Κύπρος: Αντιμεταναστευτικός οίστρος με αφορμή την πανδημία

Η κριτική που δέχεται η κυβέρνηση αφορά κυρίως δύο επεισόδια, τα οποία θέτουν ερωτηματικά για τη διάθεση της κυπριακής κυβέρνησης να λάβει υπόψη τις διεθνείς υποχρεώσεις της Κύπρου έναντι των προσφύγων. Το πρώτο σημειώθηκε στις αρχές Μαρτίου, όταν για πρώτη φορά στην Κύπρο απωθήθηκε πλοιάριο με πρόσφυγες και το δεύτερο όταν μετά την άρση των περιορισμών διακίνησης λόγω του κορωνοϊού η κυβέρνηση αποφάσισε να παρατείνει το lockdown για πρόσφυγες σε κέντρο κράτησης λόγω ψώρας.

Αρχή με απώθηση προσφύγων

Η έκτακτη συνθήκη που επέβαλε η πανδημία του κορωνοϊού λειτούργησε από την αρχή ως πρόσχημα για εφαρμογή αντιμεταναστευτικών πολιτικών στην Κύπρο. Συγκεκριμένα στις 20 Μαρτίου, οπότε η Κύπρος έκλεισε τις πύλες εισόδου, πλοιάριο με 175 πρόσφυγες από τη Συρία εντοπίστηκε να πλέει στα ανοικτά του κόλπου της Αμμοχώστου. Μεταξύ των προσφύγων βρίσκονταν 30 γυναίκες αλλά και 69 παιδιά, εκ των οποίων πολλά ασυνόδευτα, που έφταναν στην Κύπρο για να επανενωθούν με μέλη της οικογένειάς τους που βρίσκονται ήδη εγκατεστημένα στο νησί. Οι κυπριακές αρχές επικαλούμενες τότε το κλείσιμο των συνόρων λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, και παρά την έκκληση της Ύπατης Αρμοστείας για τους πρόσφυγες προς τα κράτη-μέλη να προστατευθούν οι πρόσφυγες και να τους επιτρέπεται η πρόσβαση στην επικράτειά τους, εφάρμοσαν για πρώτη φορά πολιτική απώθησης προσφύγων.

Μετά από μία νύχτα στη θάλασσα, οι πρόσφυγες διασώθηκαν τελικά από τις τουρκοκυπριακές «αρχές» και οδηγήθηκαν σε κλειστό αθλητικό κέντρο όπου υποβλήθηκαν σε ιατρικές εξετάσεις. Αυτό που ακολούθησε ήταν μια πρωτοφανής κινητοποίηση τουρκοκυπριακών εθελοντικών ομάδων, αφού μέσα σε λίγες ώρες έφτασαν στο αθλητικό κέντρο ρουχισμός, φάρμακα και παιδικές πάνες. Ακολούθως οι πρόσφυγες μεταφέρθηκαν σε συγκρότημα διαμερισμάτων για περίοδο καραντίνας 14 ημερών ενώ ταυτόχρονα εκκίνησαν οι διαδικασίες για επανεισδοχή τους στην Τουρκία. Πλέον 100 από τους 175 πρόσφυγες έχουν επιστραφεί στην Τουρκία ενώ το κατά πόσον θα τους παραχωρηθεί το καθεστώς προσωρινής προστασίας ή αν θα επιστραφούν στην Συρία, παραμένει άγνωστο. 

Εγκλεισμός προσφύγων λόγω… ψώρας

Κορυφαία στιγμή της νέας μεταναστευτικής πολιτικής της Κυπριακής Δημοκρατίας αποτέλεσε η 19η Μαΐου, ημερομηνία κατά την οποία το Υπουργικό Συμβούλιο της χώρας κήρυξε ως επικίνδυνη μολυσματική ασθένεια την ψώρα, επικαλούμενο τον περί Λοιμοκάθαρσης νόμο. Πρόκειται για τον ίδιο νόμο, στον οποίο η κυπριακή κυβέρνηση στηρίχθηκε δύο μήνες προηγουμένως για την έκδοση έκτακτων απαγορευτικών και περιοριστικών διαταγμάτων για διαχείριση της πανδημίας και επιβολή καραντίνας. Το «ξεχείλωμα» του εν λόγω νόμου και η συμπερίληψη μολυσματικής ασθένειας που δεν σχετίζεται με τον κορωνοϊό και ούτε απειλεί ζωές όπως η ψώρα, επέτρεψε στην κυβέρνηση να κηρύξει ως «μολυσμένη περιοχή» το κέντρο φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών Πουρνάρα (που αποτελεί Κέντρο Πρώτης Υποδοχής, με ανώτατο χρόνο διαμονής τις 72 ώρες), επιβάλλοντας τον εγκλεισμό 750 περίπου προσφύγων μέχρι και σήμερα.

Η καταστρατήγηση των κανονισμών που διέπουν το κέντρο φιλοξενίας προσφύγων με πρόσχημα την ψώρα, σε συνάρτηση με τις κακές συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων και μεταναστών που κρατούνται έγκλειστοι για μήνες με σοβαρές ελλείψεις σε είδη πρώτης ανάγκης, είχαν ως αποτέλεσμα την πραγματοποίηση εκδήλωσης συμπαράστασης από οργανώσεις με αίτημα την άρση του επιβληθέντος καθεστώτος εγκλεισμού. Η ειρηνική εκδήλωση διαμαρτυρίας προκάλεσε την ανοίκεια αντίδραση του Υπουργού Εσωτερικών Νίκου Νουρή, ο οποίος με ανακοίνωση διεμήνυσε ότι η κυβέρνηση δεν θα επιτρέψει να συνεχιστούν φαινόμενα αναρχίας στη χώρα, χαρακτηρίζοντας υποκινούμενους τους διαδηλωτές.

Πάντως, ο εγκλεισμός των προσφύγων στο κέντρο φιλοξενίας με επίκληση την ψώρα, επέφερε και την αντίδραση κομμάτων της αντιπολίτευσης, με το ΑΚΕΛ να αμφισβητεί εμμέσως τη συσχέτιση της ψώρας με τον περιορισμό των προσφύγων, επικαλούμενο πληροφόρηση για μόλις τέσσερα κρούσματα ψώρας εντός του κέντρου υποδοχής. Σχολιάζοντας δε τις δηλώσεις του υπουργού Εσωτερικών, το ΑΚΕΛ σημείωσε πως ο χαρακτηρισμός μιας εκδήλωσης διαμαρτυρίας ως φαινομένου αναρχίας, αποτελεί επικίνδυνο προηγούμενο για τη Δημοκρατία. Από την πλευρά του, το Κίνημα Οικολόγων κατηγόρησε την κυβέρνηση για ρατσιστικές πρακτικές καταγγέλλοντας την «απώθηση σκαφών με παιδιά και γυναίκες και την φυλάκιση εκατοντάδων ανθρώπων με τη δικαιολογία της ψώρας».

Ένας νέος Σαλβίνι;

Η επίθεση που εξαπέλυσε ο υπουργός Εσωτερικών εναντίον ΜΚΟ και διαδηλωτών καθώς και η απόφασή του να διατηρήσει την καραντίνα μόνο για τους πρόσφυγες με πρόσχημα την ψώρα, τον κατέστησαν κεντρικό πρόσωπο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου ο κ. Νουρής περιγράφεται ως ο Ματέο Σαλβίνι της Κύπρου. Ο κ. Νουρής βρέθηκε στο επίκεντρο της κριτικής από τις πρώτες μέρες εφαρμογής των περιοριστικών μέτρων ελέω κορωνοϊού, αφού υποστήριξε δημοσίως ότι η αστυνομία θα έχει την δυνατότητα να πραγματοποιεί ελέγχους σε οικίες για να διαπιστώνει κατά πόσον εφαρμόζονται τα κυβερνητικά διατάγματα. Ερωτηθείς από δημοσιογράφο αν μία τέτοια πρακτική είναι εντός της νομιμότητας, ο υπουργός απάντησε λέγοντας ότι αυτό «θα το δείξει ο χρόνος». Οι αμφιλεγόμενες πρακτικές του υπουργού Εσωτερικών της Κύπρου συνεχίστηκαν και μετά το τέλος της καραντίνας αφού με νέες δηλώσεις του, «έδειξε» συγκεκριμένο κέντρο κράτησης άτυπων μεταναστών ως χώρο «φιλοξενίας» προσώπων ύποπτων για σχέσεις με το Ισλαμικό Κράτος και την Αλ Κάιντα, γεγονός που αναζωπύρωσε τις ακροδεξιές αιτιάσεις περί σχέσεων του προσφυγικού κόσμου με την τρομοκρατία.

Στις δηλώσεις αυτές προστέθηκε εξαγγελία μέτρων για επανεγκατάσταση Σύρων προσφύγων που διαμένουν σε χωριό της επαρχίας Πάφου αλλά και η ανάδειξη του ζητήματος των λεγόμενων “εικονικών γάμων” και της εγγραφής σε κολλέγια τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, προς εξασφάλιση άδειας παραμονής ως μείζονος προβλήματος για τον τόπο. Εξάλλου, μόλις προχθές, ο κ. Νουρής σε συνέντευξή του στο κρατικό κανάλι εξαπέλυσε νέα πυρά εναντίον όλων όσοι εκφράζουν διαφωνία με τις πρακτικές και την ρητορική του, διερωτώμενος αν ανησυχούν για το μέλλον της πατρίδας. Στο στόχαστρο του Υπουργού Εσωτερικών βρέθηκαν και όσοι στέκονται αλληλέγγυοι στους πρόσφυγες όπως Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις αλλά και ομάδες πολιτών και οργανωμένα σύνολα. Ενδεικτικά, στη συνέντευξη που παραχώρησε στο ΡΙΚ, ο κ. Νουρής καταφέρθηκε εναντίον Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων αλλά και δικηγόρων που προασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα προσφύγων και μεταναστών, κατηγορώντας τους ανοιχτά ότι εκμεταλλεύονται το μεταναστευτικό για να πλουτίσουν, χωρίς όμως να προσκομίσει οποιαδήποτε στοιχεία για να τεκμηριώσει τον ισχυρισμό του.

Πάντως ο ίδιος ο Υπουργός υπεραμυνόμενος των χειρισμών του τονίζει ότι η Κύπρος «δεν μπορεί να αντέξει άλλο μεταναστευτικό βάρος αφού οι πρόσφυγες έφθασαν αισίως το 3,8 % του πληθυσμού της χώρας». Προαναγγέλλοντας επιπρόσθετες νομοθετικές αλλαγές ο κ. Νουρής εξέφρασε την ελπίδα πριν την καλοκαιρινή περίοδο να του δοθούν τα εφόδια για «ολιστική αντιμετώπιση του μεταναστευτικού». Η επιχειρηματολογία του Υπουργού ωστόσο δεν πείθει ομάδες πολιτών οι οποίες διοργανώνουν μαζική πορεία την Κυριακή προς το Υπουργείο Εσωτερικών.

Λουκιανός Λυρίτσας, Λευκωσία