Γεωπολιτικά παίγνια σε ασιατικό έδαφος

Κορυφαίοι ηγέτες σπεύδουν στην Ινδονησία για τη σύνοδο του G20. Οι περισσότεροι αρχίζουν προκαταρκτικές επαφές και περιοδείες πολλές ημέρες πριν. Κάποιοι δίνουν ατύπως το παρών στη σύνοδο κορυφής των Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) στην Καμπότζη, όπως ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν. Άλλοι επιλέγουν διμερείς επαφές με το βλέμμα στραμμένο σε αναδυόμενες οικονομίες, όπως ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς που επισκέπτεται το Βιετνάμ και τη Σιγκαπούρη. Είναι μία πρόγευση για το μέλλον, που εγκυμονεί νέα γεωπολιτικά στοιχήματα, πολλά υποσχόμενες ευκαιρίες, αλλά και απρόβλεπτες γεωπολιτικές κρίσεις στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας και του Ειρηνικού Ωκεανού.

Παράδειγμα: Συμμετέχοντες στο Οικονομικό Φόρουμ Ασίας-Ειρηνικού για τη Γερμανική Οικονομία, που έγινε φέτος στη Σιγκαπούρη, ανέφεραν στη γερμανική εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung ότι εάν ποτέ υλοποιηθεί το ακραίο γεωπολιτικό σενάριο, δηλαδή μία επίθεση της Κίνας στην Ταϊβάν, η Γερμανία θα βρισκόταν αντιμέτωπη με προβλήματα πολύ σοβαρότερα από την αύξηση των τιμών στο φυσικό αέριο την επαύριο του πολέμου στην Ουκρανία. Ήδη εξετάζεται στη Γερμανία μία μεγαλύτερη «διαφοροποίηση» στις στρατηγικές συνεργασίες της χώρας. Εάν επρόκειτο για επενδυτικό προϊόν, θα μιλούσαμε για μεγαλύτερη «διασπορά κινδύνου». Το ζητούμενο είναι να μην βρεθεί μελλοντικά η Γερμανία σε μία εμπορική εξάρτηση από την Κίνα, παρόμοια ή και πιο επώδυνη της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία, στην οποία είχε περιέλθει τα τελευταία χρόνια.

Αλλά αυτό δεν είναι εύκολο. Μιλώντας στην οικονομική επιθεώρηση Handelsblatt ο επικεφαλής της Siemens Ρόλαντ Μπους προειδοποιεί ότι η «διαφοροποίηση» από την Κίνα δεν είναι εφικτή χωρίς ...την ίδια την Κίνα! Και αυτό γιατί, όπως υποστηρίζει, «στην Κίνα, μεταξύ άλλων, η γερμανική οικονομία κερδίζει ένα μεγάλο κομμάτι από τα έσοδα που θα αξιοποιήσει για νέες επενδύσεις, είτε για έρευνα και ανάπτυξη, είτε για να εδραιωθεί σε νέες αγορές. (...) Όποιος θέλει να επιτύχει υψηλότερη ανάπτυξη σε νέες αναδυόμενες αγορές, θα πρέπει να τη χρηματοδοτήσει μέσω κερδοφορίας στις αγορές που ήδη υπάρχουν».

Πρώτη συνάντηση Μπάιντεν-Σι Τζιπίνγκ

Για τους Αμερικανούς, αλλά και για πολλές χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας, η Κίνα γίνεται αντιληπτή πρωτίστως ως γεωπολιτικός παίκτης. Όχι μόνο γιατί εντείνεται η ρητορική αντιπαράθεσή της με την Ταϊβάν, αλλά κυρίως γιατί εξοπλίζεται με φρενήρεις ρυθμούς. Ήδη διαθέτει τον μεγαλύτερο στρατό ξηράς και τον πιο ισχυρό στόλο στην ευρύτερη περιοχή, ενώ, σύμφωνα με αμερικανικές εκτιμήσεις, σκοπεύει να αναπτύξει τουλάχιστον 1.000 πυρηνικές κεφαλές ως το 2030. Μιλώντας στο τελευταίο συνέδριο του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος τον Οκτώβριο ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τζιπίνγκ ξεκαθάρισε ότι το εξοπλιστικό πρόγραμμα της χώρας θα συνεχιστεί, λόγω του «ασταθούς γεωπολιτικού περιβάλλοντος».

Σε μία προσπάθεια να απαντήσει στους κινεζικούς εξοπλισμούς, η γειτονική Ιαπωνία αυξάνει τις αμυντικές δαπάνες, ενώ, σύμφωνα με την εφημερίδα «Γιομιούρι  Σιμπούν» σχεδιάζει να εγκαταστήσει στο νότιο άκρο της χώρας και σε νησίδες κοντά στην Ταϊβάν περισσότερους από 1.000 πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς. Με αυτούς θεωρητικά θα μπορεί να πλήξει τις κινεζικές ακτές, αλλά και τη Βόρεια Κορέα. Μόνιμη εστία κρίσης στη Νοτιοανατολική Ασία αποτελεί η χερσόνησος της Κορέας, αλλά τα τελευταία χρόνια η ένταση φαίνεται να κλιμακώνεται και στα Στενά της Ταϊβάν.

Όσο αδιαμφισβήτητη είναι για την Κίνα η πρωτοκαθεδρία της στην περιοχή, τόσο αυτονόητη είναι για τις ΗΠΑ η στρατηγική συμμαχία με Ιαπωνία και Νότια Κορέα, ίσως και με την Ταϊβάν. Στο προοίμιο της συνόδου των G20 o Κινέζος πρόεδρος Σι Τζιπίνγκ συναντήθηκε για πρώτη φορά με τον Αμερικανό ομόλογό του Τζο Μπάιντεν. «Καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλον, θέλω να βεβαιωθώ ότι δεν υπάρχουν παρεξηγήσεις μεταξύ μας» δήλωσε με νόημα ο Μπάιντεν, ο οποίος προ ημερών είχε επισημάνει ότι «πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πού βρίσκονται οι 'κόκκινες γραμμές' μας και ποια είναι τα πιο σημαντικά θέματα για εμάς στα επόμενα δύο χρόνια». Από την πλευρά του, ο Σι Τζιπίνγκ δήλωσε ότι «η επίλυση του ζητήματος της Ταϊβάν είναι εσωτερική υπόθεση της Κίνας» και «η επανένωση αποτελεί επιθυμία ολόκληρου του κινεζικού λαού». Ασφαλώς οι δύο ηγέτες έχουν πολλά ακόμη να πουν. Σύμφωνα με αμερικανικές πηγές, ο Μπάιντεν πρόκειται να επισκεφθεί την Κίνα στις αρχές του 2023.

Δεν αναμένονται σημαντικές αποφάσεις

Η ομάδα G20, στην οποία συμμετέχουν οι πιο ισχυρές βιομηχανικές χώρες της Δύσης και οι μεγαλύτερες αναδυόμενες αγορές - μεταξύ αυτών και η Τουρκία - είχε συσταθεί για πρώτη φορά το 1999 σε επίπεδο υπουργών Οικονομικών. Αντιπροσωπεύει τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού και το 90% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Ρηξικέλευθες αποφάσεις μάλλον δεν αναμένονται στη σύνοδο της Ινδονησίας, ούτε για τις σινοαμερικανικές σχέσεις, ούτε και για τον πόλεμο στην Ουκρανία - όταν μάλιστα έχει ακυρώσει τη συμμετοχή του ο Ρώσος πρόεδρος Βλάντιμιρ Πούτιν, ο οποίος εκπροσωπείται από τον υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ. Ένα ερώτημα ιδιαίτερου ελληνικού ενδιαφέροντος είναι αν θα ευοδωθούν οι προσπάθειες του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν για μία διμερή συνάντηση με τον Τζο Μπάιντεν στο περιθώριο της συνόδου.

Γιάννης Παπαδημητρίου