Μέτρα κατά της μετανάστευσης ενόψει Ευρωεκλογών

Ένα από τα κυριότερα ζητήματα στον προεκλογικό αγώνα ενόψει Ευρωεκλογών θα είναι αναμφίβολα οι αυξανόμενες μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές στην Ε.Ε., όπως και το σύστημα ασύλου και οι απελάσεις.

Έτσι δεν αποτελεί έκπληξη πως στις τρεις χώρες όπου επιδιώκουν να φθάσουν οι περισσότεροι μετανάστες, δηλαδή στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία, οι εθνικές νομοθεσίες αυστηροποιήθηκαν, αποσκοπώντας ρητά στη μείωση των αφίξεων και στη διευκόλυνση των απελάσεων.  

Αν και στις τρεις αυτές χώρες, που αποτελούν και τις μεγαλύτερες εθνικές οικονομίες της Ε.Ε., οι πολιτικές κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση, το πλαίσιο είναι εντελώς διαφορετικό: η Γερμανία κυβερνάται από συνασπισμό Σοσιαλδημοκρατών, Φιλελευθέρων και Πρασίνων, στη Γαλλία υπάρχει μία φιλελεύθερη κυβέρνηση μειοψηφίας, ενώ η Ιταλία έχει μία δεξιά λαϊκιστική κυβέρνηση συνασπισμού από ακροδεξιούς και χριστιανοδημοκράτες.

Γερμανία: Αυστηρότερο πλαίσιο για τους μετανάστες

Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Μετανάστευσης και Προσφύγων εκτιμά πως 350.000 από τους περισσότερους του ενός εκατομμυρίου αιτούντες άσυλο στην Ε.Ε. υπέβαλαν την πρώτη αίτησή τους στη Γερμανία το 2023.

Πολλές περιοχές διαμαρτύρονται εδώ και μήνες πως τα κέντρα υποδοχής είναι γεμάτα και πως υπάρχουν προβλήματα στέγασης. Πέραν των αιτούντων άσυλο που προέρχονται κυρίως από τη Συρία, το Αφγανιστάν και την Τουρκία, έχουν έρθει επιπλέον στη χώρα και περίπου 1 εκατομμύριο πρόσφυγες πολέμου από την Ουκρανία. Με μία σειρά από νόμους η γερμανική κυβέρνηση συνασπισμού επιδιώκει να αντιμετωπίσει την κλιμακούμενη κατάσταση. 

Ο «Νόμος σχετικά με τις ευκαιρίες διαμονής» πρόκειται να βελτιώσει τη νόμιμη απασχόληση και την ενσωμάτωση των μεταναστών, εφ’ όσον αυτοί ζουν για τουλάχιστον πέντε χρόνια στη χώρα. Ο «Νόμος για τη βελτίωση των επιστροφών» θα επιταχύνει τις απελάσεις όσων το αίτημα ασύλου απορρίπτεται προς τις χώρες καταγωγής τους ή προς ασφαλή τρίτα κράτη. Οι συγκεκριμένοι θα μπορούν να κρατούνται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, οι κατ’ οίκον έρευνες θα γίνονται πιο εύκολα και οι απελάσεις θα μπορούν να εκτελούνται χωρίς να απαιτείται μεγάλο διάστημα προειδοποίησης. Σύμφωνα με τη γερμανική κυβέρνηση, κατά το πρώτο μισό του 2023 απελάθηκαν μόλις 7.900 άτομα από τα συνολικά 50.000 που οφείλουν να εγκαταλείψουν τη χώρα. Η νέα νομοθεσία, επί της οποίας θα ψηφίσει η Μπούντεσταγκ τον Ιανουάριο, θα επιτρέψει 600 ακόμη απελάσεις.

Ένας άλλος νόμος εκσυγχρονίζει τους ισχύοντες κανονισμούς για την πολιτογράφηση στη Γερμανία. Η διπλή ιθαγένεια θα είναι επιτρεπτή, ενώ οι χρόνοι αναμονής θα μειωθούν από οκτώ σε πέντε έτη. Εάν κάποιος αιτών κριθεί πως έχει αντισημιτικές ή ρατσιστικές πεποιθήσεις, ενδέχεται να μην πολιτογραφηθεί. 

Ο αμφιλεγόμενος μεταναστευτικός νόμος της Γαλλίας

Η γαλλική Εθνοσυνέλευση ενέκρινε λίγο πριν από τα Χριστούγεννα έναν νέο, αμφιλεγόμενο νόμο περί μετανάστευσης, με τη στήριξη των δεξιών λαϊκιστών της Εθνικής Συσπείρωσης. Η επικεφαλής του κόμματος, Μαρίν Λε Πεν, έκανε λόγο για ιδεολογική νίκη. Στο κοινοβούλιο ο φιλελεύθερος πρόεδρος Μακρόν στηρίχθηκε περισσότερο στις ψήφους των συντηρητικών Ρεπουμπλικάνων, οι οποίοι τάχθηκαν υπέρ της αυστηροποίησης των κανονισμών. Τώρα o Μακρόν αναμένει τον έλεγχο του νόμου από το Γαλλικό Συνταγματικό Συμβούλιο.

Ο νόμος αυτός προβλέπει την ταχύτερη απέλαση των παράνομων μεταναστών, δυσκολεύει την πρόσβαση των μεταναστών στις κοινωνικές παροχές και περιορίζει τη μετοίκηση συγγενών. Όσον αφορά τους φοιτητές από το εξωτερικό, αυτοί θα πρέπει στο μέλλον να καταβάλλουν μία εγγύηση προτού έρθουν στη Γαλλία. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, το 70% των Γάλλων τάσσεται υπέρ της αυστηροποίησης της νομοθεσίας περί μετανάστευσης.

Ιταλία: Στόχος ο περιορισμός των αφίξεων

Ο δεξιός λαϊκιστικός συνασπισμός της πρωθυπουργού Μελόνι κέρδισε τις εκλογές με την υπόσχεση μεταξύ άλλων να μειώσει τις αφίξεις μεταναστών – και αυτό ακριβώς προσπαθεί να κάνει η ιταλική κυβέρνηση.

Από κοινού με την Ε.Ε. η Μελόνι διαπραγματεύθηκε με την Τυνησία μία συμφωνία για τις νόμιμες επιστροφές, η οποία ωστόσο δεν εφαρμόστηκε τελικά. Η πρωθυπουργός κατέληξε πάντως σε συμφωνία με την Αλβανία, η οποία προβλέπει τη μεταφορά από την Ιταλία στην Αλβανία δύο κέντρων υποδοχής που μπορούν να φιλοξενήσουν 3.000 άτομα έκαστο. Επί του παρόντος το Ανώτατο Δικαστήριο της Αλβανίας ελέγχει το κατά πόσον η συμφωνία με την Ιταλία είναι σύμφωνη με το σύνταγμα. Η Αλβανία θεωρείται ασφαλής τρίτη χώρα, ενώ διαπραγματεύεται και την ένταξή της στην Ε.Ε.

Η κυβέρνηση Μελόνι επιδιώκει επίσης να περιορίσει τις ιδιωτικές θαλάσσιες διασώσεις γερμανικών και ισπανικών ανθρωπιστικών οργανώσεων. Πάντως, οι περισσότεροι πρόσφυγες (95%) που καταφτάνουν με βάρκες μεταφέρονται από ρυμουλκά πλοία απευθείας στα λιμάνια ή διασώζονται από την ιταλική ακτοφυλακή ή την οικονομική αστυνομία.

Η Μελόνι έχει δώσει εντολή στον στρατό να διαμορφώσει στρατόπεδα απελάσεων σε αραιοκατοικημένες περιοχές της χώρας. Εκεί θα κρατούνται για 18 μήνες οι μετανάστες που υποχρεούνται να εγκαταλείψουν τη χώρα, ενώ οι αρχές θα αποφασίζουν επί της απέλασής τους.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και τους Εξόριστους (ECRE) επικρίνει την Ιταλία για το ότι η πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου είναι συχνά πολύ δύσκολη και χρονοβόρα. Ακόμη, αν και βάσει των Κανονισμών του Δουβλίνου η Ιταλία είναι υπεύθυνη για τους μετανάστες που υποδέχεται, πολλοί εξ αυτών συνεχίζουν το ταξίδι τους βόρεια, κυρίως προς τη Γερμανία ή την Αυστρία. Ταυτοχρόνως, η Ιταλία αρνείται να δεχθεί πίσω τους μετανάστες ως πρώτη χώρα διέλευσης.

Ελλάδα: Συνήθης πρακτική οι επαναπροωθήσεις

Στην Ελλάδα η άμεση απόρριψη μεταναστών στα σύνορα ή οι επαναπροωθήσεις σκαφών στα τουρκικά ύδατα (pushbacks) αποτελούν περισσότερο κανόνα, παρά εξαίρεση.

Αυτό τουλάχιστον διαπιστώνει το ECRE στην ετήσια έκθεσή του. Η πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου έχει δυσχερανθεί, διότι οι μετανάστες δεν λαμβάνουν καμία κοινωνική παροχή κατά την αναμονή τους για ακρόαση. Για ορισμένες ακροάσεις οι αιτούντες άσυλο χρεώνονται ακόμη και με 100 ευρώ – πρόκειται για κάτι μοναδικό σε ολόκληρη την Ε.Ε.

Αποθαρρυμένοι από τις συνθήκες στην Ελλάδα, πολλοί μετανάστες εγκαταλείπουν τη χώρα και κατευθύνονται διά της βαλκανικής οδού προς τα βόρεια κράτη-μέλη της Ε.Ε.

Εξελίξεις σε επίπεδο Ε.Ε.

Μέχρι τον Απρίλιο του 2024 το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο των Υπουργών αναμένεται να εγκρίνουν το νέο πλαίσιο για τη μετανάστευση.

Με τους νέους κανονισμούς θα επιταχυνθούν τόσο οι διαδικασίες ασύλου στα σύνορα για 30.000 ανθρώπους με λίγες πιθανότητες αναγνώρισης, όσο και οι απελάσεις στα συνοριακά στρατόπεδα. Πάντως, αναγνωρίζεται για πρώτη φορά καθήκον αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών: μετανάστες σε επιβαρυμένες χώρες, όπως είναι η Ιταλία, η Ελλάδα και η Κύπρος, θα κατανέμονται στην υπόλοιπη Ε.Ε. Η πλήρης εφαρμογή του πλαισίου θα διαρκέσει μέχρι το 2026 – όμως η μεταναστευτική συμφωνία της Ε.Ε. θα κεφαλαιοποιηθεί πολιτικά ήδη στις επόμενες ευρωεκλογές.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς