Μια ακτινογραφία του Ισλαμικού Κράτους

Μετά την τρομοκρατική επίθεση στη χριστουγεννιάτικη αγορά του Βερολίνου η τρομοκρατική οργάνωση Ισλαμικό Κράτος ανέλαβε την ευθύνη. Το ίδιο είχε συμβεί και μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι, όταν οπαδοί του Ισλαμικού Κράτους γιόρταζαν τα αιματηρά γεγονότα ως επιτυχία με αναρτήσεις τους σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ορισμένοι ειδικοί εκτιμούν πάντως ότι δεν πρόκειται πλέον απλά για μια οργάνωση, αλλά πολύ περισσότερο για ένα κοινωνικοπολιτικό κίνημα που διαθέτει δομές όμοιες με αυτές ενός κράτους.

Όλα ξεκίνησαν στο Ιράκ

Το καλοκαίρι του 2013, όταν ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία έκλεινε δύο χρόνια και η Δύση δεν αποφάσιζε να επέμβει στην περιοχή, άρχισαν να πληθαίνουν οι αναφορές διαφόρων ανθρωπιστικών οργανώσεων για εκτελέσεις και σφαγές που διέπρατταν μαχητές του Ισλαμικού Κράτους. Σοκαριστικά βίντεο με εκτελέσεις δυτικών δημοσιογράφων, μελών ανθρωπιστικών οργανώσεων και αντίπαλων μαχητών έκαναν τον γύρο του κόσμου μέσω του διαδικτύου. Η καταγραφή αποκεφαλισμών με κάμερα είναι μια από τις μεθόδους που χρησιμοποιεί η ισλαμιστική οργάνωση, η οποία εκμεταλλεύεται για την προβολή της τα μέσα ενημέρωσης.

Οι εξτρεμιστές του ΙΚ δρουν στην επικράτεια του Ιράκ τα τελευταία 10 και πλέον χρόνια, ξεπηδώντας αρχικά ως παρακλάδι της τρομοκρατικής οργάνωσης Αλ Κάιντα στο Ιράκ. Η εισβολή των ΗΠΑ το 2003 στο Ιράκ οδήγησε στην πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν και στη δίωξη των σουνιτών οπαδών του που στελέχωναν τον κρατικό μηχανισμό. Εκατοντάδες χιλιάδες ιρακινοί σουνίτες –μεταξύ των οποίων στρατηγοί, αξιωματικοί, στρατιώτες και δημόσιοι υπάλληλοι- τίθεντο βαθμιαία στο περιθώριο. «Χωρίς αυτήν την εξέλιξη μετά την εισβολή των ΗΠΑ, δεν θα υπήρχε το ΙΚ», εκτιμά ο Γκύντερ Μέγερ από το Κέντρο Αραβικών Μελετών στο Πανεπιστήμιο του Μάιντς.

Στο πλαίσιο της αντίστασης κατά των αμερικανικών στρατευμάτων ορισμένοι πρώην οπαδοί του Σαντάμ Χουσεΐν συνασπίστηκαν. Υπό την καθοδήγηση του Αμπού Μούσαμπ αλ Σαρκάουι ιδρύθηκε η «Αλ Κάιντα στο Ιράκ» (AQI). Η χώρα άρχισε να γίνεται μαγνήτης τζιχαντιστών, οι οποίοι μετονομάστηκαν το 2006, μετά τη δολοφονία του αλ Σαρκάουι, σε «Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ» (ISI).

Στις αρχές του 2013 το ISI εκμεταλλεύθηκε το κενό εξουσίας που δημιουργήθηκε στη Συρία, εξαπλώθηκε και αναπροσάρμοσε εκ νέου το όνομά του σε «Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία» (ISIS). Στόχος των ηγετών του είναι η εγκαθίδρυση ενός χαλιφάτου στα εδάφη της Συρίας, του Ιράκ, του Λιβάνου και της Παλαιστίνης. Οι τζιχαντιστές εδραίωσαν στο τέλος του 2013 τη θέση τους στην επαρχία Ράκα του βορειοανατολικού Ιράκ, από όπου ξεκίνησαν την προέλασή τους.

«Η πτώση της Μοσούλης τον Ιούνιο του 2014 ήταν η στιγμή κατά την οποία ξεκίνησε πραγματικά η επέκταση των τρομοκρατικών στρατευμάτων», επισήμανε στην DW ο Γκύντερ Μέγερ. Στην πόλη του βορείου Ιράκ είχαν καταλύσει πρώην οπαδοί του Σαντάμ Χουσεΐν. Όταν το ISIS πήρε τα ηνία, καλά εκπαιδευμένοι σουνίτες πρώην στρατηγοί και μαχητές, οι οποίοι ήταν οι χαμένοι της πολιτικής διακρίσεων του σιίτη πρώην πρωθυπουργού Νούρι αλ Μαλίκι, προσχώρησαν στο ISIS. Οι μαχητές του συνέχισαν τον 2014 την προέλασή τους προς τη Βαγδάτη, με τον ιρακινό στρατό να υποχωρεί αβοήθητος αφήνοντας στα χέρια των τζιχαντιστών σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό και όπλα. Ο επικεφαλής του ΙΚ Αλ Μπαγκντάντι ανακήρυξε στις κατακτηθείσες περιοχές την ίδρυση ενός χαλιφάτου, μετονομάζοντας την οργάνωσή του σε IS, δηλαδή Ισλαμικό Κράτος.

Από την Ευρώπη στο πλευρό του ΙΚ

Νεαροί μουσουλμάνοι και άλλοι που ασπάστηκαν το Ισλάμ έσπευσαν στο Ιράκ από την Ευρώπη προκειμένου να πολεμήσουν στο πλευρό του ΙΚ. «Είναι όλοι πιστοί μουσουλμάνοι που θέλουν να υπερασπιστούν τους ομόθρησκούς τους στη μάχη κατά των σιιτών. Μαγνήτης για την ένταξη στο ΙΚ είναι και το υψηλό εισόδημα που προσφέρει», υπογράμμισε ο Γκύντερ Μέγερ. Το ΙΚ κατέλαβε πολλές πηγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, πουλά όπλα, επιβάλλει δασμούς και φόρους και εκβιάζει πουλώντας προστασία και ζητώντας λύτρα για απελευθέρωση ομήρων. Έτσι χρηματοδοτείται πλέον αυτόνομα χωρίς να εξαρτάται από τη στήριξη των αραβικών χωρών του Κόλπου.

Παρά το γεγονός ότι το ΙΚ επλήγη το τελευταίο διάστημα με τη συνδρομή και δράση χωρών της Δύσης και με τη συμμαχία αραβικών κρατών υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, ο Κρίστοφ Γκύντερ, ισλαμολόγος στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας, αμφιβάλλει ότι το ΙΚ μπορεί να ηττηθεί μακροπρόθεσμα με στρατιωτικά μέσα. Όπως και άλλοι ειδικοί αναλυτές, θεωρεί και αυτός ότι μπορεί να ηττηθεί μόνο από τους μετριοπαθείς σουνίτες της περιοχής στην οποία δρα. «Η απόλυτη πλειοψηφία των ανθρώπων εκεί είναι κατά του Ισλαμικού Κράτους και της ακρότητάς του», υπογράμμισε ο Ούντο Στάινμπαχ, διευθυντής του τομέα Μέσης Ανατολής και βόρειας Αφρικής στην ανώτατη σχολή Humboldt-Viadrina School of Governance. «Αν αυτοί (σ.σ. οι σουνίτες) συνασπιστούν και οργανωθούν καλύτερα στρατιωτικά, τότε πολύ γρήγορα θα δούμε πως θα ηττηθεί αυτή η οργάνωση με στρατιωτικά μέσα».

Ναστάσια Στράουχλερ / Ντιάνα Χοντάλι / Άρης Καλτιριμτζής