Γιον Φόσσε: Ο νομπελίστας που αποφεύγει τη δημοσιότητα

Απομόνωση, ηρεμία και η γαλήνη της θάλασσας. Η περιοχή στην οποία μεγάλωσε ο θεατρικός συγγραφέας Γιον Φόσσε λέει πολλά για τον ίδιο. Ο Φόσσε πέρασε τα παιδικά και νεανικά του χρόνια σε ένα μικρό χωριό στα φιόρδ της δυτικής ακτής της Νορβηγίας. Εκεί βρήκε την έμπνευση για τα πεζά κείμενα και τα θεατρικά έργα του που έχουν μεταφραστεί σε 40 γλώσσες και παρουσιαστεί στις μεγάλες διεθνείς σκηνές από τα μέσα της δεκαετίας του '90. Για τους συμπατριώτες του ο Φόσσε θεωρείται ο πιο επιτυχημένος Νορβηγός θεατρικός συγγραφέας μετά τον Ερρίκο Ίψεν. Από την Πέμπτη ο Φόσσε έχει πλέον τιμηθεί και με Νομπέλ Λογοτεχνίας.

Παρά τη φήμη του, ο Φόσσε προτιμά και ως ενήλικας την ησυχία των μικρών κωμοπόλεων από τη φασαρία των μεγαλουπόλεων: όπως το ησυχαστήριό του κοντά στο Μπέργκεν, για παράδειγμα, ή η μικρή αυστριακή πόλη Χάινμπουργκ στον Δούναβη, όπου ζει για κάποιες περιόδους με τη Σλοβάκα σύζυγό του. Είναι ο τρίτος του γάμος, ενώ ο Φόσσε έχει συνολικά πέντε παιδιά.

Το μυστικιστικό στοιχείο

Ο Νορβηγός συγγραφέας γεννήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 1959. Η γλώσσα - είτε στην ποίηση, είτε στη σκηνή, είτε αλλού - κατέχει κεντρική θέση στη ζωή του. Τα μυθιστορήματα και τα θεατρικά του έργα έχουν συχνά κάτι το μελαγχολικό, το σκοτεινό, ακόμη και κάτι το μυστικιστικό. Το πιο πρόσφατο έργο του που κυκλοφόρησε στα γερμανικά και τα ελληνικά είναι το μυθιστόρημα «Το άλλο όνομα». Μετά το λογοτεχνικό του ντεμπούτο «Κόκκινο, μαύρο» (1983) ο Φόσσε δημοσίευσε μυθιστορήματα, ποιητικές συλλογές, δοκίμια και παιδικά βιβλία.

Το θρησκευτικό, το μυστικιστικό στοιχείο στα θεατρικά του έργα πηγάζει από τα βάθη της ψυχής του. Αφ' ότου εγκατέλειψε την προτεσταντική εκκλησία, ο Φόσσε ανήκε αρχικά στους Κουακέρους και στη συνέχεια έγινε καθολικός το 2013. Για αυτή την αλλαγή δόγματος μίλησε, μεταξύ άλλων, στο βιβλίο του «Το Μυστικό της Πίστης», που εκδόθηκε στη Νορβηγία το 2015. Την ίδια χρονιά ο Φόσσε είχε δηλώσει πως «δεν μπορείς να προσεγγίσεις την πίστη επιστημονικά. Γιατί τότε ο Θεός δεν υπάρχει. Είναι πίσω από όλα όσα υπάρχουν».

Ένας πολυβραβευμένος συγγραφέας

Οι πρωταγωνιστές του Φόσσε είναι συχνά βαθιά καταθλιπτικοί και έχουν αποτύχει στα σχέδια της ζωής τους. Όσον αφορά τη γλώσσα που χρησιμοποιεί, όπως είχε γράψει η Frankfurter Allgemeine Zeitung, «οι σκηνοθέτες και οι ηθοποιοί γοητεύονται από την καθαρή γλώσσα, η οποία έχει ένα πολύ μουσικό αποτέλεσμα με τις επαναλήψεις και τις παύσεις της».

Ως νέος ο Φόσσε ασχολούταν με τη μουσική, έγραφε ο ίδιος τραγούδια, έπαιζε κιθάρα. Αργότερα, δεν άκουγε σχεδόν καθόλου μουσική, όπως είπε στη Neue Zürcher Zeitung σε συνέντευξή του το 2014, «το πολύ-πολύ Μπαχ».

Ο Φόσσε είναι ένας πολυβραβευμένος συγγραφέας. Το θεατρικό του έργο «Το όνομα» χάρισε στον Φόσσε το βραβείο Ίψεν και το Αυστριακό Βραβείο Θεάτρου, ενώ τα έργα του «Η νύχτα τραγουδά τα τραγούδια της» και «Όνειρο φθινοπώρου» γνώρισαν επίσης μεγάλη επιτυχία. Το 2002 ο Νορβηγός έλαβε και το Βραβείο του Σκανδιναβικού Εθνικού Θεάτρου για τις «Παραλλαγές θανάτου» και την επόμενη χρονιά για το σύνολο των δραματικών έργων του.

Μακριά από τη δημοσιότητα

Οι δημόσιες εμφανίσεις πάντοτε τον βάραιναν. «Ο Γιον Φόσσε είναι ένας πολύ ευαίσθητος άνθρωπος», έγραψε γι' αυτόν η NZZ το 2014. «Η κοινωνική πίεση τον επηρεάζει. Συνήθιζε να αντέχει τις δημόσιες εμφανίσεις μόνο χάρη στο αλκοόλ- όταν δεν μπορούσε πλέον να ελέγξει το αλκοόλ, αλλά τον ήλεγχε αυτό, σταμάτησε να πίνει - αλλά και να εμφανίζεται δημοσίως».

Αργότερα ο Φόσσε αφιερώθηκε περισσότερο στην πεζογραφία και την ποίηση. Το 2014 έλαβε το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας του Στρασβούργου «για το σύνολο του έργου του ως θεατρικού συγγραφέα, μυθιστοριογράφου, ποιητή και συγγραφέα δοκιμίων, για τον δυνατό, προκλητικό και καινοτόμο τρόπο γραφής του σε κάθε λογοτεχνικό είδος».

Το 2011 η Νορβηγία τίμησε τον διάσημο πολίτη της με την κρατική καλλιτεχνική κατοικία "Grotto" δίπλα στο πάρκο του Κάστρου του Όσλο, ένα σπίτι που αρχικά ανήκε στον ποιητή Χένρικ Βέργκελαντ (1808-1845).

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς