Η Ιταλία στέλνει μετανάστες στην Αλβανία

Μιλώντας στην Bild το 2018 o πρωθυπουργός της Αλβανίας  Έντι Ράμα απέρριπτε μετά βδελυγμίας αυτό το σενάριο. Ξεκαθάριζε ότι «ποτέ» δεν πρόκειται να δεχθεί η χώρα του στο έδαφός της προσφυγικούς καταυλισμούς για λογαριασμό της ΕΕ. Η Αλβανία δεν είναι μία χώρα, στην οποία μπορεί κανείς «να ξεφορτώνεται απελπισμένους ανθρώπους, ωσάν να ήταν σκουπίδια», έλεγε ο Ράμα, για να συμπληρώσει ότι «είναι μία επικίνδυνη λύση να κάνεις την Αλβανία κυματοθραύστη για τους πρόσφυγες της Ευρώπης». Ούτε καν ως ανταποδοτική πράξη για την ένταξη στην ΕΕ δεν πρόκειται να συμβεί αυτό, προειδοποιούσε την εποχή εκείνη ο Αλβανός πρωθυπουργός.

Αυτό που «ποτέ» δεν ήθελε ο Έντι Ράμα, πρόκειται να υλοποιηθεί σύντομα σε ένα εγκαταλελειμμένο στρατόπεδο στον οικισμό Γκιάντερ της βορειοδυτικής Αλβανίας, λίγα χιλιόμετρα από ττις ακτές της Αδριατικής. Σε κοινό πρωτόκολλο που υπέγραψαν τη Δευτέρα στη Ρώμη ο Αλβανός πρωθυπουργός και η Ιταλίδα ομόλογός του, Τζόρτζια Μελόνι, προβλέπεται ότι στην περιοχή αυτή θα λειτουργήσει κέντρο υποδοχής για τους μετανάστες που έχουν ζητήσει άσυλο στην Ιταλία. Η Αλβανία επισημαίνει ότι δεν έχει ζητήσει οικονομικό αντάλλαγμα από την Ιταλία.

Όλα δείχνουν ότι Μελόνι και Ράμα έλαβαν τις αποφάσεις τους χωρίς να ενημερώσουν κανέναν. «Αν πραγματικά λειτουργήσουν τα κέντρα μεταναστών, θα είναι η πρώτη φορά που υλοποιείται μία τέτοια πρόταση», επισημαίνει στην DW ο Ρούντ Κόοπμανς, καθηγητής Κοινωνιολογίας και ειδικός σε θέματα μετανάστευσης στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ του Βερολίνου.

«Ασφαλής τρίτη χώρα»

Προσπάθειες για τη δημιουργία προσφυγικών καταυλισμών εκτός ΕΕ είχαν εκδηλωθεί και στο παρελθόν, χωρίς επιτυχία. Τον Αύγουστο ακυρώθηκε παρόμοια συμφωνία με την Τυνησία. Τον Ιούνιο του 2023 η βρετανική δικαιοσύνη έκρινε παράνομη μία αντίστοιχη συμφωνία ανάμεσα στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γκάνα, με την αιτιολογία ότι η χώρα αυτή της Κεντρικής Αφρικής δεν μπορεί να θεωρηθεί «ασφαλής τρίτη χώρα» για τους μετανάστες που θα διαμένουν εκεί, έστω και προσωρινά.

Κάτι τέτοιο προφανώς δεν ισχύει για την Αλβανία, η οποία, εδώ και πολλά χρόνια, θεωρείται «ασφαλής τρίτη χώρα» για την ΕΕ. Κατ' αυτόν τον τρόπο η Ιταλίδα πρωθυπουργός ελπίζει να κρατήσει μακριά από τη χώρα της τουλάχιστον 36.000 νεοαφιχθέντες. Σύμφωνα με τη Eurostat, μόνο φέτος έχουν έρθει στην Ιταλία 145.000 μετανάστες.  

Με βάση τα όσα συμφώνησαν Ράμα και Μελόνι, οι μετανάστες που περισυλλέγονται από  την ιταλική Ακτοφυλακή θα οδηγούνται σε αλβανικό έδαφος, αλλά σε καταυλισμούς υπό ιταλική δικαιοδοσία, εωσότου δοθεί οριστική απάντηση στην αίτηση ασύλου που έχουν καταθέσει. Εξαιρέσεις θα επιτρέπονται μόνο για ανηλίκους, γυναίκες και οικογένειες. Η εξέταση όλων των αιτήσεων ασύλου θα γίνεται από τις αρμόδιες ιταλικές αρχές, με βάση το ιταλικό δίκαιο.

Όποιος δικαιούται διεθνή προστασία, θα μεταφέρεται στην Ιταλία. Οι υπόλοιποι θα απελαύνονται από την Αλβανία κατευθείαν στην πατρίδα τους, σύμφωνα με τον σχεδιασμό της Μελόνι. Κάτι που δεν είναι τόσο εύκολο, καθώς πολλές από τις χώρες προέλευσης των μεταναστών αρνούνται να τους δεχθούν και δεν αναγνωρίζουν τα σχετικά έγγραφα. «Αυτό είναι ένα πρόβλημα που σίγουρα θα βρει μπροστά της και η Αλβανία», τονίζει ο Γερμανός ερευνητής Ρουντ Κόοπμανς. «Αλλά από τη στιγμή που οι αιτούντες άσυλο γνωρίζουν ότι θα περιμένουν στην Αλβανία μέχρι να ληφθεί απόφαση, μάλλον δεν θα έχουν κίνητρο να πληρώσουν τόσα πολλά χρήματα στους διακινητές».

Kίνδυνος δευτερογενούς μετανάστευσης

Ο Πελούμπ Νάκο, πρώην διευθυντής των αλβανικών συνοριακών αρχών, επισημαίνει και ένα ακόμη πρόβλημα: «Κατά πάσα πιθανότητα οι πρόσφυγες θα επιχειρήσουν να περάσουν παράνομα από την Αλβανία στο Μαυροβούνιο με προορισμό την Κροατία. Οπότε τίθεται το εξής ερώτημα: Εάν ζητήσουν άσυλο στην Κροατία και η αίτησή τους απορριφθεί, στη συνέχεια σε ποιά χώρα θα απελαθούν; Στην Αλβανία ή στην Ιταλία;»

Η ΕΕ αντέδρασε μάλλον συγκρατημένα στην ανακοίνωση της ιταλοαλβανικής συμφωνίας. Στις Βρυξέλλες εκπρόσωπος της Κομισιόν ανέφερε ότι θα πρέπει να γνωστοποιηθούν περισσότερες λεπτομέρειες. Η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων Ίλβα Γιόχανσον προειδοποιεί πάντως ότι η συμφωνία Ιταλίας-Αλβανίας πρέπει να εφαρμοστεί κατά τρόπο που συνάδει με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.

Η γερμανική κυβέρνηση δεν έχει ακόμη σχολιάσει τη συμφωνία Μελόνι-Ράμα. Απαντώντας σε σχετικό ερώτημα της DW, εκπρόσωπος της κυβέρνησης στο Βερολίνο δήλωσε ότι και η Γερμανία θα επιθυμούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο επεξεργασίας αιτήσεων ασύλου εκτός ΕΕ, για να συμπληρώσει ωστόσο ότι θα ήταν δύσκολο να βρεθούν χώρες πρόθυμες να δημιουργήσουν κέντρα υποδοχής στο έδαφός τους.  

«Όταν η Ιταλία καλεί, η Αλβανία απαντά»

Ο Αλβανός υπουργός Εσωτερικών, Ταουλάντ Μπάλα, δηλώνει στην DW ότι η χώρα του δεν πρόκειται να δημιουργήσει άλλα κέντρα υποδοχής μεταναστών. Το κέντρο που θα λειτουργεί υπό ιταλική δικαιοδοσία αποτελεί εξαίρεση, γιατί, όπως επισημαίνει, «η Ιταλία έχει κάνει πάρα πολλά για την Αλβανία, μας έχει βοηθήσει πολύ σε περιόδους κρίσης». Προφανής η αναφορά στην άφιξη χιλιάδων μεταναστών στην Ιταλία μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Αλβανία, στις αρχές της δεκαετίας του ´90. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο πρωθυπουργός Έντι Ράμα δήλωσε στην κοινή συνέντευξη τύπου με την Τζόρτζια Μελόνι: «Όταν η Ιταλία καλεί σε βοήθεια, η Ιταλία απαντά».

Από την πλευρά του ο Γκεντς Πόλο, μέλος του Δημοκρατικού Κόμματος (PD) της αντιπολίτευσης στην Αλβανία και πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, επισημαίνει στην DW ότι δεν αποδέχεται αυτό το αφήγημα. Στην πραγματικότητα, λέει, ο Ράμα θέλει απλώς να καλοπιάσει με κολακείες τους κορυφαίους ηγέτες της ΕΕ, προκειμένου να ξεχαστούν οι αντιδημοκρατικές συμπεριφορές του και η προσωπική εμπλοκή του σε υποθέσεις διαφθοράς. Σημειώνεται ότι στην τελευταία έκθεση προόδου της Κομισιόν για τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες η Αλβανία δέχεται επικρίσεις για τη (μη) καταπολέμηση της διαφθοράς.

Κατά τα άλλα, η αλβανική αντιπολίτευση επικρίνει την κυβέρνηση Ράμα, γιατί κράτησε μυστικές τις διαβουλεύσεις με την Ιταλία μέχρι την τελευταία στιγμή και απαιτεί να συζητηθεί η υπόθεση στη Βουλή. 

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου