Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ρομά

«Αγαπητή Μπανέτλα», έγραφε η Μαργκαρέτε Μπάμπεργκερ στην αδελφή της στο Βερολίνο, «θα πρέπει να σου πω ότι τα δύο μικρότερα παιδιά μου δεν βρίσκονται πια στη ζωή». Το γράμμα έφθασε στον προορισμό του «ξεγλιστρώντας» από τους φρουρούς του στρατοπέδου συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπιρκενάου, όπου κρατούνταν η οικογένεια Μπάμπεργκερ. Οι γονείς επέζησαν, τα παιδιά όχι.

Στον διαδικτυακό τόπο "Voices of the Victims” («Φωνές των Θυμάτων») οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να διαβάσουν το χειρόγραφο γράμμα ή να το ακούσουν σε γερμανικά, αγγλικά και ρομ. Επιστήμονες από πολλές ευρωπαϊκές χώρες συγκέντρωσαν, υπό τον συντονισμό της ιστορικού Καρόλα Φινγκς, γράμματα και μαρτυρίες διωχθέντων της μειονότητας από συνολικά 20 χώρες.

Το ιδιαίτερο στοιχείο της ιστοσελίδας είναι ότι φιλοξενεί μαρτυρίες όχι θυτών, αλλά των ίδιων των Ρομά, δηλώνει στην DW η Καρόλα Φινγκς από το τμήμα έρευνας Ρομ στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Τα κείμενα γράφτηκαν είτε κατά της διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, είτε λίγο μετά το τέλος του, όταν επιζώντες ή συγγενείς θυμάτων κατέθεταν στη δικαιοσύνη για τα εγκλήματα κατά της μειονότητας σε μια προσπάθεια να δικαστούν οι υπαίτιοι.

Άουσβιτς-Μπιρκενάου: Δολοφονία γυναικών, παιδιών και ηλικιωμένων

Όπως τα παιδιά της Μαργκαρέτε Μπάμπεργκερ έτσι και οι περισσότεροι έγκλειστοι πέθαναν από πείνα, ασθένειες και βία. Σύμφωνα με την ιστορικό, την νύχτα της 2ας προς την 3η Αυγούστου η εξόντωση των Ρομά «έφθασε στο αποκορύφωμά» της. Τα SS αποφάσισαν να διαλύσουν το τμήμα των Ρομά στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου και εξόντωσαν 4.300 ανθρώπους που ούρλιαζαν και εκλιπαρούσαν. Αρκετές δεκαετίες αργότερα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θέσπισε τις 2 Αυγούστου ως Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ρομά.

Μια νύχτα με φεγγάρι του 1944 έχασε τη ζωή της στους θαλάμους αερίων η κόρη της Ζίλι Σμιντ, η τετράχρονη Γκρέτελ. Μαζί της θανατώθηκαν ο παππούς, η γιαγιά, η θεία και όλα τα αδέλφια της. Όπως και οι υπόλοιποι κρατούμενοι ικανοί να εργαστούν η Ζίλι Σμιτ είχε μεταφερθεί λίγο νωρίτερα για δουλειά σε άλλο σημείο του αχανούς στρατοπέδου. Όταν επέστρεψε και έτρεξε να αγκαλιάσει τους δικούς της, ο γιατρός του στρατοπέδου και μέλος των SS Γιόζεφ Μένγκελε την χαστούκισε και την έστειλε πίσω στο τραίνο: «Μου έσωσε τη ζωή, αλλά δεν μου έκανε χάρη», έλεγε αργότερα μετά η Ζίλι Σμιντ.

Από το ορφανοτροφείο στο Άουσβιτς

Οι ναζί πήραν από την Φρανσίσκα Κουρτς τα τέσσερα παιδιά της και τα έβαλαν σε ορφανοτροφείο της καθολικής εκκλησίας από όπου και αναχώρησαν προς άγνωστη κατεύθυνση. Το 1946 η μητέρα πληροφορήθηκε από την αστυνομία ότι τα παιδιά βρίσκονται στο Άουσβιτς. Όταν ρώτησε «μα τι θέλουν ακόμα από τα παιδιά μου;» της απάντησαν κοφτά: «εξόντωση».

Από τα συνολικά 39 παιδιά Ρομά στο ορφανοτροφείο Άγιος Ιωσήφ επέζησαν μόλις τέσσερα. Η Καθολική Εκκλησία δεν τα προστάτεψε. Σε αντίθεση, λέει η Καρόλα Φινγκς, υπάρχουν περιπτώσεις στην υπό γερμανικό έλεγχο Γιουγκοσλαβία ή τα υπό γερμανική κατοχή εδάφη της Σοβιετικής Ένωσης, στις οποίες μουσουλμανικές κοινότητες διέσωσαν Ρομά από μια μεταφορά στα στρατόπεδα εξόντωσης.

Για πολλές δεκαετίες οι Γερμανοί αρνούνταν τη γενοκτονία. Μεταπολεμικά θύτες εξακολουθούσαν να καταγράφουν στις εγκληματολογικές υπηρεσίες τους Ρομά με ρατσιστικά κριτήρια που ορίστηκαν από τους ναζί.

Η ιστορικός Καρόλα Φινγκς ήταν μέλος της Ανεξάρτητης Επιτροπής Αντι-αθιγγανισμού. Εκτός από την αναγνώριση της γενοκτονίας από το γερμανικό κράτος το 1982, πιστεύει ότι θα πρέπει να καταβληθούν αποζημιώσεις. Και μάλιστα όχι μόνο στη Γερμανία: «Αυτό αφορά Ρομά που έζησαν κυρίως στην ανατολική Ευρώπη και αποκλείστηκαν μετά τον πόλεμο από κάθε είδους αποζημίωση».

Αντρέα Γκρούναου

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος