Γερμανία: Γιατί οι νέοι… σνομπάρουν το αγροτικό επάγγελμα;

Ένα ζεστό πρωινό του Ιουλίου ταξιδεύω προς μία φάρμα στο Τσούλιγκχεφεν, ένα μικρό χωριό στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία. Όταν πλησιάζω στη φάρμα, η ιδιοκτήτρια, η Ντόροτε Χόχγκιρτελ, στέκεται ήδη και με χαιρετάει από μακριά.

Το πράσινο τοπίο είναι μαγευτικό, απλώνεται έως εκεί που φτάνει το μάτι και σου δημιουργεί μία γλυκιά αίσθηση απομόνωσης, μακριά από τον υπόλοιπο κόσμο.

Η 65χρονη Ντόροτε έχει τη φάρμα από το 2001, διατηρώντας πάνω από 100 ζώα, αλλά και έναν οπωρώνα, όπου καλλιεργεί πάνω από 130 διαφορετικά είδη μήλων. Ως φυσική επιστήμονας εξακολουθεί παράλληλα να διατηρεί μία θέση και στη φαρμακευτική βιομηχανία. Δεν είναι όμως το πώς θα βγάλει τα προς το ζην αυτό που την απασχολεί περισσότερο: «Ξέρω πως δεν πρόκειται να γίνω νεότερη. Κοντεύω σε ηλικία συνταξιοδότησης και το ερώτημα που θέτω ξανά και ξανά και στον εαυτό μου είναι το εξής: σε ποιον θα αφήσω τη φάρμα μου;».

Η Ντόροτε έχει δύο παιδιά, προς απογοήτευσή της όμως κανένα τους δεν θέλει να αναλάβει το αγρόκτημα – όπως και κανένας άλλος νέος άνθρωπος από τον κύκλο της Ντόροτε. Και η Ντόροτε δεν είναι η μοναδική Γερμανίδα αγρότισσα που αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα.

Το work-life balance και οι τιμές των οικοπέδων

Η γεωργία αποτελεί λιγότερο από το 1% του ΑΕΠ της Γερμανίας – ένα ποσοστό σημαντικά χαμηλότερο συγκριτικά με χώρες όπως η Γαλλία και η Πολωνία. Ταυτοχρόνως, όπως εξηγεί ο Ράινχαρντ Γιουνγκ, σύμβουλος της ομάδας lobbying Ελεύθεροι Αγρότες, ο γερμανικός γεωργικός κλάδος πλήττεται και από τις… δημογραφικές αλλαγές. «Η έλλειψη εξειδικευμένων εργατικών χεριών αποτελεί πρόβλημα σε όλους τους τομείς [της γερμανικής οικονομίας]», αναφέρει στην DW – και η γεωργία είναι από τους κλάδους που επηρεάζονται πιο πολύ απ’ όλους από την έλλειψη νέων εργαζομένων.

Οι σημερινοί νέοι θέλουν «ένα καλό work-life balance», εξηγεί ο Γιουνγκ. Έτσι, το επάγγελμα του αγρότη, το οποίο απαιτεί πολλές ώρες σκληρής δουλειάς και συχνά δεν έχει και καθόλου διακοπές, αποτελεί μία κάθε άλλο παρά ελκυστική επαγγελματική προοπτική για τους νέους.

Επιπλέον, οι νεαροί αγρότες από οικογένειες που δεν έχουν το δικό τους αγρόκτημα δυσκολεύονται ολοένα και περισσότερο να αγοράσουν ή να μισθώσουν ένα οικόπεδο, καθώς οι τιμές έχουν εκτοξευθεί την τελευταία δεκαετία – και τίποτα δεν καταδεικνύει πως θα μειωθούν ξανά σύντομα.

Μεγάλο πρόβλημα ο καιρός, μεγαλύτερο όμως η γραφειοκρατία

Ένα ακόμα πράγμα που ανησυχεί την Ντόροτε είναι οι ασυνήθιστες καιρικές συνθήκες. Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής ο καιρός επιδεινώνεται, καθιστώντας πιο απρόβλεπτες τις συνθήκες κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. «Οι οικονομικές απώλειες που αναμένονται ελέω κλιματικής αλλαγής κάνουν ακόμα πιο ακριβή τη λειτουργία μίας φάρμας», λέει η Ντόροτε.

Ο Ράινχαρντ Γιουνγκ πάντως δεν θεωρεί πως η κλιματική αλλαγή συνδέεται με την απροθυμία των νέων να εργαστούν στη γεωργία. Κατά τον ίδιο, ο μεγαλύτερος αποτρεπτικός παράγοντας είναι η γραφειοκρατία – ένα πρόβλημα που γιγάντωσε η ΕΕ, στην προσπάθειά της να καταστήσει τη γεωργία πιο «πράσινη». «Έχω συνειδητοποιήσει πως πολλοί νέοι άνθρωποι θέλουν να ασχοληθούν με τη γεωργία, επειδή τους αρέσει η αγροτική ζωή. Το κανονιστικό πλαίσιο όμως σχετικά με τη βιωσιμότητα στον γεωργικό κλάδο έχει διαμορφωθεί από πολιτικούς που θεωρούν πως μέσω της γεωργίας μολύνεται το περιβάλλον – και ως εκ τούτου πως η γεωργία είναι κάτι κακό».

Η Κριστίνα Φόγκελ από τη Γερμανική Γεωργική Εταιρεία (DLG) συμφωνεί κι αυτή πως αποτελεί μία «πρόκληση» το να κάνει κανείς καριέρα στη γεωργία. «Σήμερα υπάρχουν πολλά απαιτούμενα στον γεωργικό τομέα, κυρίως στο πλαίσιο της νομοθεσίας και των πιέσεων των καταναλωτών, αλλά και η κλιματική αλλαγή, όπως φυσικά και το κόστος», δηλώνει στην DW, προσθέτοντας πως για να αντισταθμιστούν όλα αυτά, «οι αγρότες του μέλλοντος θα πρέπει να έχουν σταθερές μακροχρόνιες προοπτικές. Και εδώ είναι σημαντική η μείωση της γραφειοκρατίας, η οποία μπορεί να περιορίσει τις επιχειρηματικές αποδόσεις».

Ελάχιστο το ενδιαφέρον για μία καριέρα στη γεωργία

Σύμφωνα με τον Κρίστοφ Τσάινερ από το Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών Λάιμπνιτς στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, οι δύο κύριοι αποτρεπτικοί παράγοντες για τους νέους είναι οι εργασιακές συνθήκες και οι μισθοί.

«Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι νέοι επιλέγουν την καριέρα που πληρώνει καλύτερα. Ωστόσο ο συνολικός οικονομικός αντίκτυπος της έλλειψης εργατικών χεριών στη γεωργία θα είναι μικρός», δηλώνει στην DW.

Τον περασμένο χειμώνα οι Γερμανοί αγρότες θέλησαν να τραβήξουν την προσοχή της κοινής γνώμης στα προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν. Χιλιάδες αγρότες έκλεισαν τους δρόμους στο Βερολίνο με τα τρακτέρ τους, διαδηλώνοντας ενάντια στα σχέδια της κυβέρνησης να μειώσει τις επιδοτήσεις αγροτικού ντίζελ. Εν τέλει οι αγρότες πέτυχαν μονάχα εν μέρει τον σκοπό τους, με την κυβέρνηση να συμφωνεί απλώς στο να εφαρμόσει τις περικοπές σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Μιλώντας με νέους Γερμανούς στους δρόμους της Βόννης διαπίστωσα πως στους σημερινούς νέους η αγροτική εργασία μάλλον φαντάζει ως κάτι το τελείως ξένο. Όπως εξηγεί εξάλλου μία νεαρή κοπέλα, «η επιθυμία για ένα καλό work-life balance» είναι απολύτως δικαιολογημένη σε μία «ανεπτυγμένη χώρα». «Εξάλλου, έχουμε περάσει προ πολλού τη Βιομηχανική Επανάσταση, επομένως δεν νομίζω πως θα σκεφτόμουν ποτέ να ασχοληθώ με τη γεωργία ως επάγγελμα».

Η Ντόροτε Χόχγκιρτελ εν τω μεταξύ είναι αποφασισμένη να συνεχίσει έως ότου δεν θα μπορεί πια να περπατήσει στη γη της. Κάνει μάλιστα και σχέδια για το μέλλον – σκοπεύοντας μεταξύ άλλων να δείξει σε όσους το έχουν τυχόν ξεχάσει πως η γεωργία είναι το επάγγελμα που τους ταΐζει. «Ελπίζω πως θα μπορώ να συνεχίσω για αρκετά χρόνια ακόμη. Σκοπεύω να οργανώσω και διάφορες ξεναγήσεις για μαθητές, ομαδικές εκδηλώσεις ή ακόμα και ένα μεγάλο φεστιβάλ. Το μόνο που θέλω είναι να προωθήσω τη γεωργία και να δείξω πως μπορεί να γίνει και με διαφορετικό τρόπο».

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς