Η Κωνσταντινούπολη δεν μπορεί πια να κρατήσει τον κόσμο της

«Αν η γη ήταν ένα κράτος, η Κωνσταντινούπολη θα ήταν η πρωτεύουσά του» φέρεται να είπε ο Ναπολέων Βοναπάρτης που έτρεφε μεγάλο θαυμασμό για την Πόλη των Πόλεων. Για τους κατοίκους της η Κωνσταντινούπολη ήταν ένας τόπος όπου ακόμη και «από το χώμα και την πέτρα έκανες χρυσάφι».  Όλοι την έβλεπαν ως Γη της Επαγγελίας, όπου ακόμη και ο πιο φτωχός θα μπορούσε να κάνει την τύχη του. Όμως τα πράγματα σήμερα έχουν αλλάξει.

Η Κωνσταντινούπολη είναι η μεγαλύτερη πόλη της Τουρκίας με περίπου 15 εκατομμύρια κατοίκους και η μεγαλύτερη πόλη της Ευρώπης. Είναι η καρδιά της οικονομικής, εμπορικής και πολιτιστικής ζωής της χώρας και συμβάλλει κατά 30% στην τουρκική οικονομία. Επί αιώνες όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν στην Ιστανμπούλ (εις την Πόλιν) όπως την αποκαλούν οι σημερινοί κάτοικοί της, μη γνωρίζοντας ότι πρόκειται για παραφθορά της ελληνικής φράσης. 

Ιστορικά η Κωνσταντινούπολη ήταν μια πόλη με σταθερά υψηλό πληθυσμό (το 500 μ.Χ. είχε 400-500.000 κατοίκους, κατά την Οθωμανική περίοδο έφτασε τις 700-800.000 και γύρω στο 1900 άγγιξε το 1 εκατομμύριο). Από το 1960 ο πληθυσμός της Πόλης άρχισε να αυξάνεται θεαματικά, ώστε σήμερα να έχει φτάσει τα 15 εκατομμύρια.

Άρχισε η εγκατάλειψη της Κωνσταντινούπολης

Όμως τα τελευταία επίσημα στατιστικά στοιχεία ανατρέπουν την εικόνα μιας συνεχώς αυξανόμενης σε πληθυσμό πόλης που προσφέρει πάντα ευκαιρίες και δείχνουν ότι οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης άρχισαν να την εγκαταλείπουν έχοντας πλέον άλλες επιλογές. Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία της Τουρκικής Στατιστικής Αρχής, ο πληθυσμός της Τουρκίας έφτασε τα 85,3 εκατομμύρια το 2023, αυξανόμενος κατά 92.824 άτομα σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Ωστόσο  μειώθηκε σε 10 επαρχίες, με την Κωνσταντινούπολη να παρουσιάζει τη μεγαλύτερη μείωση.

Το 2022 ο πληθυσμός της Πόλης ήταν 15,9 εκατομμύρια αλλά το 2023, για δεύτερη φορά στην ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας, μειώθηκε κατά 242.027 άτομα και έπεσε στα 15.657.973. Η πρώτη μείωση εμφανίστηκε το 2020, όταν ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 56.815 άτομα. Με το 18,33% του πληθυσμού της χώρας να κατοικεί στην Κωνσταντινούπολη, η πόλη συνέχισε να κατέχει την πρώτη θέση σε πυκνότητα πληθυσμού με 3.013 άτομα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. 

Το πρόσφατο φαινόμενο της μείωσης του πληθυσμού της Πόλης απασχολεί τόσο τους κοινωνιολόγους όσο και τους πολιτικούς. Οι έρευνες δείχνουν ότι εκείνοι που φεύγουν από την Πόλη είναι άτομα μεσαίου ή και ανώτερου εισοδηματικού επιπέδου που δεν μπορούν να αντέξουν το υψηλό κόστος στέγασης και διαβίωσης, το κυκλοφοριακό, την ατμοσφαιρική ρύπανση και ….τον αναμενόμενο μεγάλο σεισμό στην Κωνσταντινούπολη. Είναι άνθρωποι που βρίσκουν τη ζωή στην Πόλη κουραστική, ασφυκτική, δαπανηρή, αγχώδη και βλαβερή για την υγεία. 

Οι επιστήμονες βλέπουν μια δυναμική αστικής μείωσης της Κωνσταντινούπολης που ωθεί όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού της προς άλλα αστικά κέντρα, τα οποία εξελίχθηκαν ταχύτατα τα τελευταία χρόνια. Κάποια μάλιστα βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από την Κωνσταντινούπολη.  

Η άνθηση νέων αστικών κέντρων

Η περιοχή της Θάλασσας του Μαρμαρά με 11 μεγάλες και ανεπτυγμένες πόλεις φιλοξενεί το 30,93% του πληθυσμού της Τουρκίας. Όπως δείχνουν τα στοιχεία της Τουρκικής Στατιστικής Αρχής, ενώ ο πληθυσμός της Κωνσταντινούπολης μειώνεται, ο πληθυσμός στην περιοχή του Μαρμαρά αυξάνεται. Πόλεις όπως η Προύσα, το Μπαλίκεσιρ, το Τεκιρντάγ, η Νικομήδεια και η Αδριανούπολη παρουσιάζουν σταθερή αύξηση τα τελευταία 20 χρόνια.

Όσοι φεύγουν από την Κωνσταντινούπολη το κάνουν είτε για οικονομικούς λόγους, όπως οι συνταξιούχοι, ή γιατί δεν συμφωνούν με τον τρόπο ζωής έτσι όπως έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια. Ένας ισχυρός λόγος για τη «έξοδό» τους αλλά και παράγοντας προσέλκυσης είναι το γεγονός ότι σημαντικό μέρος της τουρκικής βιομηχανίας έχει πλέον μετακινηθεί προς τις πόλεις αυτές, υπάρχει εξάπλωση της παραγωγής και του εμπορίου προσφέροντας ευκαιρίες για απασχόληση, φθηνότερη ζωή και χαμηλότερα ενοίκια. 

Με την περιφερειακή αστική ανάπτυξη που παρατηρείται στην Τουρκία τα τελευταία χρόνια, πόλεις όπως η Σμύρνη, τα Άδανα ή η Μερσίνα  δέχονται μεγάλο αριθμό εσωτερικών μεταναστών που μετακινούνται από περιοχή σε περιοχή ανάλογα με τις επαγγελματικές προοπτικές που τους παρουσιάζονται. 

Οι δημοτικές εκλογές στις 31 Μαρτίου

Οι αλλαγές στη δημογραφική δομή της Κωνσταντινούπολης και η αστική δυναμική εξόδου από την πόλη, λένε οι επιστήμονες, ενδέχεται να επιφέρουν νέες κοινωνικές εξελίξεις. Για παράδειγμα, τα τελευταία 20 έως 30 χρόνια η φροντίδα των εγγονών από τον παππού και τη γιαγιά συνέβαλε στο να δημιουργηθούν νέες ευκαιρίες για τα ζευγάρια, ιδιαίτερα στην αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην απασχόληση. Όμως τώρα λόγω της αύξησης του κόστους στέγασης και διαβίωσης στην Κωνσταντινούπολη, τα άτομα που αρχίζουν να μένουν στο ίδιο σπίτι ή παρέχουν οικονομική υποστήριξη στους γονείς τους τείνουν να μεταναστεύσουν σε άλλες πόλεις για να συνεχίσουν την πρακτική της συμβίωσης με τις οικογένειές τους.

Είναι λοιπόν πολλές οι κοινωνικές επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει μια μείωση του πληθυσμού στην Κωνσταντινούπολη εφ’ όσον η τάση συνεχιστεί. Πάντως, προς το παρόν η Πόλη παραμένει ισχυρή, πολυπληθής και περιζήτητη αναμένοντας τις εκλογές της 31ης Μαρτίου για να δει ποιος θα αναλάβει τη διαχείρισή της ως επικεφαλής του Μητροπολιτικού Δήμου της για την επόμενη πενταετία.