«Διαφυλάξτε τη Δημοκρατία στο Ισραήλ»

Παρά τη βροχή, δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές κατέβηκαν στους δρόμους του Τελ Αβίβ το βράδυ του Σαββάτου για να διαδηλώσουν την αγανάκτησή τους με τη «δικαστική μεταρρύθμιση» που δρομολογεί η νέα κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μπένιαμιν Νετανιάχου. Μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου και την παρένθεση της διακυβέρνησης των Νάφταλι Μπένετ και Γιαΐρ Λαπίντ, ο Νετανιάχου επιστρέφει στην εξουσία ως επικεφαλής της πιο δεξιάς κυβέρνησης στην ιστορία του Ισραήλ, με τη συμμετοχή πέντε υπερσυντηρητικών κομμάτων. Σε αυτά περιλαμβάνονται το υπερορθόδοξο «Σας» και ο «Θρησκευτικός Σιωνισμός» του Μπεζαλέλ Σμότριτς, που απαιτεί την προσάρτηση των κατεχόμενων αραβικών εδαφών.

Η «δικαστική μεταρρύθμιση» αποδυναμώνει τον ρόλο του Ανώτατου Δικαστηρίου. Μεταξύ άλλων επιτρέπει στη Βουλή να αναστέλλει την εκτέλεση αποφάσεών του με απλή πλειοψηφία, δηλαδή την κυβερνητική πλειοψηφία. Η νομοθεσία αυτή ήταν μία από τις πρώτες ενέργειες του νέου πρωθυπουργού, ο οποίος αντιμετωπίζει κατηγορίες για υποθέσεις διαφθοράς. Πολλοί πιστεύουν ότι με τη «μεταρρύθμιση» αυτή ο Νετανιάχου θέλει να αποτρέψει ποινικές διώξεις εναντίον του. Όπως λέει ένας από τους διαδηλωτές του Σαββάτου στο πρακτορείο AP «η κυβέρνηση πρέπει να καταλάβει ότι δεν έχει λάβει εντολή για να καταστρέψει την ισραηλινή Δημοκρατία. Προσπαθεί να καταστρέψει το σύστημα της εξισορρόπησης των εξουσιών (checks and balances), αλλά δεν θα τα καταφέρει. Θα αγωνιστούμε μέχρι το τέλος για να σώσουμε τη Δημοκρατία στο Ισραήλ». 

Αποφασίζει πάντα η πλειοψηφία;

Aκόμη και ο πρώην υπουργός Άμυνας Μπένι Γκαντς καλεί τους πολίτες, μέσω Twitter, να αγωνιστούν για να «διαφυλάξουν την ισραηλινή Δημοκρατία». Αλλά και ο πρώην πρωθυπουργός Εχούντ Μπαράκ είχε κατηγορήσει πρόσφατα τον Νετανιάχου για ένα «πραξικόπημα μπροστά στα μάτια μας», λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «αυτοί που επιδιώκουν να γλυτώσουν ποινικές δίκες, έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους με ρατσιστές».

Πάντως η πρωτοβουλία για την κινητοποίηση του Σαββάτου ανήκει στο αποκαλούμενο «Κίνημα της Μαύρης Σημαίας», ονομασία που παραπέμπει σε μία ιστορική δικαστική απόφαση του 1956, η οποία κατοχυρώνει τα δικαιώματα των κληρωτών στο στράτευμα. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία πολιτών είχε διοργανώσει και στο παρελθόν εκδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά του Νετανιάχου.

Ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιαρίβ Λεβίν, που είχε παρουσιάσει αναλυτικά τη «δικαστική μεταρρύθμιση» στις 4 Ιανουαρίου, απορρίπτει την κριτική, επικαλούμενος την ισχύ της πλειοψηφίας. «Φαίνεται ότι έχουμε ένα ακόμη πολιτικό κόμμα στο Ισραήλ», δηλώνει χαρακτηριστικά. «Ένα κόμμα που δεν κατέβηκε στις εκλογές, αλλά θεωρεί ότι υπερέχει απέναντι στη Βουλή και τη λαϊκή βούληση. Ακούσαμε πάλι τη συνήθη ρητορική από τους διαδηλωτές της Μαύρης Σημαίας. Είναι η γνωστή ατζέντα, η γνωστή έκκληση στον κόσμο να βάλει φωτιά στους δρόμους...»

«Εχθρός» το Ανώτατο Δικαστήριο

Υπάρχει όμως σοβαρός αντίλογος. Οι διοργανωτές των κινητοποιήσεων επισημαίνουν ότι η «λαϊκή εντολή» που έλαβε πρόσφατα ο Νετανιάχου δεν περιλαμβάνει την ισοπέδωση της δικαιοσύνης. Την επιχειρηματολογία της κυβέρνησης αποδομούν όμως και οι δικαστές. Σε πρόσφατες δηλώσεις η επικεφαλής του Ανωτάτου Δικαστηρίου, Εσθήρ Χαγιούτ, ξεκαθαρίζει ότι «στην πραγματικότητα πρόκειται για μία επίθεση άνευ ορίων στη δικαστική εξουσία, που αντιμετωπίζεται ως εχθρός, από τον οποίο πρέπει να απαλλαγούμε. Με τεράστιο κυνισμό οι εμπνευστές του εγχειρήματος το αποκαλούν 'σχέδιο, με το οποίο βελτιώνεται η δικαιοσύνη'. Σας λέω λοιπόν ότι πρόκειται για σχέδιο με το οποίο συνθλίβεται η δικαιοσύνη».

Τi γίνεται όμως με τα επιχειρήματα περί πλειοψηφίας και μειοψηφίας; Η γενική εισαγγελέας του Ανωτάτου Δικαστηρίου, Γκαλί Μπαχαράβ-Μιαρά, εξηγεί: «Για την ομαλή λειτουργία της Δημοκρατίας ο κανόνας της πλειοψηφίας είναι μία προϋπόθεση απαραίτητη, αλλά όχι επαρκής.

Υπάρχουν θεμελιώδεις αρχές, όπως ο διαχωρισμός των εξουσιών, η διαφύλαξη των πολιτικών ελευθεριών, η αποτροπή αυθαιρεσιών εις βάρος της μειονότητας. Μία ανεξέλεγκτη κυβερνητική εξουσία θέτει σε κίνδυνο τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των μειονοτήτων».

Γιάννης Παπαδημητρίου (AP, DPA)