Εφηβεία και προσφυγιά στη γερμανική επαρχία

Η μετάβαση από την εφηβεία στην ενηλικίωση είναι σίγουρα μία από τις πιο καθοριστικές διαδικασίες στη ζωή ενός ανθρώπου. Πόσο μάλλον στην προσφυγιά. Με έναν άμεσο αλλά και παιχνιδιάρικο τρόπο, η σκηνοθέτιδα Ραντ Μπεϊρούτι περιγράφει τις πολύπλοκες συνθήκες που βιώνουν επτά κορίτσια αραβικής, κουρδικής και ρομά καταγωγής, μεγαλώνοντας σε μια επαρχιακή πόλη της Γερμανίας – σε αναζήτηση μιας ελπιδοφόρας προοπτικής.

Το ντοκιμαντέρ "Να τους πείτε για εμάς" (Tell Them About Us) έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Αναζητώντας την ισορροπία

«Άφησα την πατρίδα μου, την οικογένεια, τους συγγενείς, τους φίλους κι όλα όσα αγάπησα πίσω. H φυγή είναι μικρή λέξη, αλλά έχει τεράστια σημασία για μένα», λέει χαρακτηριστικά η Ζάχρα από το Ιράκ στο ντοκιμαντέρ. Ήταν πολύ μικρή όταν έφυγε  από το Ιράκ χωρίς να πάρει πολλά πράγματα μαζί της, ούτε καν αναμνηστικά. «Νομίζαμε ότι θα επιστρέφαμε. Τα μισά από τα ρούχα χάθηκαν στη θάλασσα».

Πως είναι να ζεις μεταξύ δύο πολιτισμών; «Δυσκολεύομαι να ισορροπήσω μεταξύ αυτού που είμαι εδώ με αυτό που είμαι στην πατρίδα μου. Για παράδειγμα δε μου επιτρεπόταν να βγαίνω ραντεβού όταν ήμουν νέα. Ακόμη κι αν πούμε για τον πολιτισμό μας στους Γερμανούς δε μας πιστεύουν. Πώς ντυνόμαστε, πώς σκεφτόμαστε - αποφεύγουμε τέτοιες συζητήσεις στην τάξη. Μας κοιτάνε μερικές φορές σαν εξωγήινους», αναφέρει ένα από τα κορίτσια του ντοκιμαντέρ σε μία από τις στιγμές της ταινίας που αποτυπώνουν γλαφυρά την καθημερινότητά τους.

Χτίζοντας γέφυρες μεταξύ πολιτισμών

Η Ραντ Μπεϊρούτι παρατηρεί στις ζωές των κοριτσιών ενώ συμμετέχει μαζί τους σε καλλιτεχνικά εργαστήρια σε ένα κοινοτικό κέντρο στο Έμπερσβαλντ. «Έγινα φίλη μαζί τους και θέλησα να αποτυπώσω το διάλογο για τη διαδικασία ενηλικίωσης των κοριτσιών που προσπαθούν να ενσωματωθούν στη γερμανική κοινωνία, αντιμετωπίζοντας μια σειρά προκλήσεων. Είχα την περιέργεια να δω πως είναι η διαδικασία να ανακαλύπτεις την ταυτότητα σου ταυτόχρονα με την προσπάθεια να βρεις μια θέση στη γερμανική κοινωνία», τονίζει. Η ίδια έχει καταγωγή από την Ιορδανία και την Παλαιστίνη. Το «Να τους πείτε για μας» είναι το δεύτερο της ντοκιμαντέρ ιορδανικής-γερμανικής παραγωγής που έκανε ταυτόχρονη πρεμιέρα στα Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Κοπεγχάγης και Θεσσαλονίκης. Μάλιστα η ιστορία ενός εκ των κοριτσιών θα αποτελέσει το θέμα της επόμενου έργου της σκηνοθέτιδας, που θα έχει και στοιχεία animation.

«Στόχος μου είναι να δείξω τις ξεχωριστές ιστορίες πολλών από των κοριτσιών στη Γερμανία. Δυσκολίες, προσδοκίες, όνειρα να βρουν στη Γερμανία μία θέση για τη ζωή τους. Δεν ήθελα να εστιάσω μόνο στα δύσκολα», αναφέρει. Σε μία σκηνή ένας ποδηλάτης φωνάζει σε ένα από τα κορίτσια, τη Μίρνα, να βγάλει το χιτζάμπ της. Οι ρατσιστικές συμπεριφορές δεν είναι κάτι ασυνήθιστο, λέει η Μπεϊρούτι, καταγράφοντας κάποιες από αυτές με την κάμερα, δίχως όμως να δίνονται προεκτάσεις. «Ήταν σοκαριστικό. Η Μίρνα προσπαθεί να μη δώσει σημασία, λέγοντας πως είναι συνηθισμένη. Όμως κατά βάθος πληγώνεται», λέει. Σε κάποια άλλη σκηνή μια Γερμανίδα λέει στην παρέα των κοριτσιών να μην σκαρφαλώνουν σε ένα δέντρο, διαβάζοντας τους ευγενικά την πινακίδα που αναφέρει ότι απαγορεύεται, ρωτώντας πιο πριν αν ξέρουν να διαβάζουν γερμανικά. «Υπάρχουν και οι δύο Γερμανίες», αναφέρει χαρακτηριστικά η Μπεϊρούτι, σε συνέντευξη στη Deutsche Welle.

Η κατάσταση στις αραβικές χώρες επιδεινώνεται και, κυρίως μετά το  ξέσπασμα του πολέμου στη Μέση Ανατολή, η Γερμανία γίνεται προορισμός για πολλούς πρόσφυγες. Το ντοκιμαντέρ στέκεται κριτικά στη διαδικασία της αφομοίωσης μέσω της «γερμανοποίησης» , ενώ τοποθετείται υπέρ της σταδιακής ενσωμάτωσης των προσφύγων. «Αυτή τη στιγμή τα πράγματα δυσκολεύουν στη Γερμανία λόγω του πολέμου στη Γάζα. Υπάρχουν σημάδια λογοκρισίας στην τέχνη και μία ανησυχία στα άτομα αραβικής καταγωγής για τη ζωή τους στη Γερμανία λόγω την αύξησης των διακρίσεων τελευταία», λέει η σκηνοθέτιδα.

Διεκδικώντας ένα καλύτερο μέλλον

Παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, τα κορίτσια δεν σταματούν να ονειρεύονται: «Έκανα αίτηση για μια πρακτική ως μαγείρισσα. Δεν έχουν πρόβλημα με τη μαντήλα μου. Το πρόβλημα είναι όμως, ότι δε θα μπορώ να δοκιμάσω κάποια φαγητά επειδή δεν τρώω χοιρινό», λέει χαρούμενο ένα από τα κορίτσια, αγωνιώντας ταυτόχρονα για το αν θα την αποδέχονται πραγματικά.

«Το όνειρο να γίνεις αστυνομικός για να έχεις τη δύναμη να προστατέψεις τον εαυτό σου ή να γίνεις αεροσυνοδός για να αισθάνεσαι ελεύθερη και ανεξάρτητη, δείχνει τις ανάγκες των κοριτσιών. Στο τέλος όμως καταλήγουν και οι δύο νοσηλεύτριες σε έναν οίκο ευγηρίας, διότι αυτό είναι που έχει ανάγκη η Γερμανία αυτή τη στιγμή», παρατηρεί η Μπεϊρούτι. Τα κορίτσια όμως δεν χάνουν το σθένος τους, διεκδικώντας με δίψα ένα καλύτερο μέλλον. Και όπως αναφέρει χαρακτηριστικά και μία από εκείνες: «Πρέπει να παλέψουμε για να εκπληρώσουμε τα όνειρά μας. Αλλά σίγουρα ορισμένες περιστάσεις μας εμποδίζουν, ενώ άλλοι μας παρακινούν να επιμείνουμε και να μην σταματάμε στο πρώτο εμπόδιο».