Δεν ρωτάμε τον ναυαγό αν θέλει να τον σώσουμε

Ο αντίκτυπος της τραγωδίας με το ναυάγιο στην Πύλο παίρνει ολοένα μεγαλύτερες διαστάσεις. Σύμφωνα με τον Τάρεκ Αλάος, εκπρόσωπο για θέματα προσφυγικής πολιτικής της ανθρωπιστικής οργάνωσης PRO ASYL: «οι λόγοι που οδηγούν στην απώλεια ζωών στη Μεσόγειο είναι η έλλειψη επιχειρήσεων θαλάσσιας διάσωσης και η απουσία νόμιμων και ασφαλών οδών διαφυγής».  Όπως παρατηρεί μιλώντας στην DW: «Είναι απογοητευτικό ότι στο γερμανικό υπ. Εξωτερικών αρνούνται την εφαρμογή κοινοβουλευτικών ψηφισμάτων σχετικά με την παροχή οικονομικής στήριξης στις προσπάθειες έρευνας και διάσωσης ανθρώπων. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αντί να συζητά για νόμιμες οδούς διαφυγής, μέσω του κοινού συστήματος ασύλου αποφασίζει να ενισχύσει περαιτέρω την απομόνωση και να αποστερήσει τους πρόσφυγες από δικαιώματά τους. Ως αποτέλεσμα, η ΕΕ, και ιδιαίτερα η Γερμανία, φέρουν την ευθύνη για τον αυξανόμενο αριθμό θανάτων στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης».

«H διάσωση στη θάλασσα είναι κρατική υποχρέωση»

Από την πλευρά της η Σoφί Σάιτ, ειδική σε θέματα πολιτικής ασύλου στο γερμανικό παράρτημα της Διεθνούς Αμνηστίας με έδρα στο Βερολίνo, δηλώνει στην DW ότι: «H διάσωση στη θάλασσα είναι κρατική υποχρέωση. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η ελληνική ακτοφυλακή δεν ανταποκρίθηκε σε αυτή την υποχρέωση - με θανατηφόρες συνέπειες. Αυτοί που λαμβάνουν αποφάσεις στο Βερολίνο δικαιολόγησαν την απόφαση του Συμβουλίου της ΕΕ της περασμένης εβδομάδας λέγοντας ότι ‘θέλουν να σταματήσουν τους θανάτους στη Μεσόγειο΄. Στην πραγματικότητα η συγκεκριμένη απόφαση θα έχει το αντίθετο αποτέλεσμα και θα οδηγήσει σε περισσότερη βία, περισσότερα pushback και θα δημιουργήσει η ίδια μετανάστευση που θα αποκαλείται παράνομη». Όπως υπογραμμίζει η Γερμανίδα ειδικός «τόσο η Ελλάδα όσο και τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη θα πρέπει επιτέλους να συμμορφωθούν με τις υπάρχουσες νομικές απαιτήσεις. Η Διεθνής Αμνηστία ζητά από την Κομισιόν να κινήσει διαδικασίες για παράβαση των Συνθηκών σε περίπτωση μη τήρησης της ευρωπαϊκής νομοθεσίας».

Β. Τσιάνος: «Θα μπορούσαν να είχαν σωθεί»

Με τη Διεθνή Αμνηστία συγκλίνει και η άποψη του Βασίλη Τσιάνου, επικεφαλής του Γερμανικού Συμβουλίου για τη Μετανάστευση - που έχει γνωμοδοτικό ρόλο προς τη γερμανική κυβέρνηση - και καθηγητή Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κιέλου. «Πρόκειται για το μεγαλύτερο σε αριθμό προσφυγικό ναυάγιο μετά τη δεκαετία του ’50 και έγινε πολύ κοντά στην ελληνική επικράτεια. Μια πραγματική τραγωδία, την έκταση της οποίας θα μάθουμε τις επόμενες μέρες γιατί η πλειοψηφία των παιδιών και των γυναικών βρίσκονταν στο αμπάρι» αναφέρει σε συνέντευξή του στο ελληνικό πρόγραμμα της DW. «Το ελληνικό κράτος ήταν υποχρεωμένο να προβεί στη διάσωση. Το γεγονός ότι δεν προέβη είναι κάτι που πρέπει να εξεταστεί σε περαιτέρω διαδικασίες».

Σχολιάζοντας διατυπώσεις στον ελληνικό Τύπο, σύμφωνα με τις οποίες προτάθηκε στους επιβαίνοντες η διάσωση, αλλά αυτοί αρνήθηκαν, ο Βασίλης Τσιάνος αναφέρει:  «Αυτές είναι κλασικές δικαιολογίες ανθρώπων που δεν έχουν καμία σχέση με το ανθρωπιστικό καθεστώς διασώσεων. Τόσο για το πολιτικό όσο και για το πολεμικό ναυτικό ισχύει ότι στο βαθμό που ο καπετάνιος ενός πλοίου κρίνει ότι τίθεται ζήτημα ναυαγίου στο καράβι το οποίο βλέπει, με το οποίο έχει δηλαδή οπτική επαφή, αναλαμβάνει πρωτοβουλία και περνά στη διάσωση. Αυτό που συνέβη στα δικά μας ύδατα ή πολύ κοντά στα δικά μας ύδατα, σε κάθε περίπτωση στη δική μας αρμοδιότητα, δεν μπορεί να συγχωρεθεί. Είναι στην καλύτερη των περιπτώσεων αμέλεια κάτω από συνθήκες σοκ από τους διασώστες που βρίσκονταν εκεί. Αλλά σε επίπεδο πολιτικής διαχείρισης είναι αδικαιολόγητο. Δεν περιμένουμε από ‘μεταπράτες του προσφυγικού φαινομένου’ να μας δώσουν την άδεια να διασώσουμε έγκλειστους πρόσφυγες».

Όσο για τον ρόλο της Frontex κατά την επίμαχη επιχείρηση στα ανοιχτά της Πύλου, ο Βασίλης Τσιάνος τον χαρακτηρίζει απολύτως τυπικό. «Έκανε αυτό που συνήθως πρέπει να κάνει. Η Frontex δεν είχε πλοίο εκεί κοντά, η Ελλάδα είχε. Η Frontex δεν ανέλαβε επιχειρησιακή πρωτοβουλία.  Πήρε το μήνυμα, έδωσε τα Geodata, τα οποία εμείς γνωρίζαμε μέσα από τα διασωστικά Αlarmphone και στη συνέχεια αυτά εστάλησαν στο αντίστοιχο διασωστικό σώμα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η Frontex έστειλε drone, αυτή ήταν η δουλειά της, δεν είχε ούτε ελικόπτερο εκεί κοντά, ούτε διασωστικό, η Ελλάδα είχε» αναφέρει χαρακτηριστικά. «Θα μπορούσαν αυτοί οι άνθρωποι να σωθούν». Μάλιστα ο Βασίλης Τσιάνος πιστεύει πραγματικά ότι και οι διασώστες που βρέθηκαν στην περιοχή, οι ναύτες, οι χειριστές ελικοπτέρου μπορούσαν και ήθελαν να παρέμβουν για να σώσουν τους ανθρώπους που βρίσκονταν σε κίνδυνο. «Και το έκαναν, όταν όμως ήταν, δυστυχώς, αρκετά αργά. Είναι φρίκη». Ο Βασίλης Τσιάνος συμπληρώνει: «Είμαι σίγουρος ότι δεν πρόκειται μόνο για αμέλεια (…) Όταν κάποιος πνίγεται δεν περιμένουμε να τον ρωτήσουμε αν μας αφήνει να τον σώσουμε. Αυτή είναι η βασική λογική του καθεστώτος για τις διασώσεις».

Περί ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου

Όπως σημειώνει, το τραγικό αλιευτικό κατευθυνόταν προς Ιταλία, αυτός ήταν ξεκάθαρα ο τελικός προορισμός, δεδομένου ότι εδώ και καιρό παρατηρείται μια μετατόπιση των μεταναστευτικών οδών στη Μεσόγειο. Από εκεί και πέρα, η ακόμη πιο τραγική ειρωνεία είναι ότι το συγκεκριμένο ναυάγιο συνέβη μόλις λίγες μέρες μετά την ευρωπαϊκή συμφωνία για ένα κοινό σύστημα ασύλου. Ο Βασίλης Τσιάνος, ως πρόεδρος του Συμβουλίου Μετανάστευσης είχε συστήσει στη γερμανική κυβέρνηση να ασκήσει βέτο.

Πώς όμως σχολιάζει τη συμφωνία των υπ. Εσωτερικών της ΕΕ στο Λουξεμβούργο;«Για μένα αυτή είναι η πραγματική τραγωδία» λέει χαρακτηριστικά. «Είναι μια συμφωνία ιστορικής σημασίας, είναι σημείο τομής ως προς την περαιτέρω αποτρεπτική διάσταση των προσφυγικών και συνοριακών πολιτικών ελέγχου στην Ευρώπη». 

Με απλά λόγια σημαίνει: «hotspot παντού, εντατικοποίηση του εγκλεισμού προσφύγων και μεταναστών στο ήδη υπάρχον hotspot-system σε Ελλάδα, Ιταλία και Μάλτα και fast track προδιαδικασίες για την όποια ένταξη στη διαδικασία ασύλου. Ουσιαστικά είναι το πρώτο βήμα για την εγκατάλειψη της Συμφωνίας της Γενεύης για την Προστασία των Προσφύγων». To επίδικο είναι «η μη πρόσβαση» στην Ευρώπη. Η λύση για τον ίδιο πάντως θα ήταν εν τέλει πολύ απλή: «πραγματικές ποσοστώσεις», όχι στα εξωτερικά σύνορα και όχι στο ύψος των 30.000 ανθρώπων, όταν οι είσοδοι είναι 210.000. «Επίσης χρειαζόμαστε ένα πραγματικό καθεστώς ασύλου που να απαλύνει τις χώρες πρώτης υποδοχής από τις μεγάλες μεταναστευτικές ροές», καταλήγει ο Βασίλης Τσιάνος.