Κύπρος: Πιο κοντά τα σενάρια διχοτόμησης

«Λύση δικοινοτικής-διζωνικής ομοσπονδίας με βάση τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών» είναι η πάγια αφετηρία σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση με στόχο την επίλυση του Κυπριακού. Αυτά προσυπογράφουν μέχρι σήμερα κάθε πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, κάθε ηγέτης της τουρκοκυπριακής κοινότητας. O τελευταίος γύρος συνομιλιών ανάμεσα στον Νίκο Αναστασιάδη και τον Μουσταφά Ακιντζί στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας το 2017 δεν απέδωσε τα αναμενόμενα. Η εκλογική ήττα του μετριοπαθούς Ακιντζί, που εμμένει στην ιδιαίτερη ταυτότητα των Τουρκοκυπρίων, από τον Ερσίν Τατάρ, που φαίνεται να ταυτίζεται πλήρως με τις επιδιώξεις της Άγκυρας, αλλάζει την ατζέντα και μάλιστα σε μία εποχή που επίκειται πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών για νέο γύρο διαπραγματεύσεων. Εντείνεται η απειλή της διχοτόμησης για την Κύπρο;

Ο Λευτέρης Χριστοφόρου, ευρωβουλευτής του κυβερνώντος κόμματος Δημοκρατικός Συναγερμός (ΔΗΣΥ), επισημαίνει ότι ο Τατάρ είναι γνωστός για τις ακραίες θέσεις του και ότι «ήδη από την επόμενη μέρα των εκλογών μίλησε για δύο λαούς και δύο κράτη, έννοιες στις οποίες δεν μας συνήθιζε ο προηγούμενος ηγέτης της τουρκοκυπριακής πλευράς». Είναι διαφορετικό να συνομιλείς για το Κυπριακό με αυτούς που έχουν αντίληψη Ακιντζί και με εκείνους που έχουν αντίληψη Τατάρ, λέει ο Λευτέρης Χριστοφόρου στην Deutsche Welle, για να προσθέσει όμως ότι «σε κάθε περίπτωση η λύση εξαρτάται από τις επιταγές της Άγκυρας, άρα αυτός που θα πρέπει να πιεστεί από την ΕΕ και τη διεθνή κοινότητα είναι η Άγκυρα». Στο ίδιο μήκος κύματος ο ανεξάρτητος ευρωβουλευτής της ευρωσοσιαλιστικής ομάδας Δημήτρης Παπαδάκης, μιλώντας στην Deutsche Welle, εκτιμά ότι «θα δούμε μία πιο σκληρή γραμμή από πλευράς του εκπροσώπου των Τουρκοκυπρίων», αλλά και «σκληρές αντιπαραθέσεις για τον διαμοιρασμό των πάντων, κάτι που δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό από τη δική μας πλευρά».

Ευθύνες για την ελληνοκυπριακή πλευρά;

«Ταύτιση απόψεων» του Τατάρ με την Τουρκία βλέπει και ο Νιαζί Κιζιλγιουρέκ, Τουρκοκύπριος ευρωβουλευτής με το αριστερό κόμμα ΑΚΕΛ, και υπενθυμίζει ότι ο νέος ηγέτης των Τουρκοκυπρίων μιλούσε για «λύση δύο κρατών». Ο ίδιος πιστεύει ότι μέσα στον Νοέμβριο μπορεί να υπάρξει κινητικότητα μετά από πρωτοβουλια του Γ.Γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, με την Τουρκία να επιχειρεί «πακετοποίηση» άλλων θεμάτων γύρω από το Κυπριακό ώστε να αποκομίσει οφέλη, για παράδειγμα στο ζήτημα της Τελωνειακής Ένωσης με την ΕΕ ή στην εκμετάλλευση φυσικού αερίου. Λέει όμως και κάτι άλλο ο Νιαζί Κιζιλγιουρέκ: ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά «έχασε μία μεγάλη ευκαιρία» την περίοδο που ήταν ηγέτης των Τουρκοκυπρίων ο μετριοπαθής Μουσταφά Ακιντζί. «Είναι πολύ λυπηρό να δει κανείς την ελληνοκυπριακή πλευρά να μην κάνει ελάχιστη κίνηση μετά το Κραν Μοντανά, τρία χρόνια πέρασαν χωρίς μία πρωτοβουλία για την επίλυση του Κυπριακού αξιοποιώντας την παρουσία του Ακιντζί» δηλώνει στην Deutsche Welle ο ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ, για να θέσει ευθέως το ερώτημα: «Μήπως και η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν ενδιαφέρεται πια για ομοσπονδιακή λύση; Μήπως θέλει να απαλλαγεί από την ομοσπονδιακή λύση; Ξεκάθαρα λέω ότι η πολιτική του (προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας) Νίκου Αναστασιάδη τα τελευταία χρόνια ενδυνάμωσε πολύ τους αποσχιστικούς Τουρκοκύπριους και όχι τις δυνάμεις που πιστεύουν στην ομοσπονδιακή λύση».

Έχασε πράγματι ευκαιρίες η ελληνοκυπριακή πλευρά στη διάρκεια της θητείας Ακιντζί; Ο Λευτέρης Χριστοφόρου έχει διαφορετική άποψη: «Ο Ακιντζί στο Κραν Μοντανά έπαιξε διακοσμητικό ρόλο, δηλαδή δεν αφέθηκε να παίξει ρόλο και φάνηκε για μία ακόμη φορά ότι η Τουρκία έκανε κουμάντο», λέει ο ευρωβουλευτής του ΔΗΣΥ. «Ο (Τούρκος υπουργός Εξωτερικών) Τσαβούσογλου επέμενε ότι θα παραμείνουν τα κατοχικά στρατεύματα, έλεγε να ξυπνήσουν οι Ελληνοκύπριοι από το όνειρο ότι θα φύγουν τα κατοχικά στρατεύματα, άρα φάνηκε ότι η Τουρκία ήταν εκείνη που οδήγησε τα πράγματα σε αδιέξοδο». Αλλά και ο Δημήτρης Παπαδάκης, μέλος της σοσιαλιστικής ευρω-ομάδας, πιστεύει ότι «όσο κι αν ήθελε ο Ακιντζί να το πάει μέχρι τέλους, αν δεν συναινούσε η Τουρκία, δεν θα γινόταν τίποτα. Κι αν τώρα κέρδιζε ο Ακιντζί θα υπήρχε μία ευφορία, αλλά αυτή θα προσέκρουε στις πραγματικότητες». Σε κάθε περίπτωση όλοι συμφωνούν ότι ελληνοκυπριακή πλευρά δεν πρέπει να αρνηθεί τον διάλογο, ούτε με τον νέο ηγέτη των Τουρκοκυπρίων Ερσίν Τατάρ. Αλλά τι γίνεται αν ο Τατάρ- όπως είναι πολύ πιθανό- δηλώσει ότι δεν αναγνωρίζει «κεκτημένο» στο Κυπριακό και επιμείνει σε διαπραγμάτευση από άλλη αφετηρία, εμπλουτισμένη με αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «νέες ιδέες» περί συνομοσπονδίας; «Τότε θα απαντήσει ο Γενικός Γραμματέας» λέει ο Λευτέρης Χριστοφόρου. «Εκεί είναι που περιμένουμε από τον Γενικό Γραμματέα να προασπίσει τις αρχές και τις θέσεις του ΟΗΕ, τις οποίες εμείς ούτως ή άλλως υιοθετούμε, να επισημάνει ότι η άλλη πλευρά είναι εκτός πλαισίου».

Κίνδυνος ισλαμοποίησης στην Κύπρο

Η εκλογή Τατάρ ενδέχεται να προωθήσει και τις επιδιώξεις τις Άγκυρας για πιο έντονη «ισλαμοποίηση» στα Κατεχόμενα. Υπάρχει το παράδειγμα της Βοσνίας, όπου τα τελευταία χρόνια έχουν ανεγερθεί δεκάδες τζαμιά με χρηματοδότηση από την Τουρκία και άλλες μουσουλμανικές χώρες. Για τον Δημήτρη Παπαδάκη «η πιθανότητα αυτή είναι ορατή, αν και δεν είναι κάτι καινούριο, απλά θα ενταθεί. Έχει ήδη χτιστεί ένα τεράστιο τζαμί στην κατεχόμενη Λευκωσία που δεν εκφράζει τις πεποιθήσεις των Τουρκοκυπρίων, οι οποίοι δεν είναι βαθιά θρησκευόμενοι...»

Από την πλευρά του ο Νιαζί Κιζιλγκιουρέκ εκτιμά ότι «προσπάθειες σε αυτή την κατεύθυνση δεν θα αποδώσουν, γιατί υπάρχει ένα πολιτιστικό κεφάλαιο των Τουρκοκυπρίων που αντιστέκεται σε αυτό. Μπορεί όμως να συμβεί κάτι άλλο: ενίσχυση των εποίκων. Είδαμε ότι στις εκλογές ο Τατάρ εξασφάλισε τη νίκη του εις βάρος του Ακιντζί με την ψήφο των εποίκων, όχι των Τουρκοκυπρίων. Και βεβαίως αναμένω να αυξηθεί η πολιτογράφηση, να υπάρχουν περισσότεροι έποικοι με δικαίωμα ψήφου και αυτό θα χειροτερέψει την πολιτική κατάσταση εις βάρος των Τουρκοκυπρίων. Αυτός είναι ο πραγματικός κίνδυνος...»

Γιάννης Παπαδημητρίου