Κατάρ: Μπίζνες και ηθική

Στην πραγματικότητα, θα μπορούσε να ήταν μια καλή χρονιά για το Κατάρ, χώρα οικοδέσποινα του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου. Βρίσκεται στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος επί εβδομάδες, καθώς και των πλούσιων κυβερνήσεων, που καλοπιάνουν την ηγεσία του στη Ντόχα λόγω των ανεξάντλητων κοιτασμάτων φυσικού αερίου που διαθέτει. Επιπλέον, η χώρα διαδραματίζει έναν όλο και πιο σημαντικό ρόλο ως μεσολαβήτρια σε διεθνείς συγκρούσεις, για παράδειγμα μέσω των επαφών του με ριζοσπαστικές ομάδες, όπως η Χαμάς, οι Ταλιμπάν και στο Ιράν. Θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι το εμιράτο στον Περσικό Κόλπο βρισκόταν στο δρόμο της ανόδου σχεδόν από κάθε άποψη. Μέχρις ότου ξεσπάσει το σκάνδαλο διαφθοράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ο ουκρανικός πόλεμος αναβάθμισε τελευταία το Κατάρ

Η προσγείωση ήρθε απότομα. Οι υποψίες στοχεύουν υψηλόβαθμους πολιτικούς της χώρας, πως με ακριβά δώρα, πανάκριβο χαβιάρι και μεγάλα χρηματικά ποσά προσπάθησαν να επηρεάσουν πολιτικές συνειδήσεις και πολιτικές αποφάσεις. Αν και οι κατηγορίες, τις οποίες αρνείται το Κατάρ, δεν έχουν ακόμη επιβεβαιωθεί, μετά τα τόσο αρνητικά δημοσιεύματα γύρω από την παγκόσμια διοργάνωση, για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τους μετανάστες εργάτες, τους ισχυρισμούς για το πώς δόθηκε το Μουντιάλ στη χώρα, η εικόνα της χώρας έχει δεχθεί μεγάλο πλήγμα. Το Κατάρ θέλει να εμφανίζεται ως μια χώρα σύγχρονη, με κλιματιζόμενους ουρανοξύστες εκεί που πριν από 100 χρόνια ζούσαν κυρίως φυλές της ερήμου. Διαθέτει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα φυσικού αερίου στον κόσμο, το λεγόμενο North Field, και γεμίζει τα κρατικά ταμεία κυρίως μέσω μακροχρόνιων συμβάσεων παράδοσης υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) μεταξύ άλλων και στην Ασία. Ο ρωσικός πόλεμος στην Ουκρανία και η παρελκόμενη ενεργειακή κρίση προκάλεσαν απότομη αύξηση της ζήτησης. Αλλά και διεθνώς το Κατάρ, μια χερσόνησος περίπου 4 φορές το μέγεθος του κρατιδίου Ζααρ, κατάφερε να αποκτήσει δυσανάλογα μεγάλη φήμη. Η Ντόχα ήταν εκείνη που μεσολάβησε για την απόσυρση των στρατευμάτων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, αν και με καταστροφική συνέχεια, δεχόμενη προσωρινά 60.000 εκκενωθέντες. Οι ΗΠΑ, που διατηρούν τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση στη χώρα, μετέφεραν την πρεσβεία τους στη Ντόχα, από όπου εκπροσωπούνται στο Αφγανιστάν. 

Κι όταν το 2021 τελείωσε ο αποκλεισμός της χώρας, διάρκειας ενός έτους, από τη Σαουδική Αραβία, το εμιράτο ενίσχυσε τη θέση του και περιφερειακά. Στη διένεξη της Δύσης με το Ιράν, η Ντόχα είναι επίσης σημαντικό σημείο επαφής. Αλλά "τα τελευταία χρόνια οι δημόσιες σχέσεις ήταν ακόμη σε εμβρυακή κατάσταση" υποστηρίζει στο Γερμανικό Ραδιόφωνο ο Γκίντο Στάινμπεργκ, ειδήμων από το Ίδρυμα Επιστήμη και Πολική. "Οι εταιρείες δημοσίων σχέσεων προσλήφθηκαν καθυστερημένα. Εάν η ηγεσία του Κατάρ ή οι διπλωμάτες του πιστεύουν πραγματικά ότι θα μπορούσαν να εξαγοράσουν επιρροή στην Ευρώπη με χρηματικά δώρα, αυτό είναι ένδειξη μεγάλης πολιτικής βλακείας», λέει ο Στάινμπεργκ. „Ίσως απλώς να μην ξέρουν πώς λειτουργεί η πολιτική επιρροή στις Βρυξέλλες». Και στην Ευρώπη; Εκεί, μετά το αρχικό σοκ, απλώνεται κλίμα δυσπιστίας.

Και τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2036;

Ο Γάλλος σοσιαλδημοκράτης Ραφαέλ Γκλιξμάν έγραψε ήδη στο Twitter ότι η εξάρθρωση του δίκτυου διαφθοράς ήταν συντριπτική, "κι αυτό είναι μάλλον μόνο η αρχή...». Η συνολική σχέση της ΕΕ με το Κατάρ αντιμετωπίζεται με καχυποψία και είναι πιθανό να τεθεί σε δοκιμασία. Για παράδειγμα, οι πολυάριθμες συναντήσεις του Αντιπροέδρου της Κομισιόν Μαργαρίτη Σχοινά.Ο Έλληνας Επίτροπος είναι υπεύθυνος για τον αθλητισμό μεταξύ άλλων, και πρόσφατα είχε τακτικές συναντήσεις με κυβερνητικούς αξιωματούχους του Κατάρ με αυτήν την ιδιότητα επαινώντας τις μεταρρυθμίσεις και την πρόοδο της χώρας, για παράδειγμα στα εργασιακά δικαιώματα. Υπό το φως τέτοιων «επαινετικών ύμνων», ο επικεφαλής της γαλλικής κοινοβουλευτικής ομάδας της Αριστεράς ζήτησε να επανεξεταστούν οι δεσμοί μεταξύ Κατάρ και μελών άλλων θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Ο ίδιος ο Σχοινάς λέει ότι όλες οι επαφές του ήταν πλήρως συμφωνημένες με την Κομισιόν, "δεν αυτοσχεδιάζουμε, δεν επινοούμε θέσεις". Για πιθανά δώρα; "Ό,τι πήρα ήταν μια μπάλα και σουβενίρ του Μουντιάλ, και ένα κουτί πραλίνες, που έδωσα στον οδηγό μου".

Σημαντικές συμφωνίες για το φυσικό αέριο με το Κατάρ σίγουρα δεν θα ανατραπούν, επειδή η χώρα «μπορεί να είχε δωροδοκήσει κάποιους σκοτεινούς πολιτικούς στις Βρυξέλλες», λέει ο Στάινμπεργκ. Ο υπουργός Οικονομικών Ρόμπερτ Χάμπεκ από το κόμμα των Πρασίνων, έκανε παρόμοια δήλωση το βράδυ της περασμένης Τρίτης, λέγοντας ότι η φερόμενη δωροδοκία πολιτικών της ΕΕ και το θέμα των αγορών φυσικού αερίου είναι «δύο διακριτά πράγματα». Και εξήγησε στους δημοσιογράφους που τον ρώτησαν ότι "η διαφθορά είναι ποινικό αδίκημα και το εμπόριο με άλλες χώρες πρέπει πάντα να σταθμίζεται έναντι των ηθικών συνεπειών, παράλληλα όμως πρέπει να εξασφαλιστεί η τροφοδότηση. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση η Γερμανία έχει συμφέρον να αντισταθμίσει την απώλεια φυσικού αερίου, και νομίζω ότι αυτό είναι διακριτό".

Αλλά και στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου παρά την έντονη κριτική θα επικρατήσουν μακροπρόθεσμα τα οφέλη για την οικονομία και την εικόνα της χώρας, για παράδειγμα στον τουρισμό κι άλλα μεγάλα έργα στο μέλλον, υποστηρίζει ο Ρόμπερτ Μογκιελνίκι, από την δεξαμενή σκέψης AGSIW. Αναφέρεται σε δημοσιεύματα ότι η χώρα σχεδιάζει ήδη να θέσει υποψηφιότητα για να φιλοξενήσει του Ολυμπιακούς Αγώνες το 2036, αν και είναι ακόμη κάπως νωρίς. Πάντως ο πρόεδρος της Ολυμπιακής Επιτροπής Τόμας Μπαχ ακύρωσε το ταξίδι στον τελικό, επειδή μολύνθηκε με κορωνοϊό. Ωστόσο, δεν αποκλείεται η φιλοξενούσα χώρα να είχε ήδη εκδηλώσει κατά την επίσκεψη του Μπαχ στο εναρκτήριο παιχνίδι το σταθερό ενδιαφέρον να φέρει τους καλοκαιρινούς αγώνες και στη Ντόχα. Αν και η προσπάθεια απέτυχε, η ανάθεση του Μουντιάλ ωστόσο τροφοδοτεί φιλοδοξίες. "Δείξαμε τη θέληση και το κίνητρό μας, νομίζω ότι είναι προφανές", δήλωσε ο λεγόμενος "εμίρης του Μουντιάλ", ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Κυπέλλου Χασάν αλ Θαουάντι.

Ειρήνη Αναστασοπούλου/Spiegel/dpa