Γερμανία: Η AfD σε άνοδο, κινδυνεύει η δημοκρατία;

Τίμ Λόχνερ είναι το όνομα ενός ανδρός που θα περάσει στην ιστορία του ακροδεξιού εθνολαϊκιστικού κόμματος «Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD). Ο ηλικίας 53 χρονών πολιτικός, ως ανεξάρτητος υποψήφιος αλλά με την πλήρη στήριξη του κόμματος, είναι ο πρώτος δήμαρχος που κατάφερε να εκλέξει η AfD σε μεγάλη γερμανική πόλη. Πρόκειται για την Πίρνα, μια πόλη 40.000 κατοίκων στο κρατίδιο της Σαξονίας, όπου το AfD έρχεται πρώτο κόμμα με πάνω από 30%. Αλλά το AfD πλέει σε πελάγη ευτυχίας εδώ και αρκετό καιρό. Τον Οκτώβριο πέτυχε διψήφια ποσοστά στις εκλογές των κρατιδίων στη Βαυαρία (14,6%) και στην Έσση (18,4%). Τον δε Ιούνιο, κατάφερε να κερδίσει τις εκλογές για περιφερειάρχη στο Σόνεμπεργκ στο ομόσπονδο κρατίδιο της Θουριγγίας, άλλη μια πρωτιά στη Γερμανία.

Το AfD, «αποδεδειγμένα ακροδεξιό»

Την ίδια ώρα οι αρχές ασφαλείας σφίγγουν το κλοιό όλο και περισσότερο γύρω από το κόμμα λόγω των εξτρεμιστικών του τάσεων. Πριν λίγες ημέρες η τοπική οργάνωση του AfD χαρακτηρίστηκε ως «αποδεδειγμένα ακροδεξιά» από την Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος, όπως είχε συμβεί στην Σαξονία-Άνχαλτ και τη Θουριγγία το 2021. Επίσης, σε πέντε ομόσπονδα κρατίδια το κόμμα παρακολουθείται ως «ύποπτο ακροδεξιού εξτρεμισμού». Λόγω όλων αυτών και πολλών άλλων τα γερμανικά ΜΜΕ προβληματίζονται για το ποιος είναι ο σωστός τρόπος αντιμετώπισης του AfD. Το περιοδικό Stern επικρίθηκε από πολλούς, επειδή αφιέρωσε το εξώφυλλο στην επικεφαλής του κόμματος και της Κ.Ο. Αλίς Βάιντελ υπό μορφή συνέντευξης. Αλλά και στη δημόσια τηλεόραση φιλοξενήθηκε ένας στέλεχος του AfD, ο Αλεξάντερ Γκάουλαντ, επίτιμος πρόεδρος του κόμματος, σε αντιπαράθεση με τον Γκέρχαρντ Μπάουμ, πρώην υπουργό Εσωτερικών. Και οι δύο λόγω προχωρημένης ηλικίας έζησαν την εποχή των ναζί ως μικρά παιδιά.

«Το AfD είναι ο κοινοβουλευτικός βραχίονας ενός κινήματος που εκτείνεται στις μεσαίες τάξεις» είπε ο Μπάουμ στην εκπομπή. «Μια μεσαία τάξη που, σύμφωνα με τους ειδικούς, ριζοσπαστικοποιείται όλο και περισσότερο. Είμαστε εκτεθειμένοι σε ένα κύμα ακροδεξιού εξτρεμισμού. Έχουν έναν εθνολαϊκιστικό τρόπο σκέψης που περιθωριοποιεί τους ανθρώπους με άλλη καταγωγή και άλλη θρησκεία. Και όσοι περιθωριοποιούν τους ανθρώπους, παραβιάζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπειά τους. Αυτή είναι η κύρια κατηγορία που τους προσάπτουν οι συνταγματολόγοι. Από την πλευρά του βέβαια ο Γκάουλαντ υπερασπίζεται το κόμμα του και εναντιώνεται στην κατηγορία ότι δεν είναι δημοκρατικό. «Πρόκειται για προσπάθεια της Υπηρεσίας Προστασίας του Συντάγματος να μας απονομιμοποιήσει, αλλά δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα» είπε ο Γκάουλαντ στην ίδια εκπομπή. «Αντίθετα, στην πραγματικότητα είμαστε υπέρ μιας δημοκρατίας, στην οποία να υπάρχουν περισσότερα δημοψηφίσματα. Δεν εκπροσωπούμε εθνολαϊκιστικά ιδεώδη, αλλά την πολιτιστική κοινότητα. Και, ναι, είμαστε κατά της μαζικής μετανάστευσης ανθρώπων που έρχονται από έναν πολιτισμό εντελώς ξένο για μας».

Δίκοπο μαχαίρι, μια απαγόρευση

Θα ήταν λύση η απαγόρευση του AfD; Το ερώτημα έθεσε το Spiegel με ένα δεκασέλιδο άρθρο. Οι ειδικοί εκτιμούν με διαφορετικό τρόπο τις πιθανότητες επιτυχίας ενός τέτοιου εγχειρήματος. Σε μια νομική γνωμοδότηση το Γερμανικό Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που χρηματοδοτείται από την Βουλή, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι πιθανότητες είναι καλές, με το σκεπτικό ότι το AfD αγνοεί συστηματικά τα θεμελιώδη δικαιώματα. Η νομικός Σοφί Σένμπεργκ από το Πανεπιστήμιο του Ντίσελντορφ καταλήγει όμως σε διαφορετικό συμπέρασμα: "Από ό,τι βλέπω, βάσει του δημόσια προσβάσιμου υλικού, δεν ξέρω εάν αυτό είναι αρκετό για να απαγορευτεί το κόμμα σε παγγερμανικό επίπεδο" υποστηρίζει. «Αλλά και σε περίπτωση που το βήμα στη Γερμανία ήταν επιτυχές, το AfD θα μπορούσε να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο. Και είμαι πολύ επιφυλακτική, εάν τυχόν απαγόρευση του AfD θα γίνονταν εκεί δεκτή».

Για τον ιστορικό Χάινριχ Άουγκουστ Βίνκλερ δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Δημοκρατία βρίσκεται υπό πίεση, και όχι μόνο στη Γερμανία. Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα "Tagesspiegel" εμφανίστηκε συγκρατημένα αισιόδοξος: "Συνεχίζω να πιστεύω ότι οι φιλελεύθερες δυνάμεις της δυτικής Δημοκρατίας θα αποδειχθούν ισχυρότερες από τους αντιπάλους των επιτευγμάτων του Διαφωτισμού". Ο Γερμανός ιστορικός όμως δηλώνει πιο σκεπτικιστής από ότι ήταν πριν 30 χρόνια, μετά τις ειρηνικές επαναστάσεις στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και την επανένωση της Γερμανίας. "Το γεγονός ότι τα εθνικολαϊκιστικά κόμματα αντλούν πλέον τη δύναμή τους από όλα τα πολιτικά στρατόπεδα είναι ανησυχητικό", προειδοποιεί ο Βίνκλερ. Με άλλα λόγια, η Δημοκρατία δέχεται πιέσεις από πολλές πλευρές. Και αυτό αποδεικνύεται στις δημοσκοπήσεις. Στις εκλογές του 2024 στο Βρανδεμβούργο, τη Σαξονία και τη Θουριγγία, το AfD προηγείται με ποσοστά πάνω από 30%. Παρ' όλα αυτά, δεν έχει καμία προοπτική να συμμετέχει σε κυβέρνηση συνασπισμού, επειδή κανένα κόμμα δεν θέλει να συγκυβερνήσει μαζί του. Αυτή είναι μια σημαντική διαφορά σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης, όπου εθνολαϊκιστικά και ακροδεξιά κόμματα βρίσκονται εδώ και καιρό στην εξουσία. Η Ιταλία, η Ουγγαρία, η Φινλανδία και η Σουηδία αποτελούν την επιτομή μιας τάσης, της οποίας το τέλος είναι δύσκολο να προβλεφθεί.

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου