Μ. Βρετανία: Aπελάσεις προσφύγων στη Ρουάντα;

Όταν πρόκειται για το προσφυγικό, ο 91χρονος λόρδος Νταμπς φαίνεται οργισμένος. Το σχέδιο της βρετανικής κυβέρνησης να στείλει πρόσφυγες στη Ρουάντα θεωρεί πως είναι «επαίσχυντο», πως αμαυρώνει τη φήμη της Μεγάλης Βρετανίας. Ο Άλφρεντ Νταμπς ξέρει πώς είναι να εγκαταλείπεις την οικογένεια και την πατρίδα σου – στα έξι του χρόνια ο Νταμπς έφυγε από την Πράγα για το Λονδίνο στα πλαίσια της επιχείρησης Kindertransport, προκειμένου να ξεφύγει από το Ολοκαύτωμα. Σήμερα βρίσκεται στη Βουλή των Λόρδων ως μέλος του Εργατικού Κόμματος – και τάσσεται στο πλευρό των προσφύγων.

Μέχρι τώρα οι λόρδοι δεν έχουν εγκρίνει το «σχέδιο Ρουάντα», εκτιμώντας μεταξύ άλλων πως παραβιάζει το διεθνές δίκαιο. Ωστόσο ο Νταμπς θεωρεί πως στο τέλος θα υποχωρήσουν – εξάλλου, οι Συντηρητικοί έχουν την πλειοψηφία και στη Βουλή των Λόρδων. Και την ίδια στιγμή το μαχητικό πνεύμα των – κυρίως πιο ηλικιωμένων – λόρδων εξασθενεί.

Οι Συντηρητικοί επιδιώκουν τη θέσπιση του νόμου εδώ και χρόνια

Ο πρωθυπουργός Σούνακ έχει θέσει ως προτεραιότητα το «να σταματήσουν τα σκάφη». Περίπου 30.000 πρόσφυγες διέσχισαν τη Μάγχη κατά το περασμένο έτος – και τόσο αυτοί όσο και όλοι οι υπόλοιποι πρόσφυγες που έφτασαν «παράτυπα» στη χώρα από τις αρχές του 2022, θα μπορούσαν σύντομα να σταλούν στη Ρουάντα. Η εξέταση της αίτησης ασύλου τους θα λάβει χώρα εκεί, αντί για τη Μεγάλη Βρετανία.

Πριν από δύο χρόνια ο Μπόρις Τζόνσον έγινε ο πρώτος πρωθυπουργός που ναύλωσε αεροσκάφος για να μεταφέρει μία μικρή ομάδα προσφύγων στο Κιγκάλι – παρά τις έντονες αντιδράσεις πολλών ανθρωπιστικών οργανώσεων. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ήταν αυτό που τελευταία στιγμή ματαίωσε τα σχέδια του Τζόνσον. Αν και οι Βρετανοί έχουν δώσει 140 εκατομμύρια λίρες στη Ρουάντα, ούτε ένας πρόσφυγας δεν έχει πατήσει μέχρι στιγμής το έδαφος της αφρικανικής χώρας. Το βρετανικό Ανώτατο Δικαστήριο είχε επίσης διαπιστώσει πως το σχέδιο Ρουάντα αντιτίθεται στις προβλέψεις του διεθνούς δικαίου, καθώς το αφρικανικό κράτος δεν θεωρείται ασφαλής τρίτη χώρα. Τώρα η κυβέρνηση υπέγραψε μία νέα συμφωνία με τη Ρουάντα, βάσει της οποίας η τελευταία δεσμεύεται να μην απελάσει κανέναν πίσω στη χώρα καταγωγής του.

Ο πρωθυπουργός Σούνακ ισχυρίζεται πως η φιλοξενία προσφύγων σε βρετανικά ξενοδοχεία κοστίζει καθημερινά 6 εκατομμύρια λίρες και ευελπιστεί πως το σχέδιο για απελάσεις προς τη Ρουάντα θα λειτουργήσει αποτρεπτικά. Ο δε λόρδος Σαρπ προειδοποιεί τη Βουλή των Λόρδων πως, εάν η νομοθεσία δεν εγκριθεί, πρόκειται να χάσουν τη ζωή τους ακόμη περισσότεροι άνθρωποι κατά το επικίνδυνο ταξίδι τους. Οι λόρδοι δεν πρέπει να αντιτίθενται στη «βούληση του λαού», είπε ο Ρίσι Σούνακ, ο οποίος αποσκοπεί μέσω της αυστηροποίησης της πολιτικής ασύλου στο να προσελκύσει περισσότερους ψηφοφόρους.

Πώς θα λειτουργήσει αποτρεπτικά ο νέος νόμος;

Σχετικά με το πώς και κατά πόσο θα καταφέρει αυτός ο νόμος να αποτρέψει τους πρόσφυγες από το να ταξιδέψουν στη Μεγάλη Βρετανία, υπάρχουν διάφορες απόψεις. Η Ζακλίν ΜακΚένζι είναι δικηγόρος στο Λονδίνο με ειδίκευση στα ανθρώπινα δικαιώματα και μεταξύ άλλων εκπροσωπεί και έναν Ιρακινό, ο οποίος πριν την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου επρόκειτο να απελαθεί στη Ρουάντα – έφτασε να περιμένει με χειροπέδες στο λεωφορείο, βλέποντας στον ορίζοντα το αεροπλάνο. Η εμπειρία του αυτή ήταν ιδιαίτερα τραυματική. Εν τέλει μπόρεσε να αποδείξει πως ήταν θύμα εμπορίας ανθρώπων και πλέον δικαιούται να παραμείνει στη Μεγάλη Βρετανία. Η ΜακΚένζι δεν θεωρεί πως ο νόμος θα λειτουργήσει αποτρεπτικά: «Μιλάμε εδώ και χρόνια για το σχέδιο Ρουάντα και οι άνθρωποι εξακολουθούν να έρχονται».

Ο Νικολάει Πόσνερ δεν είναι πάντως τόσο βέβαιος. Ο Πόσνερ εργάζεται στη γαλλική οργάνωση για τους πρόσφυγες Utopia 56 και βρίσκεται πολλές φορές στο Καλαί, την πόλη-λιμάνι στη βόρεια Γαλλία απ' όπου πολλοί μετανάστες ξεκινούν το επικίνδυνο ταξίδι τους. Όταν πριν από μία διετία έγινε γνωστό το σχέδιο Ρουάντα, ο αριθμός όσων αποφάσιζαν να διασχίσουν τη Μάγχη μειώθηκε, «έως ότου οι διακινητές μείωσαν το κόστος ταξιδιού». Κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε να συμβεί και τώρα. Ο Πόσνερ, όπως και πολλοί άλλοι εργαζόμενοι στις οργανώσεις για τους πρόσφυγες, τάσσεται υπέρ της διαμόρφωσης ασφαλέστερων και νόμιμων διαδρομών για τους πρόσφυγες.

Πολλοί απ' όσους τολμούν να κάνουν το επικίνδυνο ταξίδι από τη Γαλλία στις νότιες ακτές της Αγγλίας έχουν οικογένεια στη Μεγάλη Βρετανία. Και οι περισσότεροι έχουν αξιώσεις για άσυλο: Προέρχονται από χώρες όπου υπάρχει πόλεμος ή γίνονται διώξει - από το Ιράν, το Ιράκ, το Αφγανιστάν.  Γι' αυτό και στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων οι αιτούντες έλαβαν τελικά άσυλο.

Ακόμη κι αν ο νόμος εγκριθεί μέσα στις επόμενες ημέρες, παραμένει αβέβαιο το πότε θα ξεκινήσουν οι πρώτες πτήσεις προς τη Ρουάντα. Οι ενώσεις δημοσίων υπαλλήλων ζητούν επιπλέον περαιτέρω εξηγήσεις σχετικά με το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο, διότι θεωρούν πως και οι νέες ρυθμίσεις εξακολουθούν να αντίκειται στο διεθνές δίκαιο. Εξ ου και η δικηγόρος ΜακΚένζι εκτιμά πως οι δικαστικές διαμάχες μάλλον θα συνεχιστούν.

Κορυφαία προτεραιότητα στην ατζέντα του Σούνακ

Ο πρωθυπουργός Σούνακ ωστόσο μοιάζει αποφασισμένος να απελάσει τους πρώτους πρόσφυγες όσο το δυνατόν συντομότερα, έχοντας θέσει το μεταναστευτικό σε ύψιστη προτεραιότητα. Όλα αυτά προκαλούν ρίγη στον λόρδο Νταμπς: Στην τελική η Μεγάλη Βρετανία ήταν εκ των ιδρυτικών μελών του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και μεταξύ των κρατών που υπέγραψαν τη Σύμβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες. Και σκοπεύει να συνεχίσει να μάχεται με κάθε τρόπο απέναντι στο γεγονός ότι η πατρίδα του, που τον υποδέχθηκε τόσο εγκάρδια ως παιδί, θέτει «ένα τόσο άσχημο παράδειγμα» σήμερα.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς