Μάστιγα η ενδοοικογενειακή βία στην Τουρκία

Πρωτοφανή έξαρση σημείωσε την περασμένη χρονιά η βία εναντίον των γυναικών στην Τουρκία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η αποτρόπαια δολοφονία της 20χρονης φοιτήτριας Σερέν Εντσντεμίρ, που προκάλεσε οργισμένες αντιδράσεις στην κοινή γνώμη. Η πρωτοβουλία «Σταματήστε τις δολοφονίες γυναικών» κατέγραψε συνολικά 474 δολοφονίες για το 2019, αριθμός που ξεπερνά κάθε προηγούμενο.

Ωστόσο, η υπερσυντηρητική πλεονότητα των Τούρκων φαίνεται να αδιαφορεί για το πρόβλημα. Αυτό αποδεικνύεται από τη δημόσια συζήτηση για τη «Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης». Ήταν η πρώτη διεθνής συνθήκη «για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών» υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης, η οποία υπεγράφη στην Κωνσταντινούπολη το 2014 με σκοπό να περιορίσει τη βία- και ιδιαίτερα την ενδοοικογενειακή βία- εναντίον των γυναικών και να πρωθήσει την ισονομία των δύο φύλων. Η Τουρκία ήταν η πρώτη χώρα που υπέγραψε τη σύμβαση, επικυρώνοντάς την με νομοσχέδιο «για την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και την προστασία της οικογένειας».

«Τορπίλλη» στις διεθνείς συνθήκες από τους συντηρητικούς

Ωστόσο υπερσυντηρητικές πολιιτκές δυνάμεις τορπιλίζουν τη σύμβαση με το επιχείρημα ότι πρέπει να διαφυλαχθούν «τα έθιμα και οι παραδόσεις» της τουρκικής κοινωνίας. Η Εμπρού Αζιλτούρκ, στέλεχος του ισλαμιστικού κόμματος Σααντέτ (SP) και εντεταλμένη για τα δικαιώματα των γυναικών, σε πρόσφατο άρθρο της στην εφημερίδα Milli, χαρακτηρίζει τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης «ωρολογιακή βόμβα για τη συνοχή της οικογένειας», το οποίο, όπως υποστηρίζει, δεν συνάδει με το άρθρο 41 του τουρκικού Συντάγματος «για την προστασία της οικογένειας». Σύμφωνα με την Αζιλτούρκ η μοναδική λύση θα ήταν η καταγγελία της διεθνούς σύμβασης από την τουρκική κυβέρνηση. 

Πρόκειται για ένα ενδεχόμενο που προκαλεί έντονες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σε μία γελοιογραφία, ιδιαίτερα διαδεδομένη στο Twitter, η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης συγκρίνεται με την Πτώση της «Βασιλεύουσας» το 1453, με τον Uncle Sam, δηλαδή τις ΗΠΑ, να εμφανίζεται σε ρόλο Πορθητή. Το μήνυμα είναι σαφές: η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης δεν είναι τίποτε άλλο, παρά μία απόπειρα της Δύσης να υπονομεύσει την τουρκική κοινωνία...

Η οικογένεια ως «θεμέλιο της κοινωνίας»

Η Τσανάν Αρίν, ιδρυτικό μέλος πρωτοβουλίας για τα δικαιώματα των γυναικών, λέει ότι δεν αντιλαμβάνεται για ποιον λόγο η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη συνοχή της οικογένειας στην Τουρκία. «Όταν μας λένε ότι η οικογένεια είναι ιερή, τι ακριβώς εννοούν;» διερωτάται η Τσανάν Αρίν. «Μήπως εννοούν ότι δεν θεωρούν τη γυναίκα τίποτε άλλο παρά μία μηχανή αναπαραγωγής, ένα όργανο σεξουαλικής ικανοποίησης και μία σφουγγαρίστρα για το σπίτι;»

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, επισημαίνει, δεν έχει κανέναν άλλο σκοπό ή στόχο, παρά μόνο την πρόληψη της βίας εναντίον των γυναικών. Από που κι ως που θεωρείται «πρόβλημα» κάτι τέτοιο; Η Τσανάν Καλσίν, στέλεχος του κυβερνώντος κόμματος AKP και πρόεδρος της Επιτροπής για την Ισότητα των Φύλων στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση, θεωρεί ότι πολλοί από τους επικριτές τοποθετούν την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης σε «λάθος συμφραζόμενα» και επισημαίνει ότι οι αρχές πρέπει να ευαισθητοποιήσουν την κοινή γνώμη για το ζήτημα αυτό. «Πάντα προσπαθούσαμε να εξηγήσουμε τη σημασία που έχει η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και θα επιμείνουμε σε αυτή την προσπάθεια», διαβεβαιώνει η Τσανάν Καλσίν.

Αδυναμίες στην υλοποίηση     

Ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών υποστηρίζουν ότι η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης δεν έχει ενσωματωθεί επαρκώς στο τουρκικό δίκαιο. Για παράδειγμα, επισημαίνουν, δεν έχουν διαμορφωθεί οι απαραίτητοι μηχανισμοί για την προστασία των γυναικών. Η Τσανάν Γκουλού, επικεφαλής της οργάνωσης Kadin Dernekleri Federasyonu για τα δικαιώματα των γυναικών, υποστηρίζει ότι όλα αυτά οφείλονται σε σκοπιμότητες του κυβερνώντος κόμματος AKP. Και αυτό γιατί, όπως επισημαίνει, «αν υλοποιηθεί στην πράξη η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, θα ενταθούν οι αντιστάσεις στους κόλπους του AKP».

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και εντός του AKP πολιτικές δυνάμεις που ζητούν να υλοποιηθεί η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Ωστόσο δεν υπάρχει η απαραίτητη πολιτική βούληση, ώστε να καταπολεμηθεί οριστικά η βία εναντίον των γυναικών. Όταν, στις 25 Νοεμβρίου του 2019, κατέβηκαν στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης περισσότερες από 2.000 γυναίκες για να διαδηλώσουν την αγανάκτησή τους για βία κατά των γυναικών, η αστυνομία επενέβη για να καταστείλει την κινητοποίηση με πλαστικές σφαίρες και δακρυγόνα. Μία πρόταση του αριστερού φιλοκουρδικού κόμματος HDP για τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής, η οποία θα διερευνούσε τα κρούσματα βίας κατά των γυναικών, απερρίφθη στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση, με τις ψήφους του ισλαμιστικού κόμματος AKP και του εθνικιστικού MHP.

Πελίν Ουνκέρ, Ντανιέλ Ντέρια Μπελούτ

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου