομαι καλή επιτυχία. Το Ισραήλ και η Γερμανία συνδέονται με μια ιδιαίτερα στενή φιλία, αυτή τη βάση συνεργασίας θα συνεχίσουμε να καλλιεργούμε και στο μέλλον». Ανάμεσα στα «μελλοντικά καθήκοντα» με την έννοια των κατευθυντήριων γραμμών της ισραηλινής κυβέρνησης είναι, για παράδειγμα, η συνέχιση της επέκτασης των εβραϊκών οικισμών ακόμη και σε περιοχές Παλαιστινίων που χρειάζονται για τη δημιουργία ενός μελλοντικού ανεξάρτητου κράτους. Κάτι που θα το καθιστούσε πρακτικά ανέφικτο. Εκπρόσωπος του προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς χαρακτήρισε τις ισραηλινές κατευθυντήριες γραμμές «επικίνδυνη κλιμάκωση» που θα έχει συνέπειες για την περιοχή.

Η Μιριέλ Άσεμπουργκ, ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής από το ίδρυμα Επιστήμη και Πολιτική με έδρα το Βερολίνο, είπε στη DW ότι «δεν πρόκειται μόνο για επίσπευση κατασκευής οικισμών με εκτοπισμό του παλαιστινιακού πληθυσμού, αλλά ... για τη μετάβαση από μια προσωρινή, στρατιωτική κατοχή σε έναν μόνιμο, πολιτικό έλεγχο της Δυτικής Όχθης».

Στην κυβερνητική συμφωνία ο στόχος των δύο ανεξάρτητων κρατών

Αλλά τι γίνεται με τον στόχο των δύο ανεξάρτητων κρατών, ενός ισραηλινού και ενός παλαιστινιακού; Τον υποστηρίζουν μεταξύ άλλων οι ΗΠΑ, η ΕΕ και συνεπώς και η Γερμανία. Μάλιστα αποτελεί θέση που υπάρχει στην κυβερνητική συμφωνία του 2021, επί της οποίας βασίζεται ο τρικομματικός συνασπισμός υπό τον καγκελάριο Σολτς. Αναφέρει ότι «θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για μια διαπραγματευτική λύση στη βάση δύο ανεξάρτητων χωρών με σημείο αναφοράς τα σύνορα του 1967», και, «απαιτούμε να σταματήσει η εποικιστική πολιτική, η οποία απάδει προς το διεθνές δίκαιο». Που σημαίνει ότι η γερμανική κυβέρνηση θα μπορούσε να εμπλακεί σε μια τεράστια σύγκρουση με την ισραηλινή κυβέρνηση, εάν επιμείνει στους στόχους της. Αλλά στην ερώτηση της DW στο κυβερνητικό μπρίφινγκ λίγο μετά την ανάληψη των καθηκόντων Νετανιάχου, ποιες συνέπειες θα είχε κάτι τέτοιο για την καγκελαρία και το υπουργείο Εξωτερικών, η αναπληρώτρια κυβερνητική εκπρόσωπος Κριστιάνε Χόφμαν απάντησε υπεκφεύγοντας.

«Η λύση των δύο ανεξάρτητων κρατών είναι ο σωστός δρόμος για να προχωρήσει η διαδικασία στην Εγγύς Ανατολή, αλλά πρώτα από όλα θα πρέπει να ενισχύσουμε τις σχέσεις μας με τη νέα κυβέρνηση, και βλέπουμε ότι υπάρχει καλή βάση γι αυτό». Σεβόμενη την ιστορική της ευθύνη για το Ολοκαύτωμα η γερμανική κυβέρνηση σχολιάζει παραδοσιακά ελάχιστες πτυχές της ισραηλινής πολιτικής. Για δεκαετίες φαινόταν αδιανόητο ότι οι δύο χώρες θα μπορούσαν ποτέ να έρθουν πιο κοντά. Ο γνωστός ισραηλινός συγγραφέας Άμος Οζ, ο οποίος έχασε και ο ίδιος πολλά μέλη της οικογένειάς του στη Σοά, συνόψισε κάποτε τον ιδιαίτερο δεσμό μεταξύ των δύο χωρών αναφέροντας τη μητέρα του: "Αν οι Γερμανοί δεν συγχωρήσουν τους εαυτούς τους, τότε ίσως εμείς τους συγχωρήσουμε λίγο κάποια μέρα. Αλλά αν συγχωρήσουν τους εαυτούς τους, τότε εμείς δεν θα τους συγχωρήσουμε". Όταν προκύπτουν συγκρούσεις με τις γερμανικές ιδέες, το Βερολίνο συνήθως κρατά χαμηλούς τόνους και, αν χρειαστεί, αναζητά τον δρόμο μέσω της ΕΕ. Μέχρι στιγμής, η γερμανική κυβέρνηση έχει επίσης επιδείξει αυτοσυγκράτηση όσον αφορά στις δηλώσεις δύο ριζοσπαστικών υπουργών της ισραηλινής κυβέρνησης συνασπισμού, του υπουργού Εθνικής Ασφαλείας Iταμάρ Μπεν-Γκβιρ από το κόμμα «Εβραϊκή Δύναμη» και του υπουργού Οικονομικών Μπεζαλέλ Σμότριχ από το κόμμα «Θρησκευτικός Σιωνισμός».

Και οι δύο απορρίπτουν καταρχήν ένα παλαιστινιακό κράτος και είναι υπέρ της διεύρυνσης της ισραηλινής κατοχής στη Δυτική Όχθη. Ο Μπεν-Γκβιρ ζήτησε μάλιστα το 2019 την απέλαση όλων των Παλαιστίνιων με ισραηλινή υπηκοότητα «που δεν είναι πιστοί απέναντι στο Ισραήλ». Μέχρι πριν 3 χρόνια στο σαλόνι του κρέμονταν πορτραίτο του Μπαρούχ Γκολντστάιν, ενός ριζοσπάστη Αμερικανοϊσραηλινού εποίκου, που το 1994 σκότωσε στη Χεβρώνα 29 Παλαιστίνιους κατά την πρωινή προσευχή. Ο Μπεζαλέλ Σμότριχ εκπόνησε το 2017 ένα «σχέδιο υποταγής» με στόχο «να σβήσει κάθε ελπίδα των Παλαιστινίων». Αλλά και σε άλλους τομείς εμφάνισε ακραίες θέσεις, όπως η δήλωση ότι είναι ένας «υπερήφανος ομοφοβικός».

«Κράτος με άνισα δικαιώματα»

Ποια ήταν η αντίδραση για όλα αυτά από το Βερολίνο; Καμία. Αυτό άλλαξε όταν ο Μπεν-Γκβιρ επισκέφθηκε πρόσφατα το Όρος των Τεμενών στην Ιερουσαλήμ, που είναι ιερός τόπος τόσο για τους Εβραίους, όσο και τους Μουσουλμάνους. Οι Παλαιστίνιοι, αλλά και αραβικές και δυτικές χώρες διαμαρτυρήθηκαν έντονα. Ακόμη και οι ΗΠΑ, έδειξαν ενοχλημένες. Μια μέρα αργότερα ο εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών είπε ότι η επίσκεψη ήταν μια «πρόκληση». Η Mιριέλ Άσενμπουργκ αξιολογεί την αντίδραση της γερμανικής κυβέρνησης ως εξής: «Μεμονωμένες καταδίκες σε μια κατά τα άλλα στάση αναμονής ... δεν είναι μια πολιτική προσανατολισμένη στους στόχους". Αντί μιας «συνεχούς επίκλησης για λύση στη βάση των δύο κρατών», η γερμανική κυβέρνηση θα πρέπει πρώτα «να αναφέρει με σαφήνεια τι συμβαίνει». «Έχουμε να κάνουμε με μια πραγματικότητα ενός κράτους με άνισα δικαιώματα, με μια μόνιμη κατοχή και τη μετάβαση από την de facto προσάρτηση σε νομική προσάρτηση. Έχουμε επίσης να κάνουμε με μια ισραηλινή κυβέρνηση με την οποία μοιραζόμαστε λίγες αξίες».

Αλλά και η Γκαμπριέλα Χάινριχ, βουλευτής του SPD, εκφράζει την ανησυχία της. Ανήκει στο κόμμα του καγκελάριου Σολτς και είναι πρόεδρος της κοινοβουλευτικής Ομάδας Φιλίας Γερμανίας-Ισραήλ, που καλλιεργεί τον αμοιβαίο διάλογο και φέρνει τακτικά σε επαφή μέλη του Μπούντεσταγκ με την ισραηλινή Κνέσετ. «Είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι στην κυβέρνηση συμμετέχουν ακροδεξιές και υπερορθόδοξες δυνάμεις», λέει στη Deutsche Welle. Αλλά επίσης λέει ότι έχει την ελπίδα ότι οι χειρότεροι φόβοι δεν θα επαληθευτούν. «Μένει να δούμε πώς θα συμπεριφερθεί η νέα ισραηλινή κυβέρνηση όταν αναλάβει τα καθήκοντά της και διαλυθεί η σκόνη της προεκλογικής εκστρατείας. Ο Βενιαμίν Νετανιάχου θα κριθεί από την εξαγγελία του ότι είναι επικεφαλής κυβέρνησης όλων των Ισραηλινών. Αυτό περιλαμβάνει τον μεγάλο αριθμό εκείνων που ασκούν κριτική στην κατασκευή οικισμών. Οι ελπίδες μου εναποτίθενται επίσης στην κοινωνία των πολιτών και την κριτική κοινή γνώμη». Στο μεταξύ, σχεδόν ένα μήνα μετά την ορκωμοσία της, η ισραηλινή κυβέρνηση χάνει το πρώτο μέλος της. Ο Νετανιάχου αναγκάστηκε να απολύσει τον υπουργό Εσωτερικών Αριάν Ντέρι, επικεφαλής του υπερορθόδοξου κόμματος Shas, έπειτα από εντολή του Ανώτατου Δικαστηρίου λόγω φορολογικής απάτης. Το ρήγμα ανάμεσα στο ανώτατο δικαστικο όργανο και τη νέα κυβέρνηση φαίνεται να μεγαλώνει.

Πιέσεις στην Παλαιστινιακή Αρχή για εκλογές

Λόγω της ιστορικής ενοχής του Ολοκαυτώματος όμως οι γερμανικές κυβερνήσεις παραδοσιακά παρεμβαίνουν ελάχιστα στην ισραηλινή πολιτική. Το Βερολίνο συνήθως κρατά χαμηλούς τόνους. «Κι αυτό θα αλλάξει ελάχιστα τώρα», πιστεύει ο Ισραηλινός ιστορικός Μοσέ Τσίμερμαν. Μετά την ορκωμοσία του Νετανιάχου δήλωσε στη Γερμανική Ραδιοφωνία Deutschlandfunk ότι η λύση στη βάση των δύο κρατών είναι μόνο μια «στερεότυπη φράση» για το Βερολίνο και επίσης για την ΕΕ. «Η χρήση της φράσης δεν αποτελεί λύση. Χρησιμοποιεί κανείς τη φράση για να δείξει ότι θέλει να κάνει κάτι έμπρακτα, αλλά στην πραγματικότητα δεν κάνει τίποτα, αφήνει τους Παλαιστίνιους μόνους». Ο Τσίμερμαν πιστεύει ότι μόνο όταν χειριστεί κανείς το Ισραήλ όπως την Πολωνία, την Ουγγαρία ή τη Λευκορωσία, μπορεί να έχει αποτέλεσμα. «Αλλά φυσικά η Γερμανία ή η Ευρώπη δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους να το κάνουν αυτό, επειδή πάντα φοβούνται μήπως κατηγορηθούν για αντισημιτισμό».

Από την άλλη πλευρά ο Ρον Πρόσορ, πρέσβης του Ισραήλ στη Γερμανία, βλέπει μια στάση δύο μέτρων και δύο σταθμών στη συμπεριφορά πολλών πολιτικών. Μιλώντας στην εφημερίδα Tagesspiegel του Βερολίνου είπε ότι οι πολιτικοί αρέσκονται στο να ζητούν τη λύση των δύο κρατών. «Από τη μία πλευρά, θέλουν ένα εβραϊκό δημοκρατικό κράτος, αλλά από την άλλη πλευρά, μήπως απαιτούν επίσης ένα δημοκρατικό παλαιστινιακό κράτος; Η απάντηση είναι όχι. Ένα λειτουργικό συνταγματικό κράτος θα πρέπει να είναι η ελάχιστη απαίτηση από τους Παλαιστίνιους. Μόνο έτσι μπορεί να επιτευχθεί η ειρήνη». Αλλά και η Μίριελ Άσενμπουργκ επιρρίπτει στην Παλαιστινιακή Αρχή ότι κυβερνά όλο και περισσότερο αυταρχικά. «Το κοινωνικό συμβόλαιο ανάμεσα σε αυτήν και το λαό έχει προ πολλού διαρραγεί … δεν είναι δυνατή η σταθεροποίηση της κατάστασης χωρίς ανανέωση της νομιμοποίησής της. Γι αυτό η γερμανική κυβέρνηση θα πρέπει να πιέσει την παλαιστινιακή ηγεσία να πάει σε εκλογές που θα βασίζονται στη συμφιλίωση και την κατανομή εξουσίας».

Κρίστοφ Χάσελμπαχ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου