Κι αν μείνει καγκελάριος η Μέρκελ;

Κανείς δεν βιάζεται σε αυτή τη διαπραγμάτευση. Αν και είθισται ο νικητής των εκλογών να καλεί τα μικρότερα κόμματα σε διαβουλεύσεις, αυτή τη φορά οι Πράσινοι και οι Φιλελεύθεροι (FDP) θέλησαν πρώτα να μιλήσουν μεταξύ τους και μετά να ανταποκριθούν στην πρόσκληση του σοσιαλδημοκράτη Όλαφ Σολτς. Όμως δεν αποκλείουν ούτε μία συμμαχία με τους Χριστιανοδημοκράτες (CDU). Ίσως γι αυτό ο ηττημένος των εκλογών Άρμιν Λάσετ πήρε προσωρινή «παράταση» στην ηγεσία του CDU, πείθοντας τους επικριτές του ότι ακόμη υπάρχoυν πιθανότητες να σχηματίσει κυβέρνηση.

Όλα αυτά παίρνουν χρόνο και, προς το παρόν, καγκελάριος παραμένει η Άνγκελα Μέρκελ. Αλλά για πόσο ακόμη μπορεί να παραμείνει στο αξίωμά της; Ο μόνος χρονικός περιορισμός που προβλέπεται στο γερμανικό Σύνταγμα είναι ότι η νέα Βουλή θα πρέπει να συγκληθεί σε Σώμα το αργότερο τριάντα ημέρες μετά τις εκλογές. Πράγματι, η σύγκληση της Βουλής προγραμματίζεται για τις 26 Οκτωβρίου, σύμφωνα με δημοσιεύματα γερμανικών ΜΜΕ. Την ημέρα εκείνη ολοκληρώνεται η θητεία της καγκελαρίου.

Μέρκελ μέχρι 19 Δεκεμβρίου;

Ωστόσο, εάν το ζητήσει ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Γερμανίας, η Άνγκελα Μέρκελ μπορεί να παραμείνει στη θέση της για ένα επιπλέον μεταβατικό διάστημα ως επικεφαλής «υπηρεσιακής κυβέρνησης», μέχρι να ορκιστεί η νέα κυβέρνηση που θα πρκύψει από τις μετεκλογικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των κομμάτων. Για τη διαδικασία αυτή δεν προβλέπεται συγκεκριμένη προθεσμία. Θεωρητικά τα κόμματα μπορούν να διαπραγματεύονται εις το διηνεκές, μέχρι να καταλήξουν σε συμφωνία. Η τελευταία διαπραγμάτευση του 2017, που διήρκεσε 171 ημέρες μετά την κάλπη, αποτελεί ρεκόρ και οφείλεται σε μία απρόβλεπτη ανατροπή: Ενώ αρχικά το επικρατέστερο σενάριο ήταν μία κυβέρνηση με τη συμμετοχή Χριστιανοδημοκρατών (CDU), Πρασίνων και FDP, τα δεδομένα άλλαξαν όταν ο αρχηγός των Φιλελευθέρων αποχώρησε αιφνιδιαστικά από τη διαπραγμάτευση, εκτιμώντας ίσως ότι η Άνγκελα Μέρκελ θα σπεύσει να τον επαναφέρει με μία καλύτερη προσφορά. Αλλά αυτό δεν συνέβη. Απλώς η καγκελάριος προσέγγισε τον επόμενο διαθέσιμο εταίρο, δηλαδή τους Σοσιαλδημοκράτες, ξεκινώντας τη διαπραγμάτευση από την αρχή.

Εάν συμβεί τώρα κάτι παρόμοιο, η Άνγκελα Μέρκελ θα καταρρίψει το ιστορικό ρεκόρ παραμονής στην εξουσία, που σήμερα κατέχει ο Χέλμουτ Κολ. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να παραμείνει στην καγκελαρία τουλάχιστον μέχρι τις 19 Δεκεμβρίου. Σήμερα έχει ήδη συμπληρώσει 5.791 ημέρες, ενώ ο Κολ είχε καταγράψει συνολικά 5.870 ημέρες. Αλλά και ο μετεκλογικός μαραθώνιος του 2013 θα ήταν αρκετός για να καταρριφθεί το ρεκόρ του Χέλμουτ Κολ. Τη χρονιά εκείνη οι Χριστιανοδημοκράτες της Μέρκελ και οι Σοσιαλδημοκράτες χρειάστηκαν 86 ημέρες για να επισφραγίσουν τον «μεγάλο συνασπισμό». Σημειώνεται ότι και ο σοσιαλδημοκράτης Χέλμουτ Σμιτ, το μακρινό 1976, είχε χρειαστεί 74 ημέρες για να καταλήξει σε συμφωνία με τους Φιλελεύθερους.    

Περιορισμένες, αλλά ουσιαστικές εξουσίες

Εάν χρειαστεί να παραμείνει στην εξουσία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, η Άνγκελα Μέρκελ θα ενεργεί ως «υπηρεσιακή» καγκελάριος. Αυτό συνεπάγεται κάποιους περιορισμούς, για παράδειγμα δεν θα μπορει να ορίζει ή να απομακρύνει υπουργούς. Κατά τα άλλα ωστόσο, ακόμη και μία υπηρεσιακή κυβέρνηση διαθέτει σοβαρές αρμοδιότητες στη Γερμανία. Μπορεί να ψηφίζει τον κρατικό προϋπολογισμό της επόμενης χρονιάς ή να χειρίζεται μία διεθνοπολιτική κρίση. Αναλυτές εκτιμούν, για παράδειγμα, ότι εάν προέκυπτε σήμερα μία κατάσταση έκτακτης ανάγκης όπως η ταχεία αποχώρηση των στρατευμάτων από το Αφγανιστάν και ο απεγκλωβισμός των αμάχων, μία «μεταβατική κυβέρνηση» θα μπορούσε να την χειριστεί, χωρίς να υπάρχει συνταγματικό κώλυμα.

«Ποτέ δεν ξέρεις τι προκύπτει...»

Η ίδια η Άνγκελα Μέρκελ συνεχάρη τον Όλαφ Σολτς «για την εκλογική επιτυχία του», αλλά αποφεύγει κάθε ανάμειξη στις μετεκλογικές ζημώσεις. Την Τετάρτη οι δημοσιογράφοι ρώτησαν τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Στέφεν Ζάιμπερτ τι θα κάνει η ίδια η καγκελάριος μετά τις τελευταίες εξελίξεις. Εκείνος απάντησε ότι μέχρι την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις, στις οποίες καλείται να ανταποκριθεί η παλαιά κυβέρνηση, όπως ο συντονισμός της βοήθειας για τους πλημμυροπαθείς και η καταπολέμηση της πανδημίας. Επιπλέον, ανέφερε, «η καγκελάριος θα συνεχίσει να καλλιεργεί τις διεθνείς σχέσεις, ταξιδεύοντας στο εξωτερικό και συναντώντας ξένους ηγέτες». Από κει και πέρα, δήλωσε με νόημα ο Στέφεν Ζάιμπερτ «ποτέ δεν ξέρει κανείς, τι άλλο μπορεί να προκύψει...»

Γιάννης Παπαδημητρίου (N-TV, DPA)