Ιράν: Τί κάνει η Aστυνομία Ηθών;

Την περασμένη εβδομάδα, η Μαχσά Αμινί, 22 ετών, πέθανε εξαιτίας τραυματισμών που υπέστη αφού τέθηκε υπό κράτηση, διότι δεν τήρησε τη νομοθεσία για τη μαντίλα στο Ιράν. Ο θάνατός της έχει προκαλέσει τεράστιο κύμα αντιδράσεων, που οδήγησαν σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις σε πολλές πόλεις της χώρας, όπως δείχνουν βίντεο που έχουν δημοσιευτεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η κυβέρνηση του προέδρου Εμπραχίμ Ραίσι έχει κινητοποιήσει δυνάμεις ασφαλείας για να καταστείλει τους διαδηλωτές. Εικόνες έντονης βίας μεταξύ της αστυνομίας και των διαδηλωτών ωστόσο δεν είναι συνηθισμένες για το Ιράν. Οι γυναίκες καίνε τις μαντίλες τους στην μέση του δρόμου και ο κόσμος χειροκροτεί. Οργανώσεις προτασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναφέρουν πως τουλάχιστον 30 άνθρωποι μέχρι τώρα έχουν χάσει τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων.

«Οι Ιρανές φορούν το χιτζάμπ εθελοντικά», δήλωσε ο πρόεδρος του Ιράν σε συνέντευξη που μεταδόθηκε στο αμερικανικό κανάλι CBS την Κυριακή, την ίδια στιγμή που ο κόσμος διαδήλωνε στους δρόμους. Η δήλωσή του έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις δεκάδες εικόνες και βίντεο που κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο λίγο αργότερα, τα οποία δείχνουν γυναίκες να καίνε τη μαντίλα τους, προκειμένου να καταγγείλουν τον αυστηρό ενδυματολογικό κώδικα για τις γυναίκες στο Ιράν. Τι είναι όμως η αστυνομία Ηθών και γιατί τη χρειάζεται η ιρανική κυβέρνηση για να επιβάλει το χιτζάμπ;

Αποτυχία του κράτους 

Για δεκαετίες, η κυβέρνηση στο Ιράν προσπάθησε να αναγκάσει όλες τις γυναίκες, λίγο πριν ενηλικιωθούν, να φοράνε μαντίλα ή οποιοδήποτε κάλυμμα στο κεφάλι, καθώς και φαρδιά ρούχα όταν βρίσκονται σε δημόσιο χώρο. Αλλά απέτυχε. Παρά τον τεράστιο προϋπολογισμό που διατίθεται για τη διάδοση του χιτζαμπ μέσω σχολείων, μέσων ενημέρωσης και δημόσιων εκδηλώσεων, πολλές Ιρανές έχουν βρει τρόπους να αψηφούν τους υπερσυντηρητικούς κώδικες ένδυσης. Εκατομμύρια από αυτές ξεπερνούν τα όρια, φορώντας στενά ρούχα και χρησιμοποιώντας τη μαντίλα ως ένα πολύχρωμο αξεσουάρ, που όμως αποκαλύπτει πολλά από τα μαλλιά τους.

Το περιβόητο «Gasht-e-Ershad» που κυριολεκτικά μεταφράζεται ως "Περιπολίες καθοδήγησης» και είναι ευρύτερα γνωστό ως Αστυνομία Ηθών, είναι ένα τμήμα των αστυνομικών δυνάμεων του Ιράν, που έχει επωμιστεί τον ενδυματολογικό έλεγχο για την εφαρμογή του νόμου της μαντίλας σε δημόσιους χώρους. Ένα μεγάλο μέρος των κοινωνικών νόμων του Ιράν βασίζεται στην ισλαμική Σαρία, η οποία απαιτεί από άνδρες και γυναίκες να ντύνονται σεμνά. Ωστόσο, η αστυνομία Ηθών στοχεύει μόνο γυναίκες. Όσες κρατούνται από την Αστυνομία Ηθών είτε φεύγουν μόνο με μια «προειδοποίηση», είτε σε ορισμένες περιπτώσεις, οδηγούνται στο κέντρο «εκπαίδευσης και συμβουλών» ή σε αστυνομικό τμήμα. Στη συνέχεια πρέπει να καλέσουν κάποιον για να τους φέρει ένα «κατάλληλο ρούχο», ώστε να τις αφήσουν ελεύθερες.

Κύμα οργής από το λαό 

Μετά την ιρανική επανάσταση του 1979 και την επικράτηση των ισλαμιστών η Αστυνομία Ηθών έχει λάβει διάφορες μορφές. Ενώ οι μετριοπαθείς και μεταρρυθμιστικές διοικήσεις ήταν κάπως απρόθυμες να ελέγξουν το ενδυματολογικό κώδικα, ο υπερσυντηρητικός Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, ο οποίος ανέλαβε την εξουσία το 2005, έδωσε την σημερινή μορφή της στην Αστυνομία Ηθών. Ταυτόχρονα, αύξησε την παρουσία της στους δρόμους των μεγάλων πόλεων του Ιράν. Έκτοτε δεκάδες ακτιβιστές έχουν «παλέψει» εναντίον της αυταρχικής αυτής παρουσίας, με αρκετούς από αυτούς να φυλακίζονται.

Η εξίσου υπερσυντηρητική κυβέρνηση Ραίσι αύξησε ακόμα περισσότερο της παρουσία της. Πολλά βίντεο που έχουν δημοσιευτεί στον διαδίκτυο δείχνουν ότι γίνεται ευρεία χρήση βίας. Σε απάντηση, χιλιάδες γυναίκες άρχισαν να βγαίνουν στους δρόμους χωρίς μαντίλα. Τον Ιούλιο, αφού έγινε ευρέως διαδεδομένο στο διαδίκτυο το βίντεο, το οποίο έδειχνε μια μητέρα να παρακαλαεί την αστυνομία Ηθών να απελευθερώσει την άρρωστη κόρη της, οι εκκλήσεις για διάλυση αυτού του αστυνομικού σώματος αυξήθηκαν. Σε μια άνευ προηγουμένου κίνηση εκατό θρησκευόμενες γυναίκες άρχισαν να μιλούν στο διαδίκτυο εναντίον του υποχρεωτικού χιτζάμπ. Ακόμη και ορισμένες συντηρητικές προσωπικότητες άρχισαν να επικρίνουν τον νόμο για τη μαντίλα, λέγοντας ότι είχε μάλιστα αντίθετο αντίκτυπο στη δημόσια συμπεριφορά.

Εκτός από τις φυλετικές διακρίσεις η αστυνομία Ηθών επικρίνεται έντονα και για το γεγονός ότι περιορίζεται μόνο στην περιπολία μεσαίων και εργατικών τάξεων και παρακάμπτει τις εύπορες γειτονιές. Οι επικριτές ισχυρίζονται πως, ενώ οι γυναίκες που ανήκουν σε χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα διώκονται για την εμφάνισή τους, οι πλούσιες οικογένειες, οι οποίες έχουν στενούς δεσμούς με την κυβέρνηση, είναι ελεύθερες να επιδεικνύουν εικόνες από τα πολυτελή, μικτά πάρτι τους στο Διαδίκτυο.

Ωφελείται με κάποιο τρόπο το κράτος;

Η κυβέρνηση Ραίσι αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, όπως η εκτόξευση του πληθωρισμού, οι διεθνείς κυρώσεις και οι εσωτερικές εντάσεις που ταλανίζουν την χώρα. Ολοένα και περισσότερες εξεγέρσεις εθνικού χαρακτήρα στην χώρα μετατρέπονται σε σκηνές βίας. Η διατήρηση μιας δαπανηρής αστυνομικής μονάδας που συνεχίζει να προκαλεί αγανάκτηση φαίνεται αδικαιολόγητη.

Ωστόσο, ορισμένοι παρατηρητές λένε πως ο πρόεδρος Ραίσι δεν έχει άλλη επιλογή από το να διατηρήσει τη δύναμη αυτή. «Το σύστημα θα χάσει ένα μεγάλο μέρος των υποστηρικτών του για πάντα, χωρίς να κερδίσει την υποστήριξη όσων διαμαρτύρονται». έγραψε ο ανεξάρτητος δημοσιογράφος Φερέστε Σαντέγκι σε ένα tweet του. «Οι διαδηλωτές θέλουν πολλά περισσότερα από το να καταργήσουν το υποχρεωτική χιτζάμπ και θα συνεχίσουν να τα απαιτούν».

Μόνιρ Γκέντι

Επιμέλεια: Ιωσηφίνα Τσαγκαλίδου